Chợ bò Nghiên Loan họp phiên vào các ngày 3, ngày 8 âm lịch hằng tháng. Ngay từ phiên chợ chiều (trước phiên chợ chính một ngày), một không khí khẩn trương và tấp nập khi bà con địa phương dắt trâu, bò, các xe của thương lái chở trâu, bò từ các địa phương khác ùn ùn kéo về; người mua từ các tỉnh Thái Nguyên, Bắc Giang, Bắc Ninh và Hà Nội cũng tụ tập về đây. Chưa có một tài liệu nào ghi rõ về những ngày đầu thành lập chợ, nhưng theo ông Đặng Văn Nhất, Bí thư Đảng ủy xã Nghiên Loan thì lịch sử hình thành chợ được bắt nguồn từ những nhu cầu trong sản xuất nông nghiệp của đồng bào các dân tộc. Trâu, bò từ xa xưa vốn luôn gắn liền với tập quán canh tác nông nghiệp trên những chân ruộng bậc thang của đồng bào Mông, Dao. Chính vì vậy mà từ nhu cầu mua bán, trao đổi trâu, bò của đồng bào đã sản sinh ra phiên chợ độc đáo ở vùng cao này.

Cũng theo ông Nhất thì trải qua thời gian, chợ bò Nghiên Loan bây giờ không chỉ là nơi diễn ra cảnh mua, bán trâu bò mà mỗi phiên chợ là nơi để các cô gái Mông khoe với bạn tình bộ váy áo với những nét hoa văn tinh tế, sặc sỡ do chính bàn tay cần cù, khéo léo của họ miệt mài tháng năm dệt nên; mỗi phiên chợ cũng là dịp để các chàng trai dân tộc Mông, Dao có dịp thể hiện điệu khèn lá, khèn Mông réo rắt mà say đắm lòng người. Cùng với tiếng khèn, sau một vài chén rượu, những điệu múa truyền thống người Mông được các chàng thể hiện với những bước nhảy, bước quay, vòng lộn làm cho ông mặt trời đang lấp dần sau đỉnh núi cũng muốn rốn lại chiếu những tia nắng hồng cuối cùng trong ngày làm lung linh thêm “bữa tiệc” tình của các chàng trai, cô gái.

Khi ông mặt trời đã khuất sau đỉnh núi cũng là lúc các đống lửa được đốt lên, trai gái lại quây quần, họ giành một phần nhỏ số tiền bán trâu, bò mua đồ ăn thiết đãi bạn bè, tiếng khèn lại cất lên, chén rượu ngô làm đôi má các thiếu nữ ửng hồng làm ngất ngây các chàng trai. Bữa tiệc rồi cũng tan, họ không về nhà ngay mà bờ suối, con rẫy là địa điểm tiếp theo để rồi không lâu sau đó dưới nếp nhà sàn tiếng lợn lại kêu lên mừng một đám cưới trong bản. Cũng chính từ những hoạt động văn hóa đặc sắc chợ phiên đã thu hút đông đảo du khách đến với chợ bò và tạo cho chợ bò Nghiên Loan những nét riêng biệt mà không phải ở bất cứ phiên chợ vùng cao nào cũng có được…  Thào Văn Ngài, một lái buôn dân tộc Mông, ở thôn Tả Han, xã Xuân Lạc, huyện Chợ Đồn (Bắc Kạn) cho biết, mỗi phiên chợ anh vượt hàng trăm cây số để đến mua, bán bò. Anh Ngài hồ hởi khoe, anh cũng là một trong những người lấy được vợ từ những lần hẹn hò giao lưu tại đêm chợ chiều 30.

Chợ bò Nghiên Loan được chia thành hai khu, một khu chuyên bán trâu và một khu chuyên bán bò. Nhưng cũng có nhiều thương lái chuyên nghiệp thường len lỏi vào các làng, bản xa xôi hẻo lánh trong tỉnh, có khi họ còn mua trâu, bò từ các tỉnh Cao Bằng, Hà Giang, Tuyên Quang vận chuyển về chợ Nghiên Loan bán kiếm lãi. Người mua trâu, bò chủ yếu đến từ các tỉnh miền xuôi, về bán cho các lò mổ chuyên nghiệp. Việc mua bán trâu, bò ở đây diễn ra rất nhanh, sau khi loanh quanh xem xét vài phút, người mua hỏi con này bao nhiêu, người bán phát giá, hai bên thỏa thuận chỉ một, hai lần, thậm chí giá người bán và người mua cộng lại chia đôi là giao dịch đã thành công, kết thúc bằng cái bắt tay thân thiện, thể hiện bản tính của người Mông, Dao. Người vùng cao vốn chân thật, hào sảng, một lời nói ra như dao chém đá, ưng cái bụng thì bán, thậm chí cho không, không nói thách, không mặc cả, khi không ưng thì dù trả đắt mấy cũng không bán. ông Lý Văn Tu, người dân tộc Mông, thôn Phia Đeng, xã Nghiên Loan cho biết thêm: “Mỗi phiên thường có khoảng từ 400 đến 600 con trâu, bò được đưa đến bán, trong đó bán hết khoảng hai phần ba số lượng nêu trên. Hoạt động của chợ bò đã góp phần giúp người dân địa phương cải thiện đời sống thông qua các dịch vụ ăn theo như cửa hàng ăn uống, trồng cỏ, nuôi trâu bò vỗ béo, nghỉ trọ...”.

Ông Hoàng Hữu Tổ, trưởng phòng Văn Hóa thông tin huyện Pác Nặm cho biết, cùng với việc duy trì các hoạt động kinh doanh trâu bò tại chợ để thúc đẩy kinh tế địa phương, các cấp chính quyền nơi đây đã và đang tiến hành các hoạt động nhằm bảo tồn, giữ gìn và phát huy hơn nữa những nét văn hóa đặc sắc diễn ra tại các phiên chợ chiều như trước đây của đồng bào. Để chợ bò không chỉ là nơi trao đổi buôn bán hàng hóa, mà còn là nơi lưu giữ nền văn hóa đậm đà bản sắc dân tộc của địa phương.

Có dịp đến các chợ của người vùng cao nơi đây du khách vô cùng thích thú khi thấy chợ không chỉ là nơi mua bán trâu, bò mà mỗi phiên chợ đều tạo nên một niềm vui, chờ đợi, thấp thỏm của tất cả mọi người. Các bà, các mẹ, các chị tất bật chuẩn bị hàng hóa. Các chàng trai dạo thử một điệu khèn, mộng mơ trong một tiếng sáo vút cao… Các cô gái ướm đàn môi, thì thầm khúc tình ca mượt mà tình tứ, má đào thoáng ửng hồng nhớ lời hò hẹn hôm nao. Còn lũ trẻ mong ngày xuống chợ với một sự thích thú đặc biệt. Mọi người đều diện bộ quần áo đẹp nhất như đi dự hội.

 Theo qdnd.vn