Năm 2013, Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch ban hành văn bản về việc lựa chọn xã tham gia thực hiện mô hình "Xây dựng, sửa đổi hương ước, quy ước đảm bảo nguyên tắc bình đẳng giới" tại các tỉnh, thành phố trong cả nước. Triển khai mô hình, Thái Bình chọn 5 thôn thực hiện mô hình điểm: thôn Truy Đình (xã Văn Cẩm - Hưng Hà), thôn Phú Lễ Thượng (xã Tự Tân - Vũ Thư), thôn Tân Ấp 2 (xã Minh Tân - Kiến Xương), thôn Đồng Mỹ (xã Quỳnh Lâm - Quỳnh Phụ), thôn Đồng Kinh (xã Thái Thuần - Thái Thụy). Đây là những thôn điều kiện kinh tế khó khăn, tỷ lệ hộ nghèo cao, khả năng tiếp cận thông tin của nhân dân còn hạn chế, vẫn còn tồn tại những hủ tục lạc hậu trong đời sống sinh hoạt, nhận thức về bạo lực gia đình và bình đẳng giới còn chưa thật sự tiến bộ, tỷ lệ mất cân bằng giới tính có xu hướng gia tăng… Trong quá trình triển khai, tại các xã có thôn thực hiện mô hình đã thành lập ban tư vấn, ban soạn thảo hương ước, quy ước với các thành viên là những người có trình độ, kinh nghiệm và có uy tín trong cộng đồng. Sau 2 tháng thực hiện, các văn bản quy ước tại các địa phương chọn làm mô hình điểm đã được người dân tham gia góp ý sửa đổi, bổ sung thêm nội dung thực hiện bình đẳng giới và phòng, chống bạo lực gia đình: nghiêm cấm lựa chọn giới tính khi sinh; tránh phân biệt, có cách ứng xử phù hợp, tiến bộ, không phân biệt đối với các gia đình sinh con gái hoặc sinh con một bề là gái; không phân biệt đối xử giữa nam và nữ trong việc tham gia vào lĩnh vực đào tạo, lao động, việc làm và phân chia tài sản thừa kế.

Là địa phương điểm triển khai sớm nhất việc sửa đổi hương ước, quy ước, đảm bảo nguyên tắc bình đẳng giới, ông Hoàng Ngọc Lưu, Bí thư chi bộ thôn Tân Ấp 2 (Minh Tân - Kiến Xương) cho biết, khi mới bắt đầu triển khai, thôn tuyên truyền một tháng trên loa truyền thanh, chính quyền cơ sở đã cụ thể hóa nội dung hương ước, quy ước sửa đổi áp dụng cho từng đoàn thể, yêu cầu mỗi đoàn thể xây dựng một mô hình câu lạc bộ gắn với công tác bình đẳng giới có trong quy ước thôn mình. Trong 3 năm triển khai, thôn Tân Ấp 2 đã thu hút được đông đảo cộng đồng dân cư tham gia, nhận thức về vấn đề bình đẳng giới và công tác phòng, chống bạo lực gia đình có nhiều chuyển biến tích cực. Cả thôn không có trường hợp bạo lực gia đình phải đưa ra phê bình, khiển trách; không có hiện tượng phân biệt đối xử giữa con trai và con gái; hạn chế được tình trạng lựa chọn giới tính thai nhi. Các thôn Đồng Kinh, Phú Lễ Thượng, Đồng Mỹ tình trạng sinh con thứ ba, bạo lực trong gia đình, phân biệt đối xử với phụ nữ sinh con một bề là gái cũng giảm hẳn so với trước…

Tuy nhiên, trong quá trình triển khai, ở một số nơi nhận thức của người dân về vấn đề bình đẳng giới còn chưa đồng đều, coi nhẹ công tác bình đẳng giới; việc lựa chọn, mong muốn sinh con trai hay con gái, phân chia tài sản, tạo điều kiện cho con cái học hành, lao động và công tác vẫn coi là việc riêng của các gia đình, không cần phải đưa vào quy ước, hương ước, sinh hoạt cộng đồng. Bên cạnh đó, khi bản hương ước, quy ước bổ sung, sửa đổi được thống nhất trong nhân dân, được cấp có thẩm quyền phê duyệt và đi vào thực hiện thì một số ít gia đình vẫn còn âm ỉ tồn tại tư tưởng bất bình đẳng giới…

Đánh giá về kết quả bước đầu triển khai thực hiện mô hình, bà Nguyễn Thúy Hoàn, Phó Giám đốc Sở Lao động - Thương binh và Xã hội, đơn vị phối hợp với Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch nhận xét: Trong 3 năm thực hiện, 5 thôn đã ban hành 4 bản quy ước, 1 bản hương ước có bổ sung, sửa đổi và bước đầu đi vào thực hiện, nhận được sự ủng hộ trong cộng đồng dân cư tại địa phương. Tuy mới chỉ ở mức độ triển khai mô hình thí điểm nhưng đã thể hiện tính dân chủ của người dân trong việc đưa bình đẳng giới thành một chuẩn mực mới tại địa phương. Qua đó, mô hình cần được nhân rộng để người dân tự ý thức thay đổi hành vi thực hiện bình đẳng giới; từng bước thu hẹp khoảng cách giới và nâng vị thế của người phụ nữ trong một số lĩnh vực còn bất bình đẳng hoặc có nguy cơ bất bình đẳng giới cao, góp phần thực hiện thành công các mục tiêu của Chiến lược quốc gia về bình đẳng giới giai đoạn 2011 - 2015.

Nguyễn Cường