Mùa hè - mùa đọc sách

Như thường lệ, cứ hè về, nhiều bậc phụ huynh lại "phát sốt" vì chuyện học hành, sinh hoạt của con em, đặc biệt lứa tuổi tiểu học và trung học cơ sở. Thành phố có nỗi lo của thành phố, nông thôn có mối bận tâm của nông thôn. Không phụ huynh nào muốn con phải quay lại với học hành quá sớm, nhưng nhiều người không có lựa chọn nào khác đành gửi con đến các lớp học thêm nhờ thầy cô cai quản, hoặc để con ở nhà "dán mắt" vào ti vi, điện thoại, tự do tụ tập nghịch ngợm, bơi sông. Dù ở thành phố có rất nhiều lớp dạy kỹ năng sống, dạy bơi lội, nghệ thuật, ngoại ngữ… nhưng chi phí cao, không phải gia đình nào cũng có điều kiện gửi con theo học. Còn ở nông thôn, nhiều nơi trẻ em hoàn toàn xa lạ với việc đồng áng. Phần vì điều kiện canh tác thay đổi, máy móc nông nghiệp đã thay thế sức người; phần vì tỷ lệ gia đình thuần nông cũng ngày càng thấp, nhất là những nơi gần khu, cụm công nghiệp. Thiệt thòi hơn là ở nông thôn không có những nơi vui chơi giải trí đa dạng cho trẻ em như ở thành thị. Không gian dành cho những hoạt động thể chất và tinh thần lành mạnh ngày càng bị thu hẹp bởi quá trình đô thị hóa.

Tuy nhiên, ở xã An Dục và nhiều xã trong huyện Quỳnh Phụ, những lo lắng, bận tâm về trông nom, cai quản con của các bậc phụ huynh khi hè về hầu như không có. Anh Nguyễn Văn Kết, cán bộ phụ trách thư viện huyện Quỳnh Phụ cho biết: Ngay từ năm 2010, An Dục đã là một trong những địa phương đi đầu trong việc triển khai các mô hình tủ sách bắt nguồn từ sáng kiến "Sách hóa nông thôn Việt Nam" của anh Nguyễn Quang Thạch, xã Sơn Lễ, huyện Hương Sơn, tỉnh Hà Tĩnh. An Dục đã trở thành một điểm sáng về phát triển văn hóa đọc của Thái Bình nói riêng và cả nước nói chung. Mặc dù là một xã vùng xa, điều kiện kinh tế còn nhiều khó khăn song An Dục là địa phương có tỷ lệ trẻ em đọc sách cao, sánh ngang với học sinh các thành phố lớn với trung bình 30 đầu sách/học sinh/năm. Sự phát triển mạnh mẽ của hệ thống tủ sách phụ huynh tại các trường học, tủ sách gia đình, tủ sách dòng họ, tủ sách giáo xứ, tủ sách hậu phương chiến sĩ… đã làm cho việc đọc sách trở thành một thói quen sinh hoạt thường nhật của người dân địa phương. Nhờ thế, mùa hè ở An Dục có thêm một hoạt động giải trí đầy ý nghĩa, bổ ích và sôi động.

Chúng tôi đến thăm nhà cô Dương Lệ Nga, nguyên giáo viên Trường THCS xã An Dục. Cô Nga chính là người đã kết nối, ủng hộ, triển khai, phát triển chương trình sách hóa nông thôn ra toàn xã An Dục, sau đó lan rộng ra các địa phương khác trong tỉnh và nhiều tỉnh phía Bắc như Nam Định, Hải Dương, Sơn La. Tuy đã nghỉ hưu song các hoạt động duy trì, mở rộng phong trào đọc sách vẫn được cô Nga sát sao, nhiệt tình thực hiện, nhiều không gian đọc đã được hình thành. Cô Nga cho biết, chỉ trong vòng bán kính hơn 100m quanh nhà cô đang ở đã có 4 tủ sách gia đình mở miễn phí cho người dân và học sinh. Còn trên địa bàn xã có hàng chục tủ sách đều đang hoạt động hiệu quả. Trừ thời gian đầu hè các em học sinh thường được gia đình cho đi du lịch hay thăm người thân, từ cuối tháng 6 trở đi, tủ sách nào cũng tấp nập người ra, người vào. Các không gian đọc vừa là nơi các em mượn sách, vừa là nơi đọc sách tại chỗ, trò chuyện và giới thiệu cho nhau những cuốn sách lý thú, hay trao đổi những kiến thức mới lạ, bổ ích. Cô Nga chia sẻ: Những ngày hè, các em đến với tủ sách gia đình và tủ sách dòng họ thường xuyên hơn thay vì xem hoạt hình trên ti vi, ra vào các quán internet chơi điện tử hay chơi nghịch ở những nơi nguy hiểm như ao, hồ, lòng đường. Hình thức sinh hoạt văn hóa này ở nơi đây đã quen thuộc như hít thở, đến nỗi không thấy có gì mới mẻ, đặc biệt trong mùa hè. Hè năm nào cô Nga cũng tham mưu và tham gia cùng đoàn thanh niên xã tổ chức nhiều hoạt động đa dạng như cắm trại, văn nghệ, thi kể chuyện sách qua đài phát thanh xã, thi thủ thư giỏi…, qua đó giúp các em thiếu nhi được vui chơi lành mạnh, tiếp thu kiến thức, rèn kỹ năng sống. Để thúc đẩy phong trào đọc và phát triển tủ sách, hè năm nay, cô Nga cũng tổ chức cuộc thi giữa các tủ sách dòng họ mang tên "Đọc sách cùng con cháu" nhằm lôi kéo các bậc ông bà, cha mẹ và trẻ nhỏ cùng đến với văn hóa đọc.

Lan tỏa những mùa hè ý nghĩa

Một kỳ nghỉ hè được đi du lịch, được học đàn, học hát… đương nhiên sẽ rất thú vị. Nhưng với trẻ em vùng nông thôn, điều kiện kinh tế còn nhiều khó khăn thì một kỳ nghỉ hè đồng hành với sách cũng rất bổ ích và ý nghĩa. Qua đọc sách, các em không chỉ học được những kiến thức thuần túy, mà còn được giao tiếp, mở mang hiểu biết với thế giới, hoàn thiện nhân cách, phát triển trí tưởng tượng, óc sáng tạo, nuôi dưỡng ước mơ và bồi đắp kỹ năng sống. Học sinh nông thôn học qua sách sẽ hiểu biết hơn, chủ động và tự tin hơn, bất chấp khoảng cách kinh tế với trẻ em thành phố. Hơn nữa, trẻ nhỏ là lứa tuổi dễ bắt chước, dễ hình thành thói quen, vì vậy khi sách được bày ra trước mắt, một vài bạn giở ra đọc lập tức sẽ có nhiều bạn đọc theo. Con cái đam mê đọc sách sẽ có tác động lại với bố mẹ. Học sinh ham đọc sẽ tác động lại với giáo viên. Từ đó khiến cha mẹ, thầy cô cũng phải ham đọc để theo kịp, cũng như giải đáp được những thắc mắc của con trẻ. Từ đó, hình thành nên một cộng đồng ham đọc sách, cộng đồng có tri thức.

Từ phong trào đọc, An Dục không phải là xã nông thôn duy nhất mà trẻ em có một kỳ nghỉ hè sôi động, ý nghĩa. Với sự hỗ trợ, giúp đỡ, bổ sung luân chuyển sách của Thư viện Khoa học tổng hợp tỉnh, Thư viện huyện Quỳnh Phụ và các tổ chức, cá nhân, hoạt động tại các không gian văn hóa đọc nhiều năm qua đã đang được nhân rộng. Theo bà Vũ Thị Chiên, Giám đốc Thư viện Khoa học tổng hợp tỉnh: Từ hiệu quả phong trào đọc và các mô hình tủ sách gia đình, tủ sách dòng họ, tủ sách phụ huynh, không gian đọc ở Quỳnh Phụ, đến nay phong trào đọc ngày càng được nhân rộng trên địa bàn tỉnh. Riêng khu vực các huyện Quỳnh Phụ, Đông Hưng, thành phố Thái Bình đã có hàng trăm tủ sách quy mô lớn và đa dạng các đầu sách, điển hình như không gian đọc Niềm tin ở xã Đông Hợp (Đông Hưng); không gian đọc Bương Hạ ở xã Quỳnh Ngọc (Quỳnh Phụ); tủ sách Sẻ chia ở xã Đông Dương (Đông Hưng); không gian đọc Hy vọng của anh Hà Cừ ở phường Trần Lãm (thành phố Thái Bình)...

Ở những không gian đọc quy mô lớn này, hoạt động mượn - đọc sách đang phát huy hiệu quả, không chỉ giúp các em có một mùa hè ý nghĩa với việc tăng cường kiến thức hiểu biết về mọi mặt, mà còn làm nền tảng cho các hoạt động ý nghĩa hơn như thi giới thiệu sách, so tài kiến thức, tìm hiểu lịch sử... Nói như anh Nguyễn Quang Thạch và cô Dương Lệ Nga, cộng đồng có nhiều người có tri thức thì xã hội sẽ bớt lệch lạc, sẽ nhân văn hơn. Xã hội như thế đã, đang được ươm mầm, nhân rộng từ những kỳ nghỉ hè gắn phong trào đọc sách như ở xã An Dục và các không gian văn hóa đọc trong toàn tỉnh.

Hà Dung