Trong căn nhà nhỏ ở thôn Kim Sơn 1 (xã Kim Trung, Hưng Hà), người đàn bà hì hụi lau chùi những tấm ảnh của con. Bà nhẹ nhàng, cẩn trọng như nâng niu từng báu vật. Phía trong, người đàn ông có đôi mắt hõm sâu, đượm nét u buồn, thoáng chốc lại nhìn về phía bàn thờ rồi khẽ thở dài. Chất độc da cam đã cướp đi của ông tất cả. 19 năm, người y sĩ chiến trường Tây Nguyên năm xưa lần lượt mất đi bốn người con. Nỗi đau với ông quá lớn. Những tháng ngày sau đó, ông trở nên ít nói, gương mặt luôn trĩu nặng sự buồn phiền. Đến năm 2010, ông bị liệt nửa người và không thể nói được. Không thể chia sẻ cảm xúc bằng lời nói nhưng trong đôi mắt của người cha tóc đã điểm bạc ẩn chứa sự tuyệt vọng đến xót xa. Ông là Lương Văn Thỉnh, nạn nhân bị ảnh hưởng trực tiếp bởi chất độc da cam.

Bà Hà Thị Mùi, vợ ông chia sẻ: Khi mới sinh các cháu hoàn toàn khỏe mạnh nhưng sau đó chúng lần lượt phát bệnh. Biểu hiện đầu tiên là vàng da, vàng mắt, sau đó là chướng bụng, co quắp tay chân rồi mất. Chồng tôi chạy chữa nhiều nơi, tìm mọi cách để cứu con nhưng do bệnh phát nhanh, khó chữa nên đành bất lực. Đứa thứ hai sinh được ba năm thì mất. Đứa thứ ba và thứ tư cũng chỉ được 8 năm. Đến năm 2004, niềm hy vọng cuối cùng là đứa con lớn cũng vụt tắt, cháu vĩnh viễn rời xa chúng tôi. Từ khi con mất, bao đêm ông ấy thức trắng khóc một mình. Tôi phải kiên trì, gắng gượng để sống vì nếu chỉ nghĩ đến con thì tôi cũng không thể sống và chăm sóc gia đình được. Nước mắt lăn dài trên khuôn mặt nhăn nheo của người đàn bà tuổi đã 60. Chất độc da cam đã cướp đi tài sản quý giá nhất của cuộc đời ông bà. Giờ đây trong căn nhà nhỏ, ông bà đang gắng gượng động viên nhau sống nhờ số tiền trợ cấp cho nạn nhân chất độc da cam hàng tháng.

Nằm trong số các gia đình bị ảnh hưởng nặng bởi chất độc da cam của huyện Hưng Hà có gia đình thương binh Nguyễn Thiện Điệt (thôn Trần Phú, xã Chi Lăng). Ông Điệt sinh được bốn người con, một người đã mất, ba người còn lại cũng mắc bệnh do di chứng chất độc da cam. Khi chúng tôi tới thăm, người con trai thứ hai nằm liệt trong nhà, hai người con khác đang điều trị tại Viện Huyết học Truyền máu Trung ương (Hà Nội). Câu chuyện kể về các con thỉnh thoảng lại bị đứt quãng bởi sự xúc động của người cha. Đã bao lần người thương binh ấy như đứt từng khúc ruột khi nhìn các khớp trên cơ thể con sưng, bầm tím vì chảy máu trong và phải đi truyền máu tại Hà Nội. Ông Điệt chia sẻ: Vì quá đau đớn và không muốn mình là gánh nặng của gia đình nên có lần đứa con trai thứ hai của tôi định tự tử song may mắn được phát hiện kịp thời. Hiện tại, mọi sinh hoạt của cháu đều phải dựa vào người thân. Nhiều năm nay, tiền trợ cấp, phụ cấp thương binh đều phải gom góp để chữa bệnh cho các con. Cứ 2 tháng/lần, các con lại thay nhau đi viện truyền máu. Mỗi lần nhìn các con đau đớn, trái tim tôi như thắt lại. Nhưng vợ chồng tôi sẽ cố gắng để chữa trị cho các cháu. Hằn trên gương mặt khắc khổ của người thương binh già là tình yêu thương vô hạn dành cho các con.

Ông Thỉnh, ông Điệt chỉ là hai trong số khoảng 8.000 gia đình có con, cháu bị ảnh hưởng nặng nề bởi chất độc da cam trong toàn tỉnh. Sự quan tâm, động viên của các cấp ủy đảng, chính quyền, các ban, ngành, đoàn thể thời gian qua đã góp phần xoa dịu nỗi đau da cam. Song có chứng kiến tận mắt nỗi đau mà các gia đình đang phải chịu đựng mới thấy hết được sự hủy diệt, tàn phá ác liệt của chất độc da cam. Không chỉ mang đến nỗi đau trên cơ thể, chất độc da cam còn gây ra vết thương tinh thần cho những người lính thời hậu chiến và con cháu của họ. Những người lính ấy nay đã ở tuổi xế chiều, họ rất cần sự giúp đỡ từ cộng đồng. Nhân kỷ niệm ngày thành lập Quân đội nhân dân Việt Nam (22/12) xin gửi lời sẻ chia chân thành tới những người lính không may bị ảnh hưởng bởi chất độc da cam. Mong rằng họ sẽ giữ vững bản lĩnh, vượt lên nỗi đau, mãi xứng đáng là Bộ đội Cụ Hồ anh hùng, dũng cảm cả trong thời chiến lẫn trong thời bình.

Hoàng Lanh