Ngôi đình gần 400 năm

Tọa lạc bên dòng sông Trà Lý thơ mộng, đình Tịnh Xuyên là di tích lịch sử có niên đại từ thời hậu Lê (thế kỷ XV). Theo lời kể của các bậc cao niên trong làng, đình được xây dựng bởi những lớp cư dân đầu tiên đến khai hoang lập làng. Vào một lần hành quân qua vùng đất cửa Tịnh, vua Lý Nam Đế nhận thấy cảnh vật nơi đây thanh bình, dân cư ấm no, phong tục thuần mỹ bèn cho thiết lập đồn binh, tuyển quân trấn giữ để đánh đuổi quân Lương xâm lược. Khi vua qua đời, dân làng Tịnh Xuyên nhớ ơn vua nên đã xây dựng ngôi đình trên chính khu đất khi xưa vua về đây lập đồn binh để thờ phụng.

Ngôi đình không chỉ là nơi thờ cúng mà còn là biểu tượng cho lòng biết ơn và tấm lòng trung thành của người dân đối với các bậc tiền nhân. Hàng năm, lễ hội truyền thống đình Tịnh Xuyên được tổ chức vào ngày mùng 7 - 8 tháng Giêng với những nghi thức tế lễ độc đáo cùng các trò chơi dân gian mang đậm tinh thần thượng võ nhằm tưởng nhớ công lao to lớn của vua Tiền Lý Nam Đế, Hoàng hậu Đỗ Thị Khương cùng các vị tôn thần. Hiện di tích còn lưu giữ 1 cuốn ngọc phả và 3 sắc phong thời Nguyễn. 

Trải qua hơn 400 năm với bao thăng trầm của lịch sử, đình Tịnh Xuyên không chỉ là chứng nhân của thời gian mà còn là biểu tượng của sự đoàn kết và tấm lòng hướng về cội nguồn của người dân địa phương. Trong thời kỳ kháng chiến chống thực dân Pháp, đình Tịnh Xuyên đã trở thành kho dự trữ lương thực, thực phẩm gửi ra tiền tuyến; đồng thời là địa điểm đọc sách báo của Hội truyền bá chữ quốc ngữ, tuyên truyền đường lối cách mạng của Đảng, nơi tổ chức hội họp, xây dựng phong trào hợp tác xã nông nghiệp, xây dựng nếp sống văn hóa làng quê. Trong suốt quá trình lịch sử dựng nước và giữ nước, đình làng đã bị tàn phá nặng nề nhưng cứ giặc phá đến đâu nhân dân lại góp công góp của tu bổ, sửa chữa đến đó. Đặc biệt, năm 1953, trong cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp, ngôi đình bị tàn phá gần như hoàn toàn. Tuy nhiên, nhờ vào sự quyết tâm của người dân, đình Tịnh Xuyên đã được phục dựng vào năm 1954 trên nền nét kiến trúc truyền thống và các giá trị văn hóa tinh thần từ ngôi đình ban đầu với kiến trúc truyền thống gồm 7 gian tiền tế và 3 gian hậu cung. Chất liệu chủ yếu được sử dụng là gỗ lim cùng các mảng chạm trổ tinh xảo, mang đậm dấu ấn thời Nguyễn. Những bức chạm khắc tinh tế trên các cột, những họa tiết xưa cũ trên mái đình đều phản ánh sự tôn kính đối với các bậc tiền nhân và tinh thần văn hóa, nghệ thuật của người xưa. Ngoài ra, những hiện vật cổ quý giá như: ngai thờ, bát hương, long đình… cũng góp phần làm tăng thêm giá trị lịch sử, văn hóa của di tích này. 

Ông Nguyễn Trọng Tuân, Phó ban quản lý di tích đình Tịnh Xuyên cho biết: Đời này qua đời khác, người dân chúng tôi vẫn luôn gìn giữ và bảo tồn những giá trị văn hóa, tâm linh của đình, không chỉ là niềm tự hào mà còn là trách nhiệm của chúng tôi đối với thế hệ mai sau. 

Quyết tâm gìn giữ di sản 

Nhằm bảo vệ và phát huy giá trị văn hóa, lịch sử của di tích, tháng 6/2024, UBND xã Hồng Minh phối hợp với các đơn vị liên quan tổ chức trùng tu, tôn tạo nhiều hạng mục quan trọng của đình. Các hạng mục được nâng cấp bao gồm nâng nền, tôn tạo tòa tiền tế, làm mới tòa hậu cung, tu bổ nội thất, với tổng kinh phí trên 12 tỷ đồng. Sau một thời gian thi công, đình Tịnh Xuyên đã hoàn thành theo kiến trúc chữ Đinh, gồm 7 gian tiền tế và 3 gian hậu cung. Bên cạnh đó, nhiều đồ thờ quý giá đã được phục hồi. 

Ông Nguyễn Ngọc Quynh, thôn Tịnh Xuyên cho biết: Giờ đây, ngôi đình được phục dựng lại theo đúng kiến trúc truyền thống, khang trang, tôn nghiêm, không chỉ đáp ứng nhu cầu tín ngưỡng mà còn là minh chứng cho sự bền bỉ, kiên trì của cộng đồng trong việc bảo vệ những giá trị cội nguồn. Nhìn ngôi đình mới với nền móng vững chãi, những bức chạm khắc tinh xảo và không gian thờ cúng trang nghiêm, chúng tôi cảm thấy rất tự hào và sẽ tiếp tục gìn giữ, bảo vệ di tích. 

Ngày 9/10/2023, đình Tịnh Xuyên được công nhận là di tích lịch sử văn hóa cấp tỉnh. Ông Vũ Hữu Hỷ, Chủ tịch UBND xã Hồng Minh cho biết: Đây là sự ghi nhận xứng đáng cho những giá trị lịch sử và văn hóa của đình Tịnh Xuyên, đồng thời là động lực để người dân tiếp tục gìn giữ, bảo vệ di tích, để đình Tịnh Xuyên thành một điểm tựa tâm linh vững chắc, là nơi giáo dục truyền thống yêu nước cho thế hệ trẻ. 

Ông Nguyễn Anh Tuấn, Phó Giám đốc phụ trách Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch cho biết: Đây là công trình di tích lịch sử quan trọng của địa phương, thể hiện tấm lòng của hậu thế đối với các bậc tiền nhân đã có công lao to lớn trong buổi đầu lịch sử đấu tranh dựng nước và giữ nước, từ thuở dựng ấp lập làng. Vì vậy, chúng tôi đề nghị xã Hồng Minh tiếp tục quản lý, bảo tồn và phát huy giá trị di sản một cách hiệu quả để nơi đây trở thành một địa chỉ văn hóa tâm linh xứng tầm với giá trị lịch sử. Đồng thời, thực hiện nếp sống văn minh trong sinh hoạt tín ngưỡng và tổ chức lễ hội, góp phần đắc lực vào công cuộc xây dựng xã nông thôn mới kiểu mẫu trong thời gian tới. 

Đình Tịnh Xuyên được tu bổ, tôn tạo khang trang đáp ứng nhu cầu tâm linh của người dân. 

Đình Tịnh Xuyên quay về hướng Nam, trước là đầm sen rộng lớn, phía sau là dòng chảy uốn lượn của sông Trà Lý. Với vị trí phong thủy tuyệt đẹp, không gian linh thiêng và cổ kính, đình Tịnh Xuyên trở thành một điểm đến giàu giá trị văn hóa và tâm linh. Người dân nơi đây vẫn lưu truyền câu thơ với niềm tự hào về mảnh đất thiêng liêng: “Tịnh Xuyên là đất địa linh/Nhân tài xuất hiện hiển vinh quê nhà/Tịnh Xuyên trên bến dưới thuyền/ Đầu làng có chợ giữa làng có quan”. Đó là niềm tự hào, là tâm huyết của người dân về mảnh đất đã ghi dấu những trang sử vàng của dân tộc. 

Làng Tịnh Xuyên, xã Hồng Minh ngày càng đổi mới. 

Thanh Thủy