Những năm gần đây, xã Hòa Bình là một trong những địa phương có tình trạng nông dân bỏ hoang ruộng thuộc tốp đầu của huyện Vũ Thư (hơn 10ha/vụ). Nguyên nhân là hiệu quả sản xuất lúa chưa cao, thiếu lao động sản xuất, bà con không mặn mà với đồng ruộng... Với tình trạng này, lẽ ra Hòa Bình rất thuận lợi khi Công ty Chăn nuôi Việt Hùng (thuộc Tập đoàn Hòa Phát) nhận hợp đồng thuê lại đất để sản xuất cây ngô theo hướng quy mô lớn phục vụ chăn nuôi, thế nhưng thực tế hoàn toàn ngược lại. Ông Bùi Văn Ninh, Chủ tịch UBND xã Hòa Bình cho biết: Xã đã tăng cường tuyên truyền, vận động những hộ đang để ruộng hoang cho doanh nghiệp thuê đất, tuy nhiên đến nay, doanh nghiệp mới thuê được 3ha đất ruộng của bà con thôn Thắng Lợi. Hiện Công ty đang tiếp tục vận động nông dân cho thuê hơn 2ha ở thôn Quyết Thắng, đây là xứ đồng cao, cấy lúa kém hiệu quả, nông dân có hộ cấy, có hộ bỏ ruộng. Cả cánh đồng có trên 20 hộ sở hữu và đã có 18 hộ cho thuê đất song vẫn còn 2 hộ ở giữa kiên quyết không cho thuê, cũng không chịu di dời sang khu vực khác theo quy hoạch của xã. Vì thế, đến nay, Công ty vẫn chưa thuê được đất ở khu vực này để sản xuất. Ông Ninh chia sẻ thêm: Nếu bà con cho thuê, Công ty thuê 600.000 đồng/năm, còn hơn một số hộ để ruộng hoang, không có thu. Quan trọng nhất là tạo điều kiện để doanh nghiệp có điều kiện đầu tư máy móc, phương tiện, vốn, kỹ thuật vào sản xuất quy mô lớn sẽ giảm chi phí đầu tư, tăng hiệu quả sản xuất, tránh được tình trạng bỏ hoang ruộng đang ngày càng gia tăng và hơn hết, nông dân có thể trở thành công nhân nông nghiệp ngay trên chính đất ruộng nhà mình.

Anh Lê Tiến Mạnh (xã Tân Phong) - một trong những cá nhân tích cực thực hiện tích tụ ruộng đất để đầu tư sản xuất hàng hóa quy mô lớn cho biết: Nhận thấy vùng đất bãi thôn Mễ Sơn bỏ hoang hoặc trồng ngô, lạc chưa hiệu quả, anh vận động bà con cho thuê lại đất bãi với giá 1 tạ thóc/sào/năm để chuyển sang trồng dưa ăn quả. Ðây là diện tích đất bãi nhỏ lẻ, manh mún, muốn thuê khoảng 10ha đất bãi, anh phải vận động được khoảng 600 hộ dân đồng ý cho thuê. Sau rất nhiều nỗ lực, đến nay, anh đã hợp đồng thuê được 8,6ha đất bãi của 521 hộ. Các hộ kiên quyết không cho thuê ruộng đã được quy hoạch liền kề để tiếp tục sản xuất. Tuy nhiên, anh Mạnh vẫn có mong muốn các hộ này tạo điều kiện để anh thuê đất mở rộng sản xuất, bởi có vùng sản xuất quy mô lớn, anh Mạnh thuận lợi hơn rất nhiều khi đầu tư nâng cấp hệ thống giao thông thủy lợi; đưa máy móc, phương tiện vào sản xuất; quản lý, phòng chống sâu bệnh cho cây trồng… từ đó sẽ giảm chi phí đầu tư và tăng hiệu quả kinh tế, nhưng xem ra các hộ nông dân còn lại vẫn muốn giữ ruộng.

Ðến tháng 4/2016, huyện Vũ Thư có 2 doanh nghiệp và 38 cá nhân của 18 xã, thị trấn thực hiện tích tụ ruộng đất nông nghiệp với quy mô từ 2ha trở lên với tổng diện tích đất tích tụ xấp xỉ 180ha, trong đó Công ty Chăn nuôi Việt Hùng tích tụ được 40ha; 8 cá nhân tích tụ được 5 - 13ha/người. Các địa phương có diện tích đất nông nghiệp tích tụ lớn như Song An, Minh Quang, Vũ Vân, Nguyên Xá, Hiệp Hòa… Hầu hết các doanh nghiệp, cá nhân thực hiện tích tụ bằng hình thức thuê có thời hạn hoặc nhận chuyển nhượng từ 13 - 49 năm của nông dân. Các mô hình tích tụ ruộng đất chủ yếu để trồng cây rau màu, ăn quả, dược liệu, làm trang trại, gia trại hoặc cấy lúa. Hầu hết doanh nghiệp và các hộ tích tụ được ruộng đất đã chủ động chuyển đổi cơ cấu giống cây trồng, vật nuôi, đầu tư vốn, kỹ thuật, máy móc phương tiện nhờ đó hiệu quả sản xuất cao hơn và tạo việc làm cho lao động địa phương. Ðặc biệt, nhu cầu thị trường tiêu thụ sản phẩm nông nghiệp, nhất là tiêu thụ qua hợp đồng thường đòi hỏi số lượng lớn, chất lượng đồng đều, vì vậy, việc tập trung ruộng đất sản xuất hàng hóa quy mô lớn đang là yêu cầu cấp thiết hiện nay. Ngoài ra, tích tụ ruộng đất sẽ từng bước tháo gỡ vấn đề bỏ ruộng của nông dân.

Khác với tư tưởng sở hữu của một số nông dân, bà Ðỗ Thị Thúy, thôn Ngô Xá, xã Nguyên Xá (Vũ Thư) có suy nghĩ tiến bộ và thông thoáng hơn, bà cho biết: Mọi năm bà vẫn cấy 2 vụ lúa, xứ đồng ven làng nên chuột phá hoại nhiều, trừ chi phí gia đình bà lãi khoảng 1,2 triệu đồng/sào/năm. Khi Công ty Chăn nuôi Việt Hùng vào thuê đất cả cánh đồng, ban đầu bà cũng tiếc vì nông dân vốn quý ruộng, nhưng nghĩ đến lợi ích chung, bà đã đồng ý cho thuê lại 2 sào ruộng của gia đình. Hiện nay, Công ty đã đi vào sản xuất ngô quy mô lớn, có máy làm đất, gieo hạt, ngô lên đều đẹp, bà Thúy rất phấn khởi.

Ông Ðỗ Năng Hoạt, Phó Chủ tịch UBND huyện Vũ Thư cho biết: Cái khó lớn nhất trong tích tụ ruộng đất hiện nay là không sản xuất hoặc sản xuất hiệu quả thấp nhưng một bộ phận nông dân vẫn có tư tưởng giữ ruộng đất, không cho cá nhân, doanh nghiệp thuê. Các doanh nghiệp muốn thuê đất với diện tích từ 30 - 50ha/vùng trở lên thường khó khả thi do ruộng đất manh mún, có quá nhiều hộ sở hữu ruộng, chỉ cần một số hộ không chấp thuận thì khó thuê đất được. Ngoài ra, cơ chế chính sách để khuyến khích tích tụ ruộng đất hiện chưa có, chủ yếu là tích tụ tự phát; việc định giá thuê đất, thanh toán ở mỗi địa phương, mỗi hộ với cá nhân, doanh nghiệp thuê đất hoàn toàn do thỏa thuận nên còn nhiều bất cập. Ðể tháo gỡ vấn đề này, huyện tham mưu, đề nghị tỉnh và các ngành liên quan xây dựng hành lang pháp lý, hướng dẫn việc thuê và cho thuê đất để sản xuất nông nghiệp, ưu tiên hỗ trợ kinh phí, khoa học kỹ thuật cho các vùng sản xuất tập trung có diện tích lớn, đặc biệt chỉ đạo hệ thống chính trị ở cơ sở phải tăng cường vào cuộc tuyên truyền, vận động, giải thích để người dân hiểu và từ bỏ thói quen giữ ruộng đất, nhằm phát triển nông nghiệp theo hướng sản xuất hàng hóa quy mô lớn, nâng cao hiệu quả kinh tế, đời sống của nông dân.

Quỳnh Lưu