Các doanh nghiệp đương đầu với nhiều khó khăn

Một trong những doanh nghiệp có số lượng gạo xuất khẩu lớn nhất tỉnh (38.800 tấn, tương đương 16,8 triệu USD) năm 2015 là Công ty TNHH Hưng Cúc. Ông Lý Thái Hưng, Giám đốc Công ty cho biết: Được cấp giấy phép đủ điều kiện xuất khẩu gạo từ tháng 10/2013, Công ty đã tập trung xây dựng kho tàng, nhà máy và mua sắm một số thiết bị theo Nghị định số 109 của Chính phủ về kinh doanh xuất khẩu gạo. Công ty tập trung xuất khẩu gạo sang thị trường Trung Quốc, Đài Loan, Hồng Kông, hiện nay đang vươn tới thị trường Malaysia, Indonesia. Vì thế, xét về cơ sở vật chất hiện nay, Công ty đã đáp ứng cơ bản yêu cầu về xuất khẩu theo Nghị định số 109 của Chính phủ. Mặc dù Công ty đã tập trung rất lớn cho hoạt động xúc tiến mở rộng thị trường sang các nước lớn nhưng vẫn gặp rất nhiều khó khăn. Một khó khăn nữa của Công ty là khi thực hiện theo Nghị định số 109 của Chính phủ, Công ty đã tổ chức thực hiện bao tiêu sản phẩm cho bà con nông dân của 25 HTX với tổng diện tích 800ha. Công ty đã thực hiện cung ứng vật tư gồm giống, phân bón, thuốc trừ sâu và thu mua sản phẩm cho diện tích đó nhưng thực tế thu mua lại chỉ đạt 25 - 30%, số lượng còn lại do nông dân tự ý phá vỡ hợp đồng. Hơn nữa, từ trước tới nay, do nông dân thường có tập quán tích trữ tại chỗ để khi cần có việc mới bán trong khi các doanh nghiệp cần lại không mua được và khi các doanh nghiệp không cần lại tung ra thị trường. Đó là khó khăn không chỉ của Hưng Cúc mà còn là tình trạng chung của các doanh nghiệp xuất khẩu gạo.

Đối với Công ty TNHH Thủy Dương, thực trạng khó khăn về xuất khẩu cũng không kém. Lãnh đạo Công ty cho rằng, vốn tự có của doanh nghiệp đầu tư vào máy móc theo Nghị định số 109 của Chính phủ để đủ tiêu chuẩn xuất khẩu là rất khó khăn nhưng để cạnh tranh được trên thương trường, Công ty vẫn quyết định đầu tư.

Tư duy làm gạo xuất khẩu kiểu mới

Khác với cách làm trước đây, năm 2016, chủ trương của Công ty TNHH Hưng Cúc là sẽ thay đổi hình thức bao tiêu sản phẩm cho nông dân, đó là hình thức cung ứng giống sẽ phải theo yêu cầu của doanh nghiệp. Công ty sẽ đầu tư vào giống chất lượng cao để tập trung xây dựng thương hiệu và sản xuất theo lộ trình VietGap, trong đó cung ứng và yêu cầu cả về phân bón, thuốc trừ sâu để kiểm soát mọi mặt của quá trình sản xuất gạo. Ông Lý Thái Hưng cho rằng, chỉ làm theo quy trình chuẩn thì mới bớt khó khăn về vấn đề xuất khẩu. Đơn giản như hiện nay, trên thị trường bày bán rất nhiều thuốc trừ sâu, nếu không có yêu cầu và giám sát của doanh nghiệp thì sẽ không thể xuất khẩu được, đặc biệt là xuất khẩu sang những thị trường khó tính thì vấn đề về quy chuẩn và hàng rào kỹ thuật yêu cầu rất cao. Điển hình như khi Hưng Cúc xuất khẩu gạo sang Hồng Kông, sau khi mang gạo sang còn phải chờ 21 ngày để kiểm tra lại sản phẩm, nếu đạt yêu cầu mới được ở lại còn không sẽ bị trả về. Do đó, ngay từ bây giờ, Công ty đã có hướng tập trung kiểm soát những việc đó, doanh nghiệp sẽ đưa khoa học kỹ thuật về và cán bộ kỹ thuật xuống đồng để chỉ đạo trực tiếp theo tiêu chuẩn VietGap để tiến tới không bán nguyên liệu nữa mà tập trung vào chế biến để tiêu thụ ra nước ngoài với giá cao. Đối với Công ty TNHH Thủy Dương và Công ty TNHH Liên Hạnh, hai doanh nghiệp này cũng đang tập trung xây dựng cánh đồng mẫu lớn để xây dựng vùng nguyên liệu và hướng tới sản xuất gạo sạch phục vụ nhu cầu trong nước và xuất khẩu.

Công ty TNHH Liên Hạnh tiêu thụ gạo nội địa khoảng 22.000 tấn/năm và bắt đầu xuất khẩu chính ngạch từ năm 2016.

Cần sự vào cuộc từ nhiều phía

Để giảm bớt khó khăn cho các doanh nghiệp xuất khẩu gạo, trước hết, Nhà nước nên có cơ chế ưu đãi cho doanh nghiệp về vốn đầu tư cơ sở vật chất, đặc biệt là máy sấy, đồng thời có chính sách hỗ trợ vốn cho doanh nghiệp đầu tư khép kín trong vùng nguyên liệu, bao gồm cả việc thu mua gạo tạm trữ xuất khẩu; có cơ chế bình ổn giá nông sản và thực hiện trợ giá khi thị trường có biến động xấu, hạn chế thiệt hại, rủi ro; tăng cường hỗ trợ hoạt động xúc tiến thương mại, tìm kiếm thị trường, đối tác, bạn hàng nước ngoài; làm tốt công tác xây dựng cánh đồng mẫu sản xuất lúa hàng hóa, có chính sách hỗ trợ, khen thưởng xây dựng và tổ chức sản xuất hiệu quả đối với từng cánh đồng mẫu. Cùng với đó, người dân cần nâng cao ý thức tôn trọng hợp đồng được ký kết, tin tưởng vào các doanh nghiệp, thúc đẩy mối liên kết “4 nhà’’. Điều đặc biệt hơn, Thái Bình là tỉnh nông nghiệp, là vựa lúa của khu vực đồng bằng sông Hồng nhưng lại chưa xây dựng được thương hiệu gạo. Do đó, đã đến lúc tỉnh cũng như các ngành cần chung tay cùng doanh nghiệp để xây dựng thương hiệu gạo Thái Bình, không chỉ để phục vụ xuất khẩu mà còn bảo đảm về chất lượng gạo phục vụ nhu cầu trong nước.

Thu Thủy