Theo các tài liệu lịch sử, các địa danh cũng như các di tích lịch sử để lại thì ngay từ thế kỷ thứ nhất đã xuất hiện nghề dệt ở Thái Bình, các thế kỷ tiếp theo vào đời Trần đã có các nghề rèn, đúc, khảm trai, sơn mài, móc, đan mây tre... Cũng theo tài liệu lịch sử để lại thì ngay từ cuối thế kỷ thứ X nghề dệt chiếu đã thịnh hành ở Thái Bình, nghề chạm bạc Đồng Xâm đã xuất hiện từ thế kỷ XVII.

Ngược dòng lịch sử, theo một số tài liệu của Pháp để lại, thì vào cuối năm 1941 ở 5 huyện (Kiến Xương, Đông Hưng, Tiền Hải, Vũ Thư, Hưng Hà) đã có 65 cơ sở dệt tơ lụa với 750 thợ lành nghề, chiếm 10% số thợ lành nghề của cả vùng Bắc Bộ lúc bấy giờ. Trong số các làng nghề ở Thái Bình, có nhiều làng nổi tiếng được cả nước biết đến như dệt Phương La (Hưng Hà), Bộ La (Vũ Thư), Đọ (Đông Hưng), Ngọc Đường (Kiến Xương), Vân Tràng (Thái Thụy), các mặt hàng chế biến từ tơ tằm, bông, đay, cói, gai vô cùng phong phú và nghề dệt vải, tơ tằm là nghề phổ biến nhất của Thái Bình.

 Nghề chạm bạc: Đây là nghề truyền thống được duy trì và phát triển khá tốt, tập trung chủ yếu ở các xã Lê Lợi, Hồng Thái, Trà Giang (huyện Kiến Xương). Trước đây nghề chạm bạc chỉ duy trì phát triển bình thường do ít quan tâm đến việc quảng bá giới thiệu sản phẩm, tìm kiếm thị trường; từ năm 2005 trở lại đây phát triển tương đối tốt, các cơ sở sản xuất đã quan tâm đến nâng cao chất lượng, cải tiến mẫu mã sản phẩm, gắn sản xuất với việc mở rộng thị trường tiêu thụ trong nước và nước ngoài, tích cực tham gia các hội chợ triển lãm để quảng bá, giới thiệu sản phẩm, mở các cửa hàng giới thiệu sản phẩm tại địa phương, thành lập hiệp hội. Nghề chạm bạc tạo việc làm thường xuyên cho trên 3.000 lao động có thu nhập ổn định; giá trị sản xuất hàng năm đạt khoảng 120 tỷ đồng.

 Nghề thêu: Trước đây nghề thêu phát triển và tập trung chủ yếu ở xã Minh Lãng, huyện Vũ Thư, đến nay đã phát triển sang nhiều địa phương khác của các huyện, thành phố. Có trên 20 doanh nghiệp đầu mối làm nghề thêu ở Minh Lãng và các địa phương khác. Số lao động làm nghề thêu vào những năm 2000 đến năm 2010 là trên 30.000 lao động.

 Nghề dệt khăn: Do ảnh hưởng của suy giảm kinh tế thế giới, song nghề dệt khăn vẫn duy trì và phát triển tốt. Hiện toàn tỉnh có gần 5.000 máy dệt, chủ yếu tập trung ở Hưng Hà, mỗi năm sản xuất hàng trăm triệu khăn các loại, giải quyết việc làm cho trên 30.000 lao động. Nhiều doanh nghiệp dệt đã phát triển mạnh, chuyển vào các khu, cụm công nghiệp và đầu tư máy dệt hiện đại đáp ứng yêu cầu của thị trường xuất khẩu đồng thời làm đầu mối cho làng nghề phát triển thông qua việc tổ chức phát triển máy dệt và mở rộng thị trường.

 Nghề dệt chiếu cói: tập trung ở các huyện Hưng Hà, Quỳnh Phụ, Đông Hưng. Mỗi năm sản xuất khoảng 20 triệu lá chiếu các loại, sản phẩm được tiêu thụ khắp cả nước và xuất khẩu sang một số nước trong khu vực như Trung Quốc, Lào, Campuchia... Trước đây, nghề dệt chiếu cói chủ yếu dệt bằng tay. Hiện nay, hầu hết các doanh nghiệp, cơ sở sản xuất đưa máy dệt chiếu của Trung Quốc vào thay thế lao động thủ công và nâng cao năng suất lao động, điển hình như: Doanh nghiệp chiếu cói Xuân Hòa, Doanh nghiệp chiếu cói Minh Quang, Doanh nghiệp chiếu cói Thanh Long, Công ty TNHH Anh Thơ...

 Nghề mây tre đan xuất khẩu: Trước đây nghề mây tre đan phát triển mạnh và có ở hầu hết các địa phương trong tỉnh. Từ năm 2008 đến nay, do thiếu nguồn nguyên liệu, giá nguyên liệu, tiền gia công tăng, trong khi giá xuất hàng tăng không đáng kể nên các doanh nghiệp chuyển mạnh sang sản xuất hàng móc sợi, bẹ chuối, bèo tây, đệm cói, kết hợp mây tre với vật liệu tết bện.

 Nghề gỗ mỹ nghệ: Những năm gần đây mặt hàng đồ gỗ mỹ nghệ trong tỉnh được khôi phục và phát triển như: làng Vế, làng Riệc, xã Canh Tân (Hưng Hà), Nguyên Xá (Vũ Thư), An Đồng (Quỳnh Phụ), thị trấn Đông Hưng... Sản phẩm đồ gỗ mỹ nghệ đã đạt trình độ kỹ thuật tinh xảo, tương đương với sản phẩm của La Xuyên (Namon> Định), Đồng Kỵ (Bắc Ninh). Tuy nghề gỗ mỹ nghệ không thu hút được nhiều lao động như một số nghề khác, song đã góp phần tích cực vào việc khôi phục các làng nghề truyền thống ở một số địa phương và giải quyết việc làm cho lao động tại địa phương.

Ngoài các nghề chủ yếu trên, Thái Bình còn một số nghề khác như: cơ khí, dệt bao tải đay, đệm cói, thảm chùi chân, chế biến thủy hải sản, chế biến lương thực thực phẩm... vẫn được duy trì đáp ứng được nhu cầu tiêu dùng trong nước và xuất khẩu. Một số nghề mới du nhập vào tỉnh thời gian qua cũng có chiều hướng phát triển và dần đi vào ổn định như: nghề đan móc sợi, làm hương, vàng mã cho Đài Loan, đan lưới, dệt chiếu nilon...

Nghề và làng nghề không ngừng phát triển đã làm cho quá trình chuyển dịch cơ cấu kinh tế của Thái Bình thay đổi theo hướng tích cực. Diện mạo nông thôn từng bước thay đổi, hệ thống kết cấu hạ tầng không ngừng được hoàn thiện. Ở nhiều vùng nông thôn, xuất hiện các cụm làng nghề, các thị tứ, thị trấn, xóa dần cách biệt giữa thành thị và nông thôn. Nhờ có thu nhập cao, các làng nghề đã đầu tư xây dựng được nhiều cơ sở vật chất kỹ thuật hạ tầng phục vụ sản xuất và đời sống. Các công trình chung của xã như: điện, đường, trường, học, trạm xá, trụ sở UBND đều khang trang hơn, trong đó có sự đóng góp chung sức ủng hộ chương trình xây dựng nông thôn mới của các doanh nghiệp, cơ sở sản xuất trong làng nghề.

Cùng với kết cấu hạ tầng, đời sống vật chất tinh thần của nhân dân được cải thiện rõ rệt. Ở các làng nghề phát triển mạnh không có hộ thuộc diện đói nghèo, tỷ lệ hộ có nhà kiên cố cao tầng, có đồ dùng và các phương tiện sinh hoạt đắt tiền ngày càng gia tăng. Các làng nghề ở nông thôn phát triển còn góp phần xóa bỏ các tập tục lạc hậu, lối làm ăn nhỏ còn tồn đọng ở nông thôn tạo ra nếp nghĩ, cách làm ăn mới theo tác phong của nền sản xuất công nghiệp, mở rộng giao lưu hàng hóa. Trong các làng nghề các tệ nạn xã hội cũng giảm đáng kể.

Nguồn: Sở Công Thương Thái Bình.