Mô hình bí thư đảng ủy đồng thời là chủ tịch UBND xã được triển khai thực hiện thí điểm ở 6 xã: Tân Lập (Vũ Thư), Tây Phong (Tiền Hải), An Đồng (Quỳnh Phụ), Thái Hà (Thái Thụy), Cộng Hòa (Hưng Hà), Vũ Đông (thành phố Thái Bình). Cấp ủy đảng ở các xã được chọn thực hiện thí điểm đã quán triệt sâu sắc các văn bản của trung ương, của tỉnh và huyện đến cán bộ, đảng viên và nhân dân; đồng thời làm tốt công tác tư tưởng, tạo sự thống nhất trong nhận thức của cán bộ, đảng viên và nhân dân về mục đích, ý nghĩa việc thực hiện thí điểm mô hình bí thư đảng ủy đồng thời là chủ tịch UBND xã.

Công việc chuẩn bị, các bước tiến hành cho việc thực hiện mô hình đều được ban thường vụ, ban chấp hành đảng bộ xã họp bàn, thảo luận công khai, dân chủ; nhất là công tác kiện toàn, bố trí cán bộ đã được thực hiện theo đúng Điều lệ Đảng, Quy chế bầu cử trong Đảng, các quy định của pháp luật, được cán bộ, đảng viên và nhân dân đồng tình ủng hộ. Sau khi kiện toàn, các xã thí điểm đã tiến hành rà soát, điều chỉnh, xây dựng quy chế làm việc, xác định chức năng, nhiệm vụ của cấp ủy và từng cấp ủy viên; chú trọng xác định chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn của đồng chí bí thư cấp ủy đồng thời là chủ tịch UBND xã và quy chế hoạt động của UBND xã; mối quan hệ, sự phối hợp giữa cấp ủy, chính quyền, Mặt trận Tổ quốc và các đoàn thể chính trị - xã hội; phân công thực hiện chức trách, nhiệm vụ trong lãnh đạo, chỉ đạo, điều hành và tổ chức thực hiện các nhiệm vụ chính trị của địa phương.

Thống nhất, thuận lợi trong lãnh đạo, chỉ đạo, điều hành
Là một trong 6 địa phương thực hiện thí điểm mô hình bí thư đảng ủy đồng thời là chủ tịch UBND xã, hiện nay An Đồng vẫn đang duy trì mô hình này. Được biết, sau khi kiện toàn, bố trí sắp xếp cán bộ, xã đã tiến hành rà soát, điều chỉnh, xây dựng quy chế làm việc, chú trọng xác định chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn của đồng chí bí thư cấp ủy đồng thời là chủ tịch UBND xã và xem đây là yếu tố tiền đề quan trọng quyết định việc vận hành thí điểm mô hình.

Theo đó, người đứng đầu tổ chức đảng, chính quyền phải thực hiện cùng lúc hai nhiệm vụ: Về nhiệm vụ của đảng bộ, chịu trách nhiệm chung toàn bộ hoạt động của ban chấp hành đảng bộ, đồng thời là trưởng ban tuyên giáo đảng ủy, thường xuyên nắm vững chỉ thị, nghị quyết của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước để vận dụng vào thực tế của địa phương; chủ động đề xuất những chủ trương, biện pháp thực hiện các mục tiêu phát triển kinh tế - xã hội của địa phương và các chỉ thị, nghị quyết của tổ chức đảng cấp trên; trực tiếp chỉ đạo công tác giáo dục chính trị tư tưởng, công tác cán bộ, chuẩn bị các nội dung sinh hoạt đảng ủy, đảng bộ, chỉ đạo việc xây dựng nghị quyết đảng ủy, chương trình hành động thực hiện các chỉ thị, nghị quyết của cấp trên; chủ trì các cuộc họp của ban thường vụ, đảng ủy và đảng bộ; ngoài ra còn kiểm tra, đôn đốc cán bộ, đảng viên, các ban, ngành, đoàn thể, các chi bộ thực hiện nghị quyết, chương trình hành động của đảng ủy, chỉ thị, nghị quyết của tổ chức đảng cấp trên.

Về nhiệm vụ của chính quyền, chịu trách nhiệm lãnh đạo, chỉ đạo điều hành mọi hoạt động của UBND xã và hoạt động quản lý nhà nước trên tất cả các lĩnh vực đã được phân cấp trên địa bàn cấp xã; đồng thời trực tiếp lãnh đạo, phân công công tác của UBND, các thành viên UBND, công tác chuyên môn thuộc UBND xã quản lý; tổ chức chỉ đạo, đôn đốc kiểm tra đối với công tác chuyên môn trong việc thực hiện pháp luật của cơ quan nhà nước cấp trên, nghị quyết của đảng ủy, HĐND; quyết định các vấn đề thuộc nhiệm vụ, quyền hạn của chủ tịch UBND cấp xã, tham gia quyết định các vấn đề thuộc thẩm quyền UBND xã; quản lý, điều hành bộ máy hành chính xã; thực hiện tiếp dân, xét và giải quyết kiến nghị, khiếu nại, tố cáo của công dân theo quy định của pháp luật; chịu trách nhiệm trước cấp ủy và cơ quan nhà nước cấp trên về quản lý thu, chi ngân sách xã…

Căn cứ vào nhiệm vụ của bí thư đảng ủy đồng thời là chủ tịch UBND xã và qua thực tế quá trình triển khai thực hiện thí điểm mô hình có thể thấy vai trò, quyền hạn, trách nhiệm của người đứng đầu tổ chức đảng và chính quyền được thống nhất, tạo điều kiện thuận lợi trong lãnh đạo, chỉ đạo, điều hành. Các nghị quyết đề ra được thực hiện nghiêm túc, nhanh gọn và rõ ràng, ít chồng chéo, công việc điều hành của chính quyền đi vào chiều sâu và có hiệu quả hơn. Sự phối hợp giữa đảng ủy, HĐND, UBND, Mặt trận Tổ quốc và các đoàn thể chính trị - xã hội thuận lợi, thống nhất, đồng thuận cao hơn. Cấp ủy, chính quyền tập trung được sự lãnh đạo từ việc ra chủ trương nghị quyết đến triển khai thực hiện. Trước đây, khi ban hành các chủ trương, nghị quyết đến khi tổ chức thực hiện phải tổ chức nhiều cuộc họp; khi thực hiện mô hình bí thư đảng ủy đồng thời là chủ tịch UBND xã, số lượng cuộc họp đã giảm đi đáng kể.

Ở An Đồng, sau khi triển khai thực hiện mô hình, một số hội nghị triển khai được lồng ghép đã giảm được thời gian họp, tạo điều kiện để cán bộ đi cơ sở. Quy trình xây dựng nghị quyết đảng ủy được thực hiện từ ngày 24 hàng tháng, các ngành, đoàn thể của xã tổng hợp báo cáo bằng văn bản về thường trực đảng ủy để xây dựng nghị quyết chính thức. Sau khi có nghị quyết, thường trực cấp ủy tổ chức hội nghị giao ban tới các đồng chí bí thư chi bộ, phó các ban Đảng, trưởng các đoàn thể không nằm trong cấp ủy cùng với cán bộ, công chức UBND xã để triển khai nghị quyết của đảng ủy, nghe phản ánh từ cơ sở và thông báo các văn bản của trên có liên quan. Nếu có những nội dung cần chỉ đạo cụ thể riêng đối với cán bộ, công chức thì UBND xã sẽ tiến hành họp ngay sau khi hội nghị giao ban kết thúc. Do vậy, từ việc xây dựng nghị quyết lãnh đạo của đảng ủy đến khi tổ chức triển khai thực hiện nghị quyết bảo đảm được tính khả thi và kịp thời vì nghị quyết sát với tình hình thực tế của địa phương.

Cũng từ đây, phương thức lãnh đạo của cấp ủy được đổi mới theo hướng giảm được khâu trung gian, giải quyết việc phát sinh nhanh hơn, chống sự đùn đẩy, né tránh trách nhiệm của các bộ phận; đổi mới nội dung, quy trình ban hành nghị quyết, xác định được những vấn đề trọng tâm để tập trung lãnh đạo. Bộ máy lãnh đạo vận hành cũng linh hoạt hơn, cơ chế tiếp nhận và xử lý thông tin nhanh nhạy, chủ động và kịp thời hơn; việc xử lý công việc, nhất là công việc phát sinh, những vấn đề mới và khó ít bị chồng chéo, ách tắc; việc điều hành, kiểm tra, giám sát công việc khối chính quyền thuận lợi.

“Chiếc áo rộng” đối với cán bộ cơ sở
Tuy nhiên, căn cứ vào nhiệm vụ đã đề cập ở trên và trên thực tế có thể thấy khối lượng công việc đối với người đứng đầu tổ chức đảng và chính quyền thực sự rất nặng nề, trong khi khả năng, năng lực lãnh đạo, chỉ đạo còn hạn chế, chưa toàn diện. Về vấn đề này, chúng tôi có dịp trao đổi với đồng chí Bùi Mạnh Ưu, Bí thư Đảng ủy, Chủ tịch UBND xã An Đồng. Trước khi bước vào thực hiện thí điểm mô hình, đồng chí Bùi Mạnh Ưu đã có thời gian 8,5 năm đảm nhiệm chức vụ Chủ tịch UBND xã và 4 năm làm Bí thư Đảng ủy xã, là người có kinh nghiệm, năng lực và uy tín cao tại địa phương.

Sau thời gian thí điểm, đồng chí đã có những trao đổi rất thẳng thắn: Bên cạnh những ưu điểm và thuận lợi, việc thực hiện mô hình cũng còn nhiều tồn tại, hạn chế. Do áp lực công việc dồn vào một người nên có việc triển khai còn chậm và chưa kịp thời. Vì vừa là người lãnh đạo, vừa là người chỉ đạo, quản lý, điều hành nên không tránh khỏi việc lúng túng trong giải quyết công việc, nhất là những vấn đề bức xúc tại địa phương (do chưa xác định rõ khi nào thì ở vai trò là người lãnh đạo, khi nào thì ở vai trò người quản lý, điều hành trong cùng một công việc và ở cùng một thời điểm). Do là người đứng đầu cả bên tổ chức đảng và chính quyền nên vừa phải tham dự các cuộc họp do tổ chức đảng, chính quyền, Mặt trận Tổ quốc và các ban, ngành, đoàn thể cấp trên tổ chức, mặt khác còn phải chủ trì triển khai các hội nghị của xã, tham dự các hội nghị do Mặt trận Tổ quốc và các đoàn thể của xã, thôn, vì vậy mất nhiều thời gian. Thời gian dành cho việc tư duy trong lãnh đạo, chỉ đạo hay trực tiếp đôn đốc ở cơ sở rất ít. Việc quyền lực tập trung vào một người cũng có hạn chế, thường xảy ra 2 trường hợp: không làm hết chức trách nhiệm vụ được giao do không đủ năng lực; hoặc là có năng lực nhưng hay làm theo ý chí của bản thân dẫn đến hiện tượng gia trưởng, độc đoán trong chỉ đạo, điều hành công việc, hạn chế dân chủ.

Ngoài ra, mô hình bí thư đảng ủy đồng thời là chủ tịch UBND xã còn tồn tại một thực tế đó là đội ngũ cán bộ tham mưu, giúp việc và công chức chuyên môn ở địa phương chưa đồng bộ; trình độ, năng lực lãnh đạo, quản lý của đội ngũ cán bộ chủ chốt còn nhiều bất cập, chưa đáp ứng được yêu cầu nhiệm vụ. Việc phân công nhiệm vụ cho các đồng chí phó bí thư, phó chủ tịch UBND xã còn nhiều bất cập do đó việc điều hành, tổ chức thực hiện nhiệm vụ của địa phương còn lúng túng, hiệu suất chưa cao. Đồng chí bí thư đảng ủy vừa là người lãnh đạo, chỉ đạo việc đề ra chủ trương, vừa là người chỉ đạo tổ chức thực hiện dẫn đến tâm lý e ngại, không dám đề ra các chủ trương mang tính đột phá. Việc bổ sung, hoàn thiện quy chế làm việc của cấp ủy, chính quyền ở một số xã chưa phù hợp với mô hình quản lý mới; chưa xác định rõ chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn và mối quan hệ công tác của đồng chí bí thư cấp ủy đồng thời là chủ tịch UBND xã với đảng ủy, chính quyền và các tổ chức trong hệ thống chính trị ở địa phương.

Từ thực trạng trên có thể thấy việc áp dụng mô hình bí thư đảng ủy đồng thời là chủ tịch UBND xã trong điều kiện trình độ, năng lực cán bộ lãnh đạo, quản lý chủ chốt ở địa phương còn có mức độ, mà thực tế khối lượng và áp lực công việc đối với mỗi cán bộ lại nặng nề hơn giống như việc khoác “chiếc áo quá rộng” cho cán bộ cơ sở. Do vậy, một địa phương sau khi được giao thực hiện thí điểm đã đề nghị lên cấp ủy cấp trên xin thôi thực hiện thí điểm mô hình. Cũng từ thực tế trên, trong phiên họp cuối tháng 5/2014 của Ban Thường vụ Tỉnh ủy, đồng chí Bí thư Tỉnh ủy đã thống nhất tạm dừng thực hiện thí điểm mô hình bí thư đảng ủy đồng thời là chủ tịch UBND xã cho đến khi đủ điều kiện.

Đào Quyên