Khu vực FDI góp phần tạo việc làm, tăng thu nhập cho người lao động, đa dạng hóa cơ cấu sản xuất, tạo sự lan tỏa về công nghệ, kinh nghiệm quản lý hiện đại, góp phần đưa Việt Nam tham gia nhiều công đoạn của chuỗi giá trị gia tăng toàn cầu.

Điểm sáng của nền kinh tế

Theo Cục Đầu tư nước ngoài (Bộ Kế hoạch và Đầu tư), tính đến 31/10, tổng vốn FDI vào Việt Nam đạt gần 27,26 tỷ USD, tăng 1,9% so với cùng kỳ năm 2023. Về vốn thực hiện, các dự án ước tính đã giải ngân được khoảng khoảng 19,58 tỷ USD, tăng 8,8% so với cùng kỳ năm 2023.

Các nhà đầu tư đã rót vốn vào 18/21 ngành kinh tế quốc dân. 106 quốc gia và vùng lãnh thổ có đầu tư tại Việt Nam, trong đó, Singapore dẫn đầu hơn 7,79 tỷ USD, Trung Quốc đứng thứ hai (3,61 tỷ USD), tiếp theo là Hàn Quốc, Nhật Bản…

Vốn đầu tư tập trung nhiều vào các tỉnh, thành phố có nhiều lợi thế (cơ sở hạ tầng tốt, nguồn nhân lực ổn định, nỗ lực cải cách thủ tục hành chính và năng động trong công tác xúc tiến đầu tư…) như Bắc Ninh, TP. Hồ Chí Minh, Quảng Ninh, Hải Phòng, Bà Rịa - Vũng Tàu, Bình Dương, Hà Nội, Đồng Nai, Bắc Giang, Ninh Thuận...

Cũng theo Cục Đầu tư nước ngoài, trong gần bốn thập niên (1986-2022), Việt Nam được xem là hình mẫu thành công trong thu hút FDI nhờ môi trường đầu tư hấp dẫn, nền tảng chính trị ổn định và tiềm năng tăng trưởng kinh tế khá cao. Tính lũy kế giai đoạn 1986-2022, Việt Nam đã thu hút được gần 438,7 tỷ USD vốn FDI. Đặc biệt, sau dịch Covid-19, năm 2023, vốn FDI đăng ký tại Việt Nam đạt 36,61 tỷ USD (tăng 32,1% so với năm 2022, trong khi FDI toàn cầu chỉ tăng 3%).

Đánh giá về những đóng góp của vốn FDI đối với nền kinh tế Việt Nam, các chuyên gia cho rằng, khu vực này không chỉ là một trụ cột quan trọng cho sự phát triển kinh tế mà còn là động lực thúc đẩy cải cách, đổi mới và nâng cao năng lực cạnh tranh của nước ta trong bối cảnh toàn cầu hóa.

Trao đổi với Báo Thế giới và Việt Nam, ThS Nguyễn Trần Minh Trí, Viện Kinh tế và chính trị thế giới, Viện hàn lâm Khoa học xã hội Việt Nam nhận định, những đóng góp của khu vực FDI đã tạo ra những nền tảng thúc đẩy quá trình chuyển dịch cơ cấu kinh tế, thúc đẩy kinh tế đối ngoại, nâng cao năng lực cạnh tranh quốc gia Việt Nam trong nhiều năm qua. Khu vực này hiện tạo việc làm cho khoảng 5 triệu lao động trực tiếp và hàng chục triệu lao động gián tiếp với tiền lương và thu nhập cao hơn khoảng 20-30% bình quân cả nước, 22-24% vốn đầu tư xã hội, 55% sản lượng công nghiệp, hơn 70% kim ngạch xuất khẩu, 20% thu ngân sách và 18% GDP.

Cẩn trọng “lợi bất cập hại”

Theo các chuyên gia tại Hội thảo khoa học “Tư duy tiếp cận và định hướng phát triển mới đối với khu vực kinh tế có vốn đầu tư nước ngoài trong nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa của Việt Nam” do Ban Kinh tế Trung ương tổ chức mới đây, việc thu hút FDI tại Việt Nam vẫn đối mặt với nhiều thách thức cần giải quyết, đòi hỏi các chiến lược và chính sách hiệu quả hơn để cải thiện tình hình. Bên cạnh những đóng góp tích cực của FDI đối với nền kinh tế Việt Nam, các chuyên gia vẫn cảnh báo về “lợi bất cập hại” trong thu hút nguồn vốn này.

Cụ thể, về công nghệ và quản trị, Việt Nam vẫn chưa thực sự thu được nhiều kỹ năng quản trị và gần như chưa nhận được tác động chuyển giao công nghệ từ các dự án FDI. Một số doanh nghiệp FDI đầu tư vào Việt Nam chỉ để tận dụng nguồn lao động giá rẻ và các chính sách ưu đãi đầu tư.

PGS. TSKH. Nguyễn Mại, Chủ tịch Hiệp hội Doanh nghiệp Đầu tư nước ngoài nhận xét, về lợi ích - một tiêu chí quan trọng trong hoạt động đầu tư FDI, Việt Nam vẫn bị thua thiệt vì nhà đầu tư nước ngoài chuyển về quốc gia của họ “những khoản lợi nhuận khổng lồ”. Tình trạng doanh nghiệp FDI báo lỗ hoặc kinh doanh kém hiệu quả không quá hiếm gặp. Nếu như năm 2017, tỷ lệ này ở mức 37,91%, thì đến năm 2021 là 47,09%, năm 2022 là 56%.

Ngoài ra, các chính sách thu hút, ưu đãi với khu vực FDI ở một số địa phương không hợp lý, không tập trung vào những ngành trọng điểm hoặc không trúng vào các khâu tạo nên giá trị gia tăng cao. Do đó, để nâng cao chất lượng dòng vốn FDI, đã đến lúc Việt Nam được quyền lựa chọn, nói “không” với những dự án không đạt yêu cầu, không phù hợp với định hướng phát triển kinh tế - xã hội của đất nước.

Đây cũng là cách để tạo không gian phát triển cho doanh nghiệp trong nước. Khi không còn phải cạnh tranh với những “ông lớn” nước ngoài, doanh nghiệp Việt sẽ có cơ hội phát triển, nâng cao năng lực cạnh tranh, đóng góp nhiều hơn cho nền kinh tế, GS. Nguyễn Thị Xuân Thuý, Giảng viên Khoa Kinh tế chính trị (Đại học Kinh tế - Đại học Quốc gia Hà Nội) phân tích.

Theo Baoquocte.vn