1. Những lời dạy của Chủ tịch Hồ Chí Minh về xây dựng Đảng trong sạch, vững mạnh

Trong tư tưởng Hồ Chí Minh, công tác xây dựng Đảng luôn chiếm một vị trí quan trọng. Người luôn khẳng định, trong sự nghiệp đấu tranh giành và bảo vệ nền độc lập dân tộc, xây dựng và bảo vệ đất nước luôn luôn đòi hỏi một đảng trong sạch, vững mạnh, có tầm cao trí tuệ, có sức chiến đấu, gắn bó mật thiết với nhân dân, đủ năng lực lãnh đạo nhân dân trong mọi giai đoạn cách mạng. Chủ tịch Hồ Chí Minh có nhiều bài nói, bài viết về công tác xây dựng Đảng. Những lời dạy của Bác về Đảng, về xây dựng Đảng rất phong phú, trong đó tập trung vào những nội dung chủ yếu sau:

Thứ nhất, muốn cách mạng thành công thì trước hết cần phải có đảng. Hồ Chí Minh đặt vấn đề: “Cách mạng trước hết phải có cái gì? Trước hết phải có đảng cách mệnh, để trong thì vận động và tổ chức dân chúng, ngoài thì liên lạc với dân tộc bị áp bức và vô sản giai cấp mọi nơi. Đảng có vững cách mệnh mới thành công, cũng như người cầm lái có vững thuyền mới chạy”². Người cũng chỉ rõ: “Đảng muốn vững thì phải có chủ nghĩa làm cốt, trong đảng ai cũng phải hiểu, ai cũng phải theo chủ nghĩa ấy. Đảng mà không có chủ nghĩa cũng như người không có trí khôn, tàu không có bàn chỉ nam”³. Chủ nghĩa mà Người đề cập ở đây chính là chủ nghĩa Mác - Lênin: “Bây giờ học thuyết nhiều, chủ nghĩa nhiều, nhưng chủ nghĩa chân chính nhất, chắc chắn nhất, cách mạng nhất là chủ nghĩa Lênin”⁴. Đó cũng là nhận định, đánh giá của Người đối với chủ nghĩa Mác - Lênin: “phải theo chủ nghĩa Mã Khắc Tư và Lênin”⁵.

Đảng Cộng sản Việt Nam là sản phẩm của sự kết hợp chủ nghĩa Mác - Lênin với phong trào công nhân và phong trào yêu nước. Chủ tịch Hồ Chí Minh khái quát: “Chủ nghĩa Mác - Lênin với phong trào công nhân và phong trào yêu nước đã dẫn tới việc thành lập Đảng Cộng sản Đông Dương vào đầu năm 1930”⁶. Đảng Cộng sản Việt Nam là Đảng của giai cấp công nhân, đồng thời cũng là Đảng của dân tộc Việt Nam. Tại Đại hội lần thứ II của Đảng (tháng 2/1951), Hồ Chí Minh khẳng định: “Trong giai đoạn này, quyền lợi của giai cấp công nhân và nhân dân lao động và của dân tộc là một. Chính vì Đảng Lao động Việt Nam là Đảng của giai cấp công nhân và nhân dân lao động cho nên nó phải là Đảng của dân tộc Việt Nam”⁷. Đến năm 1961, Người nhắc lại: “Đảng ta là Đảng của giai cấp, đồng thời cũng là của dân tộc, không thiên tư, thiên vị”⁸.

Thứ hai, xây dựng Đảng đòi hỏi phải thực hiện tốt các nguyên tắc tổ chức và sinh hoạt Đảng. Vận dụng và phát triển những nguyên tắc tổ chức và sinh hoạt của Đảng vô sản kiểu mới do V.I. Lênin đề ra, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã nêu các nguyên tắc xây dựng Đảng cơ bản là: 1) Nguyên tắc tập trung dân chủ; 2) Nguyên tắc tập thể lãnh đạo, cá nhân phụ trách; 3) Nguyên tắc tự phê bình và phê bình; 4) Nguyên tắc kỷ luật nghiêm minh, tự giác; 5) Nguyên tắc đoàn kết thống nhất trong Đảng.

- Nguyên tắc tập trung dân chủ: Theo Hồ Chí Minh, dân chủ và tập trung là hai mặt có quan hệ gắn bó và thống nhất với nhau trong một nguyên tắc. Dân chủ để đi đến tập trung, là cơ sở của tập trung. Tập trung là tập trung trên cơ sở dân chủ chứ không phải tập trung quan liêu, độc đoán, chuyên quyền. Về tập trung, Người dạy: “Đảng ta tuy nhiều người, nhưng khi tiến đánh thì chỉ như một người”⁹. Về dân chủ, Bác viết: “Chế độ ta là chế độ dân chủ, tư tưởng phải được tự do. Tự do là thế nào? Đối với mọi vấn đề, mọi người tự do bày tỏ ý kiến của mình, góp phần tìm ra chân lý. Đó là một quyền lợi mà cũng là một nghĩa vụ của mọi người. Khi mọi người đã phát biểu ý kiến, đã tìm thấy chân lý, lúc đó quyền tự do tư tưởng hóa ra quyền tự do phục tùng chân lý”¹⁰.

- Nguyên tắc tập thể lãnh đạo, cá nhân phụ trách: Bác Hồ dạy: “Lãnh đạo không tập thể, thì sẽ đi đến cái tệ bao biện, độc đoán, chủ quan. Kết quả là hỏng việc. Phụ trách không do cá nhân, thì sẽ đi đến cái tệ bừa bãi, lộn xộn, vô chính phủ. Kết quả cũng là hỏng việc. Tập thể lãnh đạo và cá nhân phụ trách cần phải luôn luôn đi đôi với nhau”¹¹. Liên hệ với tập trung dân chủ, Bác giải thích: “Tập thể lãnh đạo là dân chủ. Cá nhân phụ trách là tập trung. Tập thể lãnh đạo, cá nhân phụ trách, tức là dân chủ tập trung”¹².

- Nguyên tắc tự phê bình và phê bình: Hồ Chí Minh rất coi trọng nguyên tắc này, coi đó là nguyên tắc sinh hoạt của Đảng, là quy luật phát triển của Đảng. Người dạy: “Muốn đoàn kết chặt chẽ trong Đảng, ắt phải thống nhất tư tưởng, mở rộng dân chủ nội bộ, mở rộng phê bình và tự phê bình”. Người cũng thẳng thắn chỉ rõ: “Một Đảng mà giấu giếm khuyết điểm của mình là một Đảng hỏng. Một Đảng có gan thừa nhận khuyết điểm của mình, vạch rõ những cái đó, vì đâu mà có khuyết điểm đó, rồi tìm mọi cách để sửa chữa khuyết điểm đó. Như thế là một Đảng tiến bộ, mạnh dạn, chắc chắn, chân chính”¹³.

- Nguyên tắc kỷ luật nghiêm minh, tự giác: Hồ Chí Minh rất coi trọng việc xây dựng một kỷ luật nghiêm minh và tự giác trong Đảng để tạo nên sức mạnh to lớn của Đảng. Bác dạy: “Kỷ luật này là do lòng tự giác của đảng viên về nhiệm vụ của họ đối với Đảng”¹⁴; và rằng: “Mỗi đảng viên cần phải làm kiểu mẫu phục tùng kỷ luật, chẳng những kỷ luật của Đảng, mà cả kỷ luật của đoàn thể nhân dân và của cơ quan chính quyền cách mạng”¹⁵.

- Nguyên tắc đoàn kết thống nhất trong Đảng: Hồ Chí Minh đặc biệt quan tâm đến việc xây dựng sự đoàn kết thống nhất trong Đảng cũng như khối đại đoàn kết toàn dân. Bác khẳng định: “Đoàn kết là một truyền thống cực kỳ quý báu của Đảng và của dân ta. Các đồng chí từ Trung ương cho đến chi bộ cần phải giữ gìn sự đoàn kết nhất trí của Đảng như giữ gìn con người của mắt mình”¹⁶; “Ngày nay, sự đoàn kết trong Đảng là quan trọng hơn bao giờ hết, nhất là sự đoàn kết chặt chẽ giữa các cán bộ lãnh đạo”¹⁷.

Thứ ba, xây dựng Đảng đòi hỏi phải quan tâm xây dựng, rèn luyện đội ngũ cán bộ, đảng viên có đức, có tài để Đảng ta xứng đáng “là đạo đức, là văn minh”. Đây là sự phát triển sáng tạo của Hồ Chí Minh học thuyết của V.I. Lênin về Đảng kiểu mới của giai cấp vô sản. Để Đảng thực sự “là đạo đức, là văn minh” thì nhất thiết phải quan tâm xây dựng đội ngũ cán bộ, đảng viên của Đảng có phẩm chất, tư cách và năng lực hoạt động. Thấm nhuần tư tưởng chăm lo bồi dưỡng, đào tạo nhân tài, bồi đắp nguyên khí quốc gia của ông cha, ngay sau khi giành độc lập cho nước nhà và trong những năm kháng chiến kiến quốc, Bác đã rất quan tâm, chăm lo công tác đào tạo, bồi dưỡng, nâng cao chất lượng đội ngũ cán bộ, bởi “Cán bộ là cái gốc của mọi công việc” và “muôn việc thành công hoặc thất bại đều do cán bộ tốt hoặc kém”¹⁸. Theo Người, chất lượng của cán bộ, đảng viên được thể hiện ở hai chữ “hồng” và “chuyên”; yêu cầu đặt ra là phải “vừa hồng, vừa chuyên”, nghĩa là người cán bộ, đảng viên phải có cả phẩm chất và năng lực, có đức và có tài để gánh vác trọng trách, nhiệm vụ mà Đảng, Nhà nước và nhân dân giao phó. Trong thực hiện nhiệm vụ, “Cán bộ tỉnh phải đến tận các huyện, các xã; cán bộ huyện phải đến tận các xã, các thôn. Cán bộ phải chân đi, mắt thấy, tai nghe, miệng nói, tay làm, óc nghĩ để thiết thực điều tra, giúp đỡ, kiểm soát, rút kinh nghiệm, giúp đỡ nông dân và học hỏi dân”¹⁹.

Thứ tư, phải thường xuyên chăm lo củng cố, tăng cường mối quan hệ gắn bó máu thịt giữa Đảng với dân. Đảng ta gắn bó máu thịt với dân vì Đảng là con nòi của dân tộc; mục đích của Đảng là đoàn kết toàn dân, phụng sự Tổ quốc. Đảng vừa là người lãnh đạo, vừa là người đầy tớ thật trung thành của nhân dân. Mỗi đảng viên phải bằng hành động thực tế của mình để có niềm tin yêu của nhân dân, chứ không phải “dán lên trán hai chữ cộng sản” là được dân tin, dân yêu, dân kính phục. Đảng phải thường xuyên lắng nghe ý kiến của nhân dân, hiểu rõ tâm tư, nguyện vọng của nhân dân; tổ chức và vận động nhân dân tham gia xây dựng Đảng. Đảng phải nêu cao tinh thần trách nhiệm đối với dân, phải “không ngừng nâng cao đời sống của nhân dân”²⁰. Theo Hồ Chí Minh: “Đảng không phải là một tổ chức để làm quan phát tài. Nó phải làm tròn nhiệm vụ giải phóng dân tộc, làm cho Tổ quốc giàu mạnh, đồng bào sung sướng”²¹.

Thứ năm, Đảng phải thường xuyên tự chỉnh đốn, tự đổi mới. Theo Hồ Chí Minh, thường xuyên tự chỉnh đốn, tự đổi mới bản thân Đảng là yêu cầu của sự nghiệp cách mạng của Đảng, của dân tộc. Những ngày đầu toàn quốc kháng chiến, để đáp ứng yêu cầu của cuộc kháng chiến đang đặt ra, Người đã nhấn mạnh “trước hết phải chỉnh đốn nội bộ Đảng”²². Trước lúc đi xa, Người còn để lại lời căn dặn tâm huyết cho toàn Đảng: “Việc cần phải làm trước tiên là chỉnh đốn lại Đảng, làm cho mỗi đảng viên, mỗi đoàn viên, mỗi cán bộ đều ra sức làm tròn nhiệm vụ Đảng giao phó cho mình, toàn tâm toàn ý phục vụ nhân dân”²³.

2. Tấm gương đạo đức Hồ Chí Minh về xây dựng Đảng

2.1. Chủ tịch Hồ Chí Minh là tấm gương suốt đời phấn đấu cho sự nghiệp cách mạng của Đảng, lãnh đạo, rèn luyện, xây dựng Đảng trong sạch, vững mạnh:

Hồ Chí Minh đã xác định đúng ngay từ đầu đường lối, chiến lược giải phóng dân tộc để Đảng hoàn thành nhiệm vụ lãnh đạo nhân dân đấu tranh lật đổ ách thống trị của thực dân, phong kiến, xây dựng chính quyền dân chủ nhân dân. Trong giai đoạn cách mạng 1930 - 1945, Người đã kiên định thực hiện đường lối chiến lược đó, mang lại thắng lợi của cuộc cách mạng Tháng Tám, giành lại nền độc lập cho dân tộc. Sau khi thành lập chính quyền dân chủ nhân dân, với cương vị người đứng đầu, Người cùng với Đảng chèo lái con thuyền cách mạng Việt Nam trong những điều kiện cực kỳ khó khăn, phức tạp của những năm 1945 - 1946, bảo vệ Đảng, bảo vệ chính quyền cách mạng.

Người đã xác định đường lối “kháng chiến, kiến quốc”, “thực hiện đồng thời hai nhiệm vụ chiến lược”; lãnh đạo nhân dân ta đánh thắng chiến tranh xâm lược của thực dân Pháp và đế quốc Mỹ, xây dựng và bảo vệ miền Bắc, giải phóng miền Nam, hoàn thành sự nghiệp cách mạng dân tộc dân chủ nhân dân trên phạm vi cả nước. Trong cuộc đấu tranh lâu dài, gian khổ đó, có lúc Đảng ta gặp sai lầm, Hồ Chí Minh đã nhận trách nhiệm trước Đảng, trước dân. Trong thư gửi nhân dân về kết quả cải cách ruộng đất, Người thay mặt Đảng, Chính phủ xin lỗi nhân dân, hứa sửa chữa, khắc phục.

Trong cuộc đấu tranh đó, Hồ Chí Minh tự đặt mình trong tập thể, trung thành với sự nghiệp cách mạng của Đảng, của dân tộc, như Người viết: “Cả đời tôi chỉ có một mục đích, là phấn đấu cho quyền lợi Tổ quốc, và hạnh phúc của nhân dân. Những khi tôi phải ẩn nấp nơi núi non, hoặc ra vào chốn tù tội, xông pha sự hiểm nghèo - là vì mục đích đó. Đến lúc nhờ quốc dân đoàn kết, tranh được chính quyền, ủy thác cho tôi gánh vác việc Chính phủ, tôi lo lắng đêm ngày, nhẫn nhục cố gắng - cũng vì mục đích đó. Bất kỳ bao giờ, bất kỳ ở đâu, tôi chỉ theo đuổi một mục đích, làm cho ích quốc lợi dân”²⁴.

2.2. Chủ tịch Hồ Chí Minh là một tấm gương sáng, mẫu mực của một người đảng viên suốt đời phấn đấu, hy sinh cho sự nghiệp cách mạng của Đảng, xây dựng Đảng trong sạch, vững mạnh:

Là người sáng lập, rèn luyện và lãnh đạo cao nhất của Đảng, Chủ tịch Hồ Chí Minh luôn luôn gương mẫu, thực hiện nghiêm các nguyên tắc tổ chức và sinh hoạt Đảng, coi kỷ luật của Đảng là kỷ luật nghiêm minh và tự giác; quan tâm đến việc mở rộng và thực hành dân chủ trong Đảng, Người đã gương mẫu thực hiện dân chủ đầy đủ và tích cực nhất trong sinh hoạt Đảng. Người xác định rõ và luôn nêu cao tinh thần “phụ trách” trước Đảng, trước dân tộc và nhân dân.

Người là tấm gương luôn luôn tự rèn luyện, trau dồi phẩm chất, năng lực, đạo đức, lối sống, tác phong của một đảng viên. Đó là tấm gương luôn luôn giữ vững và rèn luyện ý chí, quyết tâm thực hiện trách nhiệm trung thành với Đảng, với nước, hiếu với dân. Người cũng là tấm gương rèn luyện, giữ vững đạo đức cần, kiệm, liêm, chính, chí công vô tư; tấm lòng nhân ái bao la, trong sáng, thủy chung; lối sống giản dị, hòa đồng, làm chủ bản thân, luôn khao khát vươn tới những chuẩn mực của chân, thiện, mỹ. Bác Hồ còn là tấm gương rèn luyện để có tác phong gần dân, hiểu dân, vì dân; gương mẫu trong cuộc sống hàng ngày. Tấm gương khổ luyện, tiếp thu các giá trị văn hóa, tự hoàn thiện nhân cách, không ngừng học tập để có tri thức, nâng cao tầm trí tuệ của Hồ Chí Minh đã được UNESCO ghi nhận, tôn vinh là Anh hùng giải phóng dân tộc, nhà văn hóa lớn, kiệt xuất của thế giới.

Tấm gương sáng ngời của Chủ tịch Hồ Chí Minh đã và đang góp phần quan trọng vào kết quả của quá trình xây dựng Đảng ta trong sạch, vững mạnh.

3. Học tập, làm theo lời dạy, tấm gương đạo đức Hồ Chí Minh về xây dựng Đảng trong sạch, vững mạnh ở Thái Bình trong giai đoạn hiện nay

Xây dựng Đảng trong sạch, vững mạnh ở Thái Bình trong giai đoạn hiện nay, trước hết, cần giữ vững các nguyên tắc xây dựng Đảng, phát huy dân chủ trong Đảng và thực hiện kỷ luật đảng thật sự nghiêm minh; thực hiện tốt tự phê bình và phê bình, phát huy sự gương mẫu của người đứng đầu. Phải phát hiện, xử lý kịp thời, công khai những cán bộ, đảng viên vi phạm kỷ luật đảng, vi phạm pháp luật, dù người đó ở cương vị, chức trách nào; kiên quyết đấu tranh với những thói hư tật xấu trong Đảng. Đây được xác định là khâu mấu chốt để khắc phục tình trạng suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống của một bộ phận cán bộ, đảng viên, công chức, viên chức hiện nay.

Các cấp ủy đảng, đội ngũ cán bộ, đảng viên, công chức, viên chức các cấp, các ngành trong tỉnh tiếp tục triển khai thực hiện nghiêm túc Nghị quyết Trung ương 4 (khóa XI) Một số vấn đề cấp bách về xây dựng Đảng hiện nay. Học tập những lời dạy, tấm gương đạo đức Hồ Chí Minh đòi hỏi trong quá trình thực hiện cần nhìn thẳng vào sự thật, đánh giá đúng sự thật, nhất là những mặt còn hạn chế, yếu kém, không nể nang, né tránh; trên cơ sở đó, đề ra các biện pháp thiết thực, khả thi nhằm khắc phục, sửa chữa theo phương châm kết hợp “chống đi đôi với xây”, “nói đi đôi với làm”, tập trung giải quyết dứt điểm những vấn đề bức xúc, trì trệ nhất hiện nay.

Việc tiến hành kiểm điểm, tự phê bình và phê bình của Đảng bộ, chi bộ, cán bộ, đảng viên, công chức, viên chức phải bảo đảm thật sự dân chủ, nghiêm túc, thẳng thắn với tinh thần xây dựng, đúng yêu cầu, nội dung, cách làm, thời gian mà Trung ương, Bộ Chính trị đã đề ra. Cấp trên phải làm gương trước, tự phê bình trước, cấp dưới làm sau; tập thể làm trước, cá nhân làm sau; các đồng chí trong thường vụ, cấp ủy viên cấp trên gương mẫu, nghiêm túc tự phê bình và phê bình, làm gương cho cấp dưới.

Theo Hồ Chí Minh, trong mối quan hệ gắn bó máu thịt giữa Đảng với dân, nhân dân cũng có trách nhiệm tham gia giám sát, góp ý phê bình để xây dựng Đảng trong sạch, vững mạnh. Bởi vậy, các địa phương, cơ quan, đơn vị phải tạo cơ chế, diễn đàn phù hợp để nhân dân tham gia vào công tác xây dựng Đảng, thúc đẩy việc nêu cao tinh thần trách nhiệm, chống chủ nghĩa cá nhân, nói đi đôi với làm của đội ngũ cán bộ, đảng viên, công chức, viên chức. Đây là giải pháp vừa mang tính cấp bách, vừa mang tính lâu dài của công tác xây dựng Đảng trong sạch, vững mạnh; góp phần tích cực phòng, chống chủ nghĩa cá nhân, tình trạng suy thoái tư tưởng chính trị, đạo đức của cán bộ, đảng viên, công chức, viên chức hiện nay.

Các cấp ủy, tổ chức đảng tạo điều kiện thuận lợi để nhân dân tham gia xây dựng Đảng bắt đầu từ cơ sở; phát huy vai trò giám sát của nhân dân, của báo chí, dư luận xã hội đối với việc rèn luyện phẩm chất đạo đức, lối sống của cán bộ, đảng viên; có cơ chế khen thưởng những cá nhân, cơ quan báo chí đã tích cực đấu tranh, phê phán những hành động sai trái, phát hiện và đấu tranh phòng, chống quan liêu, tham nhũng, lãng phí.

Các cấp ủy đảng cần có kế hoạch động viên, khuyến khích và tổ chức cho nhân dân tham gia đóng góp ý kiến phê bình cán bộ, đảng viên; có quy chế hợp lý để nhân dân (ở nơi công tác và nơi cư trú của cán bộ, đảng viên) góp ý cho đảng viên về tinh thần trách nhiệm trước Đảng, trước nhân dân. Có cơ chế bảo vệ những người dũng cảm, dám phê bình; đồng thời xử lý nghiêm những biểu hiện trù dập người phê bình hoặc lợi dụng phê bình để vu cáo, bài xích, gây mất đoàn kết nội bộ; thực hiện tốt pháp luật dân chủ ở cơ sở. Đẩy mạnh tuyên truyền, nêu gương người tốt, việc tốt tham gia xây dựng Đảng trong sạch, vững mạnh.

(Còn nữa)

Ban Tuyên giáo Tỉnh ủy

1, Đảng Cộng sản Việt Nam: Văn kiện Hội nghị lầ thứ tư Ban Chấp hành Trung ương khóa XI, Nxb. Chính trị quốc gia - Sự thật, Hà Nội, 2012, tr.26.

2, Hồ Chí Minh, Toàn tập, tập 2, Nxb. Chính trị quốc gia, Hà Nội, 1995, tr. 267 - 268.

3, Hồ Chí Minh, Toàn tập, tập 2, Nxb. Chính trị quốc gia, Hà Nội, 1995, tr. 268.

4, Hồ Chí Minh, Toàn tập, tập 2, Nxb. Chính trị quốc gia, Hà Nội, 1995, tr. 268.

5, Hồ Chí Minh, Toàn tập, tập 2, Nxb. Chính trị quốc gia, Hà Nội, 1995, tr. 280.

6, Hồ Chí Minh, Toàn tập, tập 10, Nxb. Chính trị quốc gia, Hà Nội, 1995, tr. 8.

7, Hồ Chí Minh, Toàn tập, tập 6, Nxb. Chính trị quốc gia, Hà Nội, 1995, tr. 175.

8, Hồ Chí Minh, Toàn tập, tập 10, Nxb. Chính trị quốc gia, Hà Nội, 1995, tr. 467.

9, Hồ Chí Minh, Toàn tập, tập 5, Nxb. Chính trị quốc gia, Hà Nội, 1995, tr. 553.

10, Hồ Chí Minh, Toàn tập, tập 8, Nxb. Chính trị quốc gia, Hà Nội, 1995, tr. 216.

11, Hồ Chí Minh, Toàn tập, tập 5, Nxb. Chính trị quốc gia, Hà Nội, 1995, tr. 505.

12, Hồ Chí Minh, Toàn tập, tập 5, Nxb. Chính trị quốc gia, Hà Nội, 1995, tr. 505.

13, Hồ Chí Minh, Toàn tập, tập 5, Nxb. Chính trị quốc gia, Hà Nội, 1995, tr. 261.

14, Hồ Chí Minh, Toàn tập, tập 5, Nxb. Chính trị quốc gia, Hà Nội, 1995, tr. 250.

15, Hồ Chí Minh, Toàn tập, tập 6, Nxb. Chính trị quốc gia, Hà Nội, 1995, tr. 167.

16, Hồ Chí Minh, Toàn tập, tập 12, Nxb. Chính trị quốc gia, Hà Nội, 1995, tr. 510.

17, Hồ Chí Minh, Toàn tập, tập 7, Nxb. Chính trị quốc gia, Hà Nội, 1995, tr. 492.

18, Hồ Chí Minh, Toàn tập, tập 5, Nxb. Chính trị quốc gia, Hà Nội, 1995, tr. 240, 269.

19, Hồ Chí Minh, Toàn tập, tập 5, Nxb. Chính trị quốc gia, Hà Nội, 1995, tr. 711.

20, Hồ Chí Minh, Toàn tập, tập 12, Nxb. Chính trị quốc gia, Hà Nội, 1995, tr. 498.

21, Hồ Chí Minh, Toàn tập, tập 5, Nxb. Chính trị quốc gia, Hà Nội, 1995, tr. 289.

22, Hồ Chí Minh, Toàn tập, tập 9, Nxb. Chính trị quốc gia, Hà Nội, 1995, tr. 551.

23, Hồ Chí Minh, Toàn tập, tập 12, Nxb. Chính trị quốc gia, Hà Nội, 1995, tr. 503.

24, Hồ Chí Minh, Toàn tập, tập 4, Nxb. Chính trị quốc gia, Hà Nội, 1995, tr. 240.