Với tiềm lực rất lớn về nhân lực, vật lực và chất xám, cộng đồng người Việt Nam ở nước ngoài vừa là ngoại lực, cũng là nội lực thúc đẩy phát triển của đất nước. Đội ngũ trí thức Kiều bào ngày càng khẳng định vị thế trong môi trường tri thức toàn cầu.

Trả lời phỏng vấn báo chí về công tác thu hút nguồn lực Kiều bào, Thứ trưởng Bộ Ngoại giao Lê Thị Thu Hằng, Chủ nhiệm Ủy ban Nhà nước về người Việt Nam ở nước ngoài cho rằng cần tháo gỡ điểm nghẽn, nút thắt trong công tác huy động nguồn lực quan trọng này, hòa vào sức mạnh tổng hợp của dân tộc, nhằm thực hiện mục tiêu phát triển đất nước phồn vinh, hạnh phúc Đại hội XIII của Đảng đã đề ra.

- Xin Thứ trưởng khái quát tình hình trí thức người Việt Nam ở nước ngoài hiện nay?

Thứ trưởng Lê Thị Thu Hằng: Theo ước tính, trong tổng số gần 6 triệu người Việt Nam ở nước ngoài hiện nay, số lượng người có trình độ đại học trở lên chiếm khoảng 10%, tương đương 600.000 người, gồm hai bộ phận là trí thức từ trong nước ra nước ngoài học tập, làm việc và trí thức là con em các thế hệ của người Việt ở sở tại.

Trong hầu hết các ngành, lĩnh vực mũi nhọn, khoa học hiện đại, từ điện tử, sinh học, vật liệu mới, năng lượng mới, tin học đến hàng không, vũ trụ, hải dương…, đều có chuyên gia người Việt Nam tham gia nghiên cứu, làm việc.

Trong quá trình xây dựng, phát triển đất nước, trí thức kiều bào đã và đang có nhiều đóng góp quan trọng, giúp chuyển giao kiến thức, tiến bộ khoa học kỹ thuật mới, huy động các nguồn lực quốc tế vào Việt Nam, đào tạo đội ngũ cán bộ, góp phần nâng cao chất lượng nguồn nhân lực của Việt Nam.

Đặc biệt, những năm gần đây, trí thức người Việt Nam ở nước ngoài tăng cường kết nối trên phạm vi khu vực, toàn cầu, tạo ra các cơ chế làm việc, hợp tác linh hoạt cho các chuyên gia trong và ngoài nước khi tham gia vào các dự án, chương trình nằm trong chiến lược phát triển quốc gia của Việt Nam.

Trong bối cảnh toàn cầu hóa, hội nhập quốc tế sâu rộng hiện nay, đội ngũ trí thức người Việt Nam ở nước ngoài đang và sẽ tiếp tục gia tăng về số lượng, đa dạng hơn về lĩnh vực, ngày càng khẳng định được chỗ đứng, vị thế trong môi trường tri thức toàn cầu. Thế hệ trẻ với tư duy sáng tạo đang thay thế dần lớp người lớn tuổi, là động lực to lớn đóng góp cho nước sở tại và nước nhà.

Với số lượng đông đảo, làm việc ở nhiều nước có trình độ cao về khoa học công nghệ và kinh tế, được đào tạo trong môi trường phát triển, cạnh tranh, thông tin cập nhật, chuyên gia, trí thức kiều bào là vốn quý.

Trong bối cảnh khoa học công nghệ, trí tuệ ngày càng đóng vai trò then chốt đối với phát triển và sức mạnh của mỗi quốc gia, việc huy động tốt nguồn lực tri thức của người Việt Nam ở nước ngoài sẽ góp phần giúp đất nước phát triển, đặc biệt trên các lĩnh vực về khoa học-công nghệ, khởi nghiệp đổi mới sáng tạo, phát triển bền vững.

- Triển khai thực hiện Kết luận số 12/KL-TW của Bộ Chính trị về công tác người Việt Nam ở nước ngoài trong tình hình mới, Thứ trưởng có thể chia sẻ về công tác thu hút nguồn lực kiều bào trong thời gian qua?

Thứ trưởng Lê Thị Thu Hằng: 2 năm qua, từ khi Kết luận số 12/KL-TW ra đời và được tích cực triển khai, công tác đối với người Việt Nam ở nước ngoài nói chung, công tác phát huy nguồn lực người Việt Nam ở nước ngoài nói riêng, được thực hiện đồng bộ, đạt được những thành tựu bước đầu rất đáng khích lệ.

Trước hết, nhận thức của toàn xã hội về tầm quan trọng của nguồn lực người Việt Nam ở nước ngoài phục vụ phát triển đất nước không ngừng được nâng cao.

Năm 2022, Bộ Ngoại giao đã phối hợp với các cơ quan liên quan đẩy mạnh truyền thông Kết luận số 12/KL-TW đến toàn bộ hệ thống chính trị và các tầng lớp nhân dân.

Trên cơ sở đó, năm 2022-2023, các ban, bộ, ngành, địa phương đã tổ chức nhiều hội nghị, hội thảo chuyên đề hoặc có nội dung về phát huy nguồn lực người Việt Nam ở nước ngoài.

Chính phủ, các ban, bộ, ngành Trung ương và địa phương đã cụ thể hóa các chủ trương của Đảng về công tác người Việt Nam ở nước ngoài nói chung và phát huy nguồn lực người Việt Nam ở nước ngoài nói riêng thành các văn bản quy phạm pháp luật, chương trình, kế hoạch hành động, đề án trong từng lĩnh vực.

Thứ trưởng Lê Thị Thu Hằng. (Nguồn: TTXVN)

Công tác kết nối nguồn lực của người Việt Nam ở nước ngoài phục vụ phát triển đất nước ngày càng được chú trọng với hình thức, nội dung đa dạng, đổi mới, sáng tạo thực chất với mục đích là khơi thông nguồn lực của người Việt Nam ở nước ngoài đối với quê hương đất nước. Nhiều hội thảo, hội nghị chuyên đề lấy ý kiến kiều bào về các vấn đề phát triển; diễn đàn, chương trình xúc tiến thương mại đầu tư; giải đáp, hỗ trợ tháo gỡ vướng mắc cho kiều bào khi về địa phương hợp tác… được thường xuyên tổ chức.

Riêng Ủy ban Nhà nước về Người Việt Nam ở Nước ngoài đã chủ trì, phối hợp tổ chức khoảng 30 hội nghị, hội thảo cả hình thức trực tiếp và trực tuyến. Các chuyên gia, trí thức, nhà khoa học người Việt Nam ở nước ngoài tiếp tục đóng góp ý kiến cho Chính phủ nhằm tháo gỡ khó khăn, vướng mắc nảy sinh trong quá trình phát triển; tham mưu, tư vấn chính sách hiệu quả nhằm giải quyết các vấn đề nổi lên trong thời gian qua như năng lượng sạch, Kinh tế Xanh, Kinh tế Tuần hoàn, Công nghệ Cao, Đổi mới Sáng tạo...

Trong lĩnh vực kinh tế, tính đến tháng 10/2022, kiều bào từ 35 quốc gia và vùng lãnh thổ đã đầu tư 385 dự án FDI tại 42/63 tỉnh, thành ở Việt Nam với tổng số vốn đăng ký 1,72 tỷ USD. Bên cạnh đó còn có nguồn vốn đầu tư của Kiều bào về nước theo các hình thức gián tiếp khác hoặc theo hình thức đầu tư trong nước (chưa được thống kê riêng).

Kiều hối tiếp tục là điểm sáng trong công tác phát huy nguồn lực người Việt Nam ở nước ngoài. Năm 2022, theo Ngân hàng Thế giới, tổng lượng kiều hối về Việt Nam đạt gần 19 tỷ USD, Việt Nam tiếp tục nằm trong top 10 quốc gia nhận kiều hối lớn nhất thế giới.

Vai trò của kiều bào trong các lĩnh vực văn hóa, du lịch, kết nối giao thương, sức mạnh mềm… ngày càng rõ nét. Triển khai đường lối đối ngoại của Đại hội Đảng lần thứ XIII, với định hướng “xây dựng nền ngoại giao kinh tế phục vụ phát triển, lấy người dân, địa phương và doanh nghiệp làm trung tâm,” Bộ Ngoại giao đã phát huy tốt vai trò kết nối nguồn lực của người Việt Nam ở nước ngoài với địa phương, thông qua nhiều sự kiện nổi bật: Hội nghị “Chuyên gia kiều bào góp ý Quy hoạch tỉnh Quảng Nam thời kỳ 2021-2030, tầm nhìn đến năm 2050” (tháng 8/2022); đoàn gần 60 doanh nhân Kiều bào từ Thái Lan về nước kết nối, tìm hiểu cơ hội hợp tác đầu tư tại các địa phương (tháng 7/2022); Diễn đàn Doanh nghiệp Việt kiều châu Âu lần thứ 12 tại Hungary và Diễn đàn Kinh tế Kiều bào lần thứ II tại Fukuoka, Nhật Bản (tháng 9-10/2023)...

Kiều bào dự Hội nghị 'Nghị quyết số 98/2023/QH15 về thí điểm cơ chế, chính sách đặc thù phát triển Thành phố Hồ Chí Minh với cộng đồng doanh nhân người Việt Nam ở nước ngoài.' (Nguồn: TTXVN) 

Bên cạnh kết quả đã đã được, công tác thu hút nguồn lực người Việt Nam ở nước ngoài thời gian qua vẫn chưa phát huy tối đa tiềm năng to lớn của kiều bào; sự kết nối và duy trì quan hệ giữa trí thức, doanh nhân kiều bào với trong nước chưa thực sự vững chắc, khiến kiều bào chưa phát huy được hết thế mạnh của mình; thiếu các chương trình, dự án khả thi thu hút chuyên gia, trí thức kiều bào hợp tác làm việc; kiều hối chưa tập trung vào đầu tư phù hợp với định hướng phát triển của đất nước cũng như của các ngành, nghề.

Theo Thứ trưởng, trong thời gian tới, cần có các chính sách đột phá nào để thu hút hiệu quả hơn nữa nguồn lực Kiều bào, đặc biệt nguồn lực cho các ngành khoa học công nghệ mũi nhọn, để đóng góp cho sự phát triển của đất nước?

Thứ trưởng Lê Thị Thu Hằng: Tiềm lực của Kiều bào ta cả về nhân lực, vật lực, chất xám còn rất lớn, có thể coi là ngoại lực và cũng là nội lực thúc đẩy phát triển của đất nước. Chúng ta cần thực sự nhận thức đúng về vị trí, vai trò của nguồn lực kiều bào trong sự nghiệp phát triển đất nước, coi kiều bào mạnh cũng là đất nước mạnh và ngược lại. Cần tháo gỡ điểm nghẽn, nút thắt trong công tác huy động nguồn lực quan trọng này, hòa vào sức mạnh tổng hợp của dân tộc, nhằm đạt được mục tiêu phát triển đất nước phồn vinh, hạnh phúc Đại hội XIII của Đảng đã đề ra.

Có thể nêu một số nhóm biện pháp lớn như cần tiếp tục hoàn thiện, nâng cao chất lượng, hiệu quả triển khai cơ chế, chính sách về thu hút, tuyển chọn, trọng dụng trí thức, chuyên gia kiều bào.

Cần rà soát, có hướng dẫn cụ thể để tháo gỡ vướng mắc trong việc triển khai quy định về khuyến khích người Việt Nam ở nước ngoài tham gia các hoạt động trên mọi lĩnh vực tại Việt Nam, đặc biệt những lĩnh vực cần ưu tiên đặc biệt cho phát triển như khoa học-công nghệ; đơn giản hóa thủ tục hành chính, mạnh dạn trao quyền, mở rộng phân cấp và tăng tính tự chủ cho các bộ, ngành, địa phương, cơ sở... có nhu cầu sử dụng chuyên gia, trí thức người Việt Nam ở nước ngoài về làm việc.

Bên cạnh đó, cần chú trọng tạo dựng môi trường làm việc, nghiên cứu khoa học thực sự chuyên nghiệp, hiện đại, ngang tầm, để từ đó chiêu mộ những nhân tài, chuyên gia, trí thức người Việt Nam ở nước ngoài về làm việc lâu dài, góp phần nâng cao năng lực nội sinh về khoa học, công nghệ của đất nước. Có chiến lược đầu tư cho một số trung tâm trong các lĩnh vực ưu tiên, với vai trò là đầu mối kết nối với các trung tâm nghiên cứu xuất sắc trên thế giới và là đầu tàu nhằm cải tiến nền khoa học công nghệ nước nhà.

Mỗi địa phương, bộ, ngành cần dựa trên đặc điểm và nhu cầu thực tiễn để xây dựng chiến lược và chính sách linh hoạt nhằm trọng dụng nguồn nhân lực tài năng phù hợp; có chính sách sử dụng hiệu quả những lao động có kỹ năng, tay nghề được tu nghiệp tại các nước phát triển; mạnh dạn tin dùng và tạo cơ hội cho các tài năng trẻ, sinh viên tốt nghiệp xuất sắc từ các nước trở về.

Ngoài ra, cần đầu tư nguồn lực tài chính cho việc xây dựng và triển khai các kế hoạch, đề án phục vụ thu hút nguồn lực kiều bào gồm xây dựng cơ sở dữ liệu về chuyên gia, trí thức người Việt Nam ở nước ngoài; hỗ trợ cho các chuyên gia, trí thức về nước làm việc; thành lập một số trung tâm xuất sắc theo chuẩn mực quốc tế; cung cấp cho vay tín dụng ưu đãi khi Kiều bào thành lập doanh nghiệp trong lĩnh vực công nghệ cao, Đổi mới Sáng tạo tại Việt Nam...

- Xin cảm ơn Thứ trưởng Lê Thị Thu Hằng./.

Theo Vietnam+