Tại doanh nghiệp không có sự ký kết hợp đồng giữa người lao động và người sử dụng lao động; không xây dựng và đăng ký thỏa ước lao động tập thể hoặc nội quy lao động; không xây dựng thang bảng lương, quy chế trả lương, trả thưởng… là những vi phạm đang diễn ra khá phổ biến tại các doanh nghiệp.

Theo báo cáo của Sở Lao động, Thương binh và Xã hội, trong các đợt kiểm tra trên địa bàn tỉnh năm 2013, tại 64 doanh nghiệp được kiểm tra cho thấy vẫn còn 6% người lao động chưa được ký kết hợp đồng lao động; trong quá trình ký kết hợp đồng lao động, vẫn còn không ít doanh nghiệp ký kết hợp đồng lao động mang tính chất đối phó với cơ quan nhà nước, nhiều nội dung trong hợp đồng lao động chưa đúng quy định hiện hành.

Trong số các doanh nghiệp được kiểm tra chỉ có 73,5% doanh nghiệp có xây dựng và đăng ký thỏa ước lao động tập thể hoặc nội quy lao động, vẫn còn 26,5% doanh nghiệp chưa xây dựng hoặc chưa đăng ký thỏa ước lao động tập thể, nội quy lao động với cơ quan quản lý. Tại một số doanh nghiệp, mặc dù có xây dựng thỏa ước lao động, nội quy lao động song nội dung các thỏa ước lao động tập thể, nội quy lao động chưa bám sát vào tình hình thực tế. Về thực hiện đóng BHXH, BHYT cho người lao động, vẫn còn 22,8% người lao động chưa được tham gia BHXH; 10,9% doanh nghiệp chưa tham gia BHXH cho người lao động.

Với hơn 3.500 doanh nghiệp trên địa bàn tỉnh, chỉ có 1,9% số doanh nghiệp được kiểm tra. Như vậy, đó chỉ là những con số được quản lý qua kiểm tra, giám sát của ngành Lao động Thương binh Xã hội, trên thực tế rất có thể số doanh nghiệp vi phạm các quy định pháp luật về quyền và lợi ích của người lao động còn cao hơn con số được giám sát.

Không chỉ có ngành Lao động, Thương binh Xã hội mà ngành Bảo hiểm xã hội cũng có đánh giá tương tự: nhiều doanh nghiệp đang cố tình né tránh tham gia BHXH cho người lao động bằng cách ký kết hợp đồng lao động có thời hạn dưới 3 tháng mặc dù người lao động có thời gian làm việc liên tục từ đủ 3 tháng trở lên. Một số doanh nghiệp chưa đóng BHXH, BHYT theo đúng mức lương hiện hưởng của người lao động, chỉ đóng BHXH, BHYT, BHTN với mức lương tối thiểu vùng còn khá phổ biến tại các doanh nghiệp. Tình trạng nợ đọng BHXH vẫn phát sinh và có chiều hướng gia tăng. Theo báo cáo của ngành Bảo hiểm xã hội, đến đầu năm 2014, vẫn còn hơn 420 đơn vị nợ đọng BHXH với số tiền hơn 38 tỷ đồng.

Nguyên nhân của những hạn chế và tồn tại trên là do nhiều doanh nghiệp chưa nhận thức đầy đủ về pháp luật lao động, trong quá trình sản xuất kinh doanh chưa quan tâm đến quyền và lợi ích của người lao động, chỉ quan tâm đến lợi nhuận của doanh nghiệp. Bên cạnh đó, do hệ thống văn bản hướng dẫn thi hành Bộ luật Lao động chưa đồng bộ, chế tài xử lý vi phạm nhẹ. Ðội ngũ cán bộ làm việc về lĩnh vực lao động tiền lương mỏng tại các cơ quan quản lý nhà nước, hoạt động kiểm tra giám sát chưa được quan tâm đúng mức, chưa có sự phối hợp chặt chẽ giữa các ngành liên quan.

Hiện tại trên địa bàn tỉnh có hơn 3.500 doanh nghiệp với gần 75.000 lao động đang làm việc. Tuy nhiên, với đội ngũ cán bộ hiện có, trung bình hàng năm, ngành Lao động Thương binh Xã hội chỉ tổ chức kiểm tra việc thực hiện Bộ luật Lao động của từ 60 - 70 doanh nghiệp. Như vậy, hàng năm chỉ có 1,7 - 2% trong tổng số doanh nghiệp được kiểm tra việc thực hiện quy định pháp luật về lao động. Công tác kiểm tra, giám sát, xử lý vi phạm, việc thanh tra, xử lý hành chính trong lĩnh vực lao động, BHXH chưa được thực hiện thường xuyên nên chưa tạo được tính nghiêm minh trong quá trình triển khai và thực thi Bộ luật Lao động tại doanh nghiệp.

Việc thực hiện chưa đúng hoặc vi phạm các quy định pháp luật về lao động dẫn đến quyền và lợi ích chính đáng của người lao động bị xâm phạm. Khi sự việc kéo dài không được giải quyết sẽ gây nên mâu thuẫn giữa người lao động và người sử dụng lao động. Tại cơ quan Bảo hiểm xã hội tỉnh hàng năm tiếp nhận trung bình hơn 100 đơn khiếu nại, tố cáo về các vi phạm trong thực hiện chế độ BHXH, BHYT đối với người lao động.

Cá biệt, những năm gần đây, trên địa bàn tỉnh đã xảy ra đình công tại một số doanh nghiệp sản xuất. Theo thống kê của Liên đoàn Lao động tỉnh, trong hai năm 2012 - 2013, trên địa bàn tỉnh đã xảy ra 9 vụ đình công. Các vấn đề khiếu nại, tố cáo, đình công… không những gây khó khăn cho doanh nghiệp trong ổn định sản xuất mà còn gây nên mất trật tự an toàn xã hội. Vì vậy, đã đến lúc việc tăng cường thực hiện các quy định pháp luật về lao động cần được quan tâm đẩy mạnh thực hiện bảo đảm sự phát triển ổn định, bền vững cho doanh nghiệp thúc đẩy sự phát triển kinh tế - xã hội của toàn tỉnh.

Trần Thu Hương