1. Những lời dạy của Chủ tịch Hồ Chí Minh về "nói đi đôi với làm"

Một trong những phẩm chất đạo đức mà người cách mạng chân chính phải luôn thấu triệt, rèn luyện, theo Chủ tịch Hồ Chí Minh, là sự trung thực - phẩm chất thể hiện sự thống nhất giữa lý luận và thực tiễn, giữa tư tưởng và hành động, giữa lời nói và việc làm, giữa ý thức đạo đức và hành vi đạo đức của mỗi người. Đối lập với trung thực là sự giả dối. Hồ Chí Minh coi trung thực là nói đi đôi với làm. Trong bài giảng "Tư cách một người cách mệnh", Người viết: "Nói thì phải làm"¹. Nói đi đôi với làm phải được thể hiện và đánh giá bằng kết quả công việc. Kết quả công việc là thước đo sự cống hiến của mỗi người. Đối với cán bộ, đảng viên, công chức, viên chức, nhất là người lãnh đạo thì lời nói đi đôi với việc làm lại càng quan trọng và cần thiết, vì cán bộ là gốc của mọi công việc, là những tấm gương để quần chúng noi theo.

Nói đi đôi với làm còn là biểu hiện của sự gương mẫu, trung thực, trong sáng của cán bộ, đảng viên, công chức, viên chức trước nhân dân. Bác Hồ đã dạy: "Một tấm gương sống còn có giá trị hơn một trăm bài diễn văn tuyên truyền"², bởi vậy, "nói đi đôi với làm" không chỉ là một nguyên tắc đạo đức, mà còn phải trở thành lẽ sống, phương châm hoạt động của mỗi người, nhất là cán bộ, đảng viên.

Theo Chủ tịch Hồ Chí Minh, lời nói phải đi đôi với việc làm, nói được thì phải làm được, như thế sẽ mang lại những hiệu quả lớn, được nhiều người hưởng ứng và làm theo. Khi đề ra công việc phải tránh cách nói chung chung, đại khái và khó hiểu. Khi nói cần phải cụ thể, thiết thực, từ nhỏ đến lớn, từ thấp đến cao, từ dễ đến khó. Cán bộ, đảng viên phải nói đi đôi với làm, nói trước làm trước. Người dạy: "Tốt nhất là miệng nói, tay làm, làm gương cho người khác bắt chước"³.

Phương châm "nói đi đôi với làm", theo Chủ tịch Hồ Chí Minh, có nghĩa là không được nói nhiều làm ít, mà phải "nói ít, bắt đầu bằng hành động"⁴. Không được nói mà không làm vì đó chỉ là lời nói suông, hứa suông. Bác đòi hỏi cán bộ, đảng viên "cần phải óc nghĩ, mắt trông, tai nghe, chân đi, miệng nói, tay làm. Chứ không phải chỉ nói suông, chỉ ngồi viết mệnh lệnh..., phải thật thà nhúng tay vào việc"⁵. Không được "nói một đàng, làm một nẻo", làm trái với phẩm chất đạo đức của người cán bộ, đảng viên. Nếu chính mình tham ô mà lại bảo người khác phải liêm khiết thì không được. Nếu nói rằng phải cần, kiệm, liêm, chính, chí công vô tư, mà bản thân mình lại lười biếng, không hoàn thành những công việc được giao, thậm chí tìm cách tham ô tiền của Nhà nước và nhân dân, không tiết kiệm, sống hoang phí, xa hoa... thì chỉ là giả dối, những lời nói đó sẽ không có tác dụng giáo dục. Bác dạy: "Nếu chính mình tham ô mà bảo người ta liêm khiết có được không? Không được! Mình trước hết phải siêng năng, trong sạch thì mới bảo người ta trong sạch, siêng năng được..."⁶.

Người cán bộ, đảng viên, công chức, viên chức nói phải đi đôi với làm; không phải chỉ nói suông mà phải làm, phải hành động. Tuy nhiên, vấn đề quan trọng hơn là đã làm như thế nào, đã đạt kết quả, hiệu quả đến đâu? Như vậy, yêu cầu đối với "nói đi đôi với làm" là phải đi sâu, đi sát, kiểm tra, đôn đốc, đánh giá kết quả thực hiện những công việc đã đề ra; không thể làm theo lối quan liêu, theo kiểu "tỉnh gửi giấy về huyện, huyện gửi giấy về xã. Giấy không thể che rét cho trâu bò được"⁷. Đối với Đảng ta, Hồ Chí Minh yêu cầu: "Đảng phải luôn luôn xét lại những nghị quyết và chỉ thị của mình đã thi hành thế nào. Nếu không vậy thì những nghị quyết và chỉ thị đó sẽ hóa ra lời nói suông mà còn hại đến lòng tin cậy của nhân dân đối với Đảng"⁸. Đảng ta phải luôn luôn tự đổi mới, tự chỉnh đốn để hoàn thành trách nhiệm, lời hứa trước nhân dân. Khi mắc sai lầm, khuyết điểm thì dũng cảm nhận lỗi trước dân và kiên quyết dựa vào dân để sửa chữa khuyết điểm.

2. Tấm gương đạo đức Hồ Chí Minh về "nói đi đôi với làm"

Nói đi đôi với làm là một trong những phẩm chất đạo đức sáng ngời của Chủ tịch Hồ Chí Minh để cho các thế hệ người Việt Nam chúng ta học tập và làm theo. Sức thuyết phục mạnh mẽ trong tấm gương đạo đức của Bác thể hiện ở chỗ, lời nói luôn luôn đi đôi với việc làm, dù là việc lớn hay việc nhỏ thì đều phải tự mình làm gương trước. Người dạy cán bộ, đảng viên: "Muốn hướng dẫn nhân dân, mình phải làm mực thước cho người ta bắt chước..."⁹.

Trong cuộc đời hoạt động cách mạng của Chủ tịch Hồ Chí Minh đã có nhiều câu chuyện cảm động về việc nêu gương, nói đi đôi với làm, tự mình làm trước.

Năm 1945, trước nạn đói đang hoành hành ở miền Bắc, Bác đề xuất toàn dân tiết kiệm gạo để giúp đồng bào bị đói. Người kêu gọi: "Tôi xin đề nghị với đồng bào cả nước, và xin thực hành trước: Cứ 10 ngày nhịn ăn một bữa, mỗi tháng nhịn 3 bữa. Đem gạo đó (mỗi bữa một bơ) để cứu dân nghèo"¹⁰.

Những năm Bác sống và làm việc tại Phủ Chủ tịch, trong điều kiện kinh tế còn nhiều khó khăn, đời sống của nhân dân còn nghèo khó, mọi người ăn cơm độn ngô, khoai, sắn, Người đề nghị nhà bếp thực hiện nguyên tắc: cán bộ, nhân dân ăn độn bao nhiêu phần trăm, nấu cơm độn cho Bác từng ấy, giống như cán bộ, nhân dân.

Trong nhiều chuyến đi thăm các địa phương, nhất là những chuyến đi trong ngày, Chủ tịch Hồ Chí Minh luôn mang theo cơm nắm với muối vừng. Người nói: Người ta dọn ra một bữa cơm sang, có khi Bác chẳng ăn đâu, nhưng rồi để lại cái tiếng rằng, đấy, Bác Hồ đến thăm còn làm một bữa cơm sang, còn điều người này, người khác từ giao tế sang chuẩn bị cả buổi. Thế là tự Bác bao che cho cái chuyện xôi thịt. Như thế nắm cơm theo ăn cho tiện, ăn no rồi đến làm việc.

Khi ăn cơm, không bao giờ Người để rơi cơm. Bác bảo một hạt cơm là một giọt mồ hôi của người nông dân. Cố Thủ tướng Phạm Văn Đồng đã từng nói rằng, ăn cơm với Cụ hàng trăm lần, lần nào cũng thấy Cụ không để rơi một hạt cơm, bởi vì Cụ quý trọng và tiết kiệm công sức của người làm ra lúa gạo. Câu chuyện tuy nhỏ nhưng thể hiện cái đức lớn ở một Con Người.

Trung ương đã thu xếp để Bác ở tại ngôi nhà sang trọng của Toàn quyền Đông Dương trước đây, nhưng Người đã từ chối, chỉ ở trong ngôi nhà của người công nhân phục vụ. Hàng ngày, Bác đi dép lốp, mặc áo vá vai, dùng chiếc ô tô cũ, mà coi đó là cái phúc của dân, đừng bỏ cái phúc đó đi. Mùa hè nóng bức, Người dùng chiếc quạt lá cọ vì còn phải để dành điện phục vụ cho sản xuất, dành điện phục vụ sinh hoạt cho nhân dân.

Chủ tịch Hồ Chí Minh làm những việc như thế là để thực hiện điều Người nói: Cơm chúng ta ăn, áo chúng ta mặc, vật liệu chúng ta dùng đều do mồ hôi, nước mắt của nhân dân mà ra. Vì vậy, chúng ta phải đền bù xứng đáng cho nhân dân. Muốn làm được như vậy, chúng ta cần phải cố gắng thực hiện cần, kiệm, liêm, chính. Ai chẳng muốn cơm no, ấm áo, nhưng cuộc sống vật chất hết đời người là hết. Còn tiếng tăm tốt xấu truyền đến ngàn đời sau. Cán bộ, đảng viên nếu làm được những việc như trên sẽ thật sự là quan liêm, mà quan liêm thì nhân dân hạnh phúc và sẽ đẩy thuyền đi; và sẽ chẳng có những loại quan tham, mà quan tham nhiều thì dân khổ, nước nguy.

Trong cuộc đời hoạt động cách mạng của mình, Hồ Chí Minh đã thấm nhuần sâu sắc đặc trưng truyền thống văn hóa phương Đông, "một tấm gương sống còn có giá trị hơn một trăm bài diễn văn tuyên truyền" nên nhiều khi Người đã giải thích lý luận bằng thực tiễn, bằng hành động, bằng việc làm, thấy làm đúng, làm phải, mọi người khắc làm theo. Thủ tướng Phạm Văn Đồng lúc sinh thời đã nhận xét rằng mọi lời nói, việc làm của Hồ Chí Minh đều thiết thực và cụ thể. Đối với Người, nói là làm, thường là làm nhiều hơn nói, có khi làm mà không cần nói, tư tưởng thể hiện trong hành động.

Phẩm chất nói đi đôi với làm của Chủ tịch Hồ Chí Minh đã dạy cho chúng ta những bài học về lẽ sống "thật", đối lập với giả dối, như Người đã cảnh báo: "Có những người miệng thì nói phụng sự Tổ quốc, phụng sự nhân dân, nhưng bị vật chất dỗ dành mà phạm vào tham ô, lãng phí, hại đến Tổ quốc, nhân dân"¹¹.

3. Học tập, làm theo lời dạy, tấm gương đạo đức Hồ Chí Minh về nói đi đôi với làm ở Thái Bình trong giai đoạn hiện nay

Với trí tuệ và tầm tư duy của một lãnh tụ cách mạng thiên tài, một bậc hiền triết, một nhà văn hóa kiệt xuất, Chủ tịch Hồ Chí Minh là tấm gương sáng ngời về đạo đức cách mạng, trong đó có phẩm chất nổi trội "nói đi đôi với làm". Hiện nay tình trạng "nói không đi đôi với làm", "nói một đàng làm một nẻo", "nói mà không làm", "nghĩ một đằng, nói một nẻo", "nói với cấp trên khác, nói với cấp dưới khác"... đang diễn ra ở nhiều nơi, ở không ít người. Bệnh nói dối, làm sai, bao che khuyết điểm cho nhau, hình thành phe phái, cánh hẩu… ở một bộ phận cán bộ, đảng viên đang gây bức xúc trong xã hội, làm giảm niềm tin trong nhân dân. Việc tiếp tục đẩy mạnh học tập, làm theo lời dạy, tấm gương đạo đức Hồ Chí Minh về nói đi đôi với làm trong đội ngũ cán bộ, đảng viên, công chức, viên chức và nhân dân ở Thái Bình trong giai đoạn hiện nay là đặc biệt quan trọng, góp phần đưa Nghị quyết Đại hội XII của Đảng và Nghị quyết Đại hội Đảng các cấp, nhiệm kỳ 2015 - 2020 đi vào thực tiễn cuộc sống một cách cụ thể, thiết thực.

3.1. Đối với đội ngũ cán bộ, đảng viên:

- Trước hết, mỗi cán bộ, đảng viên, công chức, viên chức phải nắm vững chủ trương, đường lối của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước. Nắm vững là để nói cho đúng, để thực hiện cho đúng, đồng thời để tuyên truyền, giáo dục, vận động nhân dân làm theo cho đúng. Phải rèn luyện bản lĩnh chính trị vững vàng để có niềm tin vào mục tiêu, lý tưởng cách mạng của Đảng, hoàn thành tốt mọi nhiệm vụ được giao để góp phần bảo vệ, phụng sự Tổ quốc, phục vụ nhân dân, xây dựng xã hội dân chủ, công bằng, văn minh, mang lại ấm no, hạnh phúc cho nhân dân. Để nói đúng quan điểm, chủ trương, đường lối của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước thì cán bộ, đảng viên, công chức, viên chức phải nghiêm túc nghiên cứu, học tập lý luận Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh, bởi đó là kim chỉ nam cho hành động của mỗi người trong công việc thực tế. Đồng thời, phải thường xuyên học tập nâng cao trình độ chuyên môn, trau dồi kỹ năng nghiệp vụ ở lĩnh vực công tác đang đảm nhiệm - nền tảng để nói đúng và làm đúng.

- Cán bộ, công chức là lãnh đạo khi nói với cấp dưới, với nhân dân nên nói cụ thể, dễ hiểu, thiết thực, từ nhỏ đến lớn, từ thấp đến cao, từ dễ đến khó. Phải ghi nhớ rằng, mỗi người, mỗi ngành, mỗi giới, mỗi tầng lớp nhân dân đều có những công việc, nhiệm vụ cụ thể nên không thể đại khái, dẫn đến nói chung chung, ai cũng nói được, nghe thì hay, nhưng không biết thực hiện thế nào. Cán bộ, đảng viên phải nói đi đôi với làm, nói đúng và phải làm trước để cấp dưới, người dân lấy đó làm gương noi theo.

- Tuyệt đối không được "nói mà không làm", "hứa mà không thực hiện", "nói một đàng, làm một nẻo" bởi đó là một trong những biểu hiện của bệnh quan liêu, xa rời thực tế, xa rời quần chúng nhân dân, xa rời mục tiêu, lý tưởng của Đảng trong cán bộ, đảng viên. Bệnh quan liêu dẫn tới chủ quan, mệnh lệnh, hấp tấp, khi gặp khó khăn thì dễ dao động, ngả nghiêng, dẫn tới chỉ biết dùng mệnh lệnh, không biết giải thích, tuyên truyền, "không sát công việc thực tế, không theo dõi và giáo dục cán bộ, không gần gũi quần chúng"¹². Trong công việc thì "chỉ biết khai hội, viết chỉ thị, xem báo cáo trên giấy, chứ không kiểm tra đến nơi đến chốn"¹³; chậm chạp, làm cho qua chuyện. Về lợi ích thì chỉ biết vun vén lo cho mình, không quan tâm đến lợi ích của nhân dân, của đồng chí. Trước mặt dân chúng thì lên mặt "quan cách mạng"; miệng thì nói dân chủ, nhưng làm việc theo lối "quan" chủ; miệng thì nói "phụng sự quần chúng", còn thực tế thì "chỉ biết ăn sang, diện cho kẻng; chẳng những không lo phụng sự nhân dân, mà còn muốn nhân dân phụng sự mình"¹⁴. Cán bộ, đảng viên, công chức, viên chức phải ghi nhớ rằng, ai "nói một đàng, làm một nẻo" dẫn đến quan liêu cũng có nghĩa là tự biến mình thành "kẻ thù của nhân dân" - một thứ "kẻ thù khá nguy hiểm, vì nó không mang gươm mang súng, mà nó nằm trong các tổ chức của ta, để làm hỏng công việc của ta"¹⁵, "Nó phá hoại đạo đức cách mạng của ta"¹⁶.

- Thực hiện "nói đi đôi với làm" hiện nay, trước hết, phải từ trên xuống dưới, từ người lãnh đạo cấp trên đến cán bộ, đảng viên, công chức, viên chức ở cơ sở. Phải kiên quyết xóa bỏ những cơ chế quản lý, những thủ tục hành chính đã lạc hậu, lỗi thời. Phải thực hiện công khai minh bạch, trước hết là chức trách của cán bộ, công chức, viên chức để có sự kiểm tra, giám sát của tổ chức, của nhân dân. Trong giải pháp để thực hiện "nói đi đôi với làm" rất cần chú trọng, đề cao việc giáo dục lòng tự trọng, tinh thần trách nhiệm của mỗi người, chống chủ nghĩa cá nhân trong chính con người mình.

- Nói đi đôi với làm là để hướng dẫn nhân dân làm theo, đặc biệt là với thế hệ trẻ. Chủ tịch Hồ Chí Minh đã từng căn dặn: "Muốn hướng dẫn nhân dân, mình phải làm mực thước cho người ta bắt chước"¹⁷. Học tập, làm theo tấm gương đạo đức, lời dạy của Bác là học tập, noi theo tinh thần dân chủ, thái độ trọng dân của Người, bởi "Trong bầu trời không gì quý bằng nhân dân"¹⁸. Nói đi đôi với làm phải gắn với nêu cao tinh thần trách nhiệm và chống chủ nghĩa cá nhân. Chỉ trên cơ sở này, cán bộ, đảng viên, công chức, viên chức mới thu phục được quần chúng nhân dân, mới cảm hóa, lôi cuốn nhân dân tạo thành phong trào thực tiễn rộng lớn để xây dựng quê hương giàu đẹp, phát triển đất nước phồn vinh, thực hiện thắng lợi nghị quyết của Đảng.

3.2. Đối với các tầng lớp nhân dân:

- Yêu cầu của việc học tập, làm theo tấm gương đạo đức, lời dạy của Chủ tịch Hồ Chí Minh về "nói đi đôi với làm" là mỗi người dân cần xây dựng cho mình lối sống trung thực, vì trung thực, về bản chất, là "không nói dối", không "nói một đàng, làm một nẻo". Lối sống trung thực đòi hỏi mỗi người dân, trước hết phải trung thực với chính bản thân, với gia đình, người thân, trung thực với bạn bè; lấy đó làm nền để trung thực với cán bộ, đảng viên, công chức, viên chức. Người dân bức xúc, phê bình cán bộ, công chức có hành vi tham nhũng vặt, nhận hối lộ..., nhưng nếu người dân đề cao đức tính trung thực, không đưa hối lộ thì liệu cán bộ, công chức, viên chức có tham nhũng vặt được không. Bác Hồ đã từng lưu ý: "Quan tham vì dân dại"¹⁹. Đề cao sự trung thực, nói đi đôi với làm trong mỗi người dân chính là góp phần đẩy lùi nạn tiêu cực, tham nhũng. Dân phải biết quyền hạn và trách nhiệm của mình, biết kiểm soát cán bộ để cán bộ thực hành chữ "liêm".

- Trong giai đoạn hiện nay phải khắc phục cho được tệ nói dối; loại trừ cho được thói ích kỷ, tham lam, tranh cướp, hôi của khi người khác gặp hoạn nạn; tệ làm hàng giả, bằng giả, gian manh; lừa dối trên thương trường, trong quan hệ xã hội; phải loại trừ và không được phép sử dụng, đồng thời cũng phải lên án, tẩy chay những cá nhân, những mặt hàng, những sản phẩm sử dụng chất cấm trong chăn nuôi, trồng trọt, trong chế biến thực phẩm... Đó là cơ sở để xây dựng một xã hội dân chủ, công bằng, văn minh, hạnh phúc, bởi không thể có xã hội hạnh phúc khi không có các gia đình hạnh phúc, mỗi con người hạnh phúc. Một gia đình không thể hạnh phúc khi mỗi thành viên trong gia đình sống không trung thực.

Ban Tuyên giáo Tỉnh ủy