Món cá rô kho tương khế nghi ngút khói với những câu chuyện kể và tình cảm của mẹ đã trở thành kỷ niệm tuổi thơ tôi.

Mẹ tôi không hẳn là người-truyền-thống nhưng lại rất thích các món ăn cổ truyền Việt Namon>. Đặc biệt là cá rô kho khế, tương.

“Rô đồng kho với khế chua/ Chẳng thú gì bằng một món đồng quê”. Lúc làm món cá kho, mẹ tôi thường ngâm ngợi câu ca dao ấy như để nhắc nhở chúng tôi về truyền thống quê hương và gia đình.

Mẹ còn ngâm ngợi không biết bao nhiêu câu tục ngữ, ca dao, câu thơ về cá quê ngầm muốn dạy dỗ chúng tôi. Nào là “Không gì bằng cá kho tương/bỏ bông so đũa mới rành dân quê”, hay câu “cá không ăn muối cá ươn”, và câu ca dao về tình mẫu tử “Ba đồng một mớ cá tươi/cũng mua bằng được để nuôi mẹ già”...

Quê tôi – một vùng quê Bắc Bộ có truyền thống làm tương từ nhiều đời nay. Đó cũng có thể là lý do khiến “niềm đam mê” nấu và thưởng thức món cá rô kho tương tương khế của mẹ nhiều đến thế.

Mẹ vẫn kể, trong ký ức tuổi thơ của mẹ, những chú cá rô đồng vàng ươm, béo ngậy mà ngoại bắt được mỗi khi đi thuyền chở đá về là món quà vô giá. “Cả khi trời mưa lụt, ngồi trong nhà xem anh và cậu (bố/ba) rải lưới bắt cá, rồi đếm cá…” – mẹ kể. Có lẽ, đó đều là những kỷ niệm vô cùng ý nghĩa với một người đã từng trải qua bao sóng gió cuộc đời như mẹ.

Và mẹ muốn để lại cho những đứa con của mình món quà kỷ niệm thân thương ấy qua món cá rô đồng kho khế. Mỗi khi trời trở lạnh, nồi cá kho nghi ngút khói của mẹ làm chúng tôi thèm thuồng thứ không khí truyền thống gia đình, quê hương, thèm được quây quần bên gia đình, bên ông bà và các bác.

Mẹ vẫn nói, cá rô nay được nuôi công nghiệp nên không thể quý bằng hồi xưa được. Món này phải làm từ cá rô đồng mới thực ngon! Vì thế, mỗi khi vào mùa nước lớn dễ bắt cá, chúng tôi vẫn nài nĩnh mẹ nấu món này.

Vào tiết trời se lạnh tháng 10, thật khó để tìm được mớ cá rô thơm béo như dạo đầu tháng 6. Cũng có thể, điều đó khiến cho món cá rô đồng kho tương khế, ăn vào tiết trời lành lạnh trở nên giá trị hơn đối với người ta.

Nấu món cá rô kho tương khế không quá cầu kỳ nhưng lại cần sự chu đáo.

Nguyên liệu đúng như tên món ăn, có cá rô đồng, tương Bần và khế chua. Đặc biệt, để món ăn thơm lừng và thêm đẹp mắt, mẹ cho thêm chút nghệ giã nhỏ. Nghệ sẽ quện với thịt cá thơm lừng, tạo ra nước sánh vàng trông thật hấp dẫn.

Mẹ vẫn dặn, kho cá rô với tương khế tuy làm đơn giản nhưng cần nhiều thời gian hơn các món khác, cốt sao để cá nhừ, mềm và ngấm tương là được.

Không phải là món cao lương mĩ vị nào đó, chỉ là món ăn được làm từ những sản vật đồng quê nhưng với chúng tôi – những đứa con của mẹ thì món ăn chính là món quà vô giá mà mẹ dành tặng.

Và chắc hẳn, bây giờ và sau này, có đi đâu, thưởng thức những món sơn hào hải vị trong những nhà hàng sang trọng nào đó, thì mỗi khi cái se lạnh đầu đông ùa về, một đĩa cá rô kho khế ăn với bát cơm trắng cùng những câu chuyện và tình cảm của mẹ vẫn làm tôi nhớ da diết…

Hoài Thu (Sưu Tầm)