Gia đình anh Nguyễn Văn Thiện, chị Hoàng Thị Bé ở xã Việt Hùng (Vũ Thư) có hai con, con trai 13 tuổi tên Hùng và bé Trang 9 tuổi. Anh chị đều là công nhân nên hàng ngày phải có mặt ở công ty từ 7 giờ 30 sáng đến khoảng 18 - 19 giờ tối. Việc chăm sóc, ăn trưa, học hành, trông coi khi hai đứa trẻ nghỉ học… tất cả đều nhờ ông bà nội. Ông bà đã cao tuổi nên Hùng và Trang thường chỉ ăn cơm với ông bà còn tự học hành, tự đi chơi cùng các bạn. Chị Bé chia sẻ: Tối đi làm về, phần vì mệt phần vì muộn nên anh chị cũng chỉ sắp sách vở giúp con rồi dọn dẹp và đi ngủ chứ không có thời gian trò chuyện, tâm sự với con. Khi bé Trang học lớp 1, thể lực yếu, áp lực học hành căng thẳng vì không theo kịp các bạn nhưng chị không hiểu được những lo lắng, sợ hãi của bé nên vẫn để bé đến lớp bình thường. Kết quả là suốt năm học lớp 1, bé Trang gầy yếu, ánh mắt lúc nào cũng lờ đờ mệt mỏi và phải học lại. Còn Hùng đang bước vào tuổi dậy thì nhưng anh chị cũng không nắm được tâm tư, tình cảm của con để định hướng đúng, tránh những tác động tiêu cực của xã hội với con mình.

Anh chị Vinh - Mai ở phường Phú Khánh, thành phố Thái Bình thì có điều kiện thời gian và kinh tế hơn. Hiện đang là dịp nghỉ hè, theo trào lưu chung, anh chị đăng ký cho con gái Mai Anh, 11 tuổi học lớp ngoại khóa tiếng Anh do người nước ngoài dạy, học thêm môn Toán ở nhà cô giáo, thuê gia sư dạy kèm chương trình nâng cao… Ngược lại với suy nghĩ quan tâm "đầu tư" của bố mẹ, bé Mai Anh tỏ thái độ phản kháng gay gắt vì muốn dịp nghỉ hè được về quê chơi thay vì phải đi học. Chị Mai cho rằng anh chị làm như thế là tạo điều kiện tốt nhất cho con phát triển khả năng của mình và bé còn nhỏ chưa nhận thức được tốt, xấu nên không quan tâm đến suy nghĩ, tình cảm của con và ép bé phải theo học hàng ngày. Mai Anh trở nên bướng bỉnh, cáu gắt và học với tinh thần đối phó, kém hiệu quả.

Trên đây chỉ là hai trong số nhiều bậc cha mẹ chưa thực sự lắng nghe tâm tư, nguyện vọng của con và tình trạng này diễn ra ngày càng phổ biến trong nhiều gia đình. Nhịp sống hiện đại với áp lực của công việc, mưu sinh đã lấy đi hầu hết quỹ thời gian trong ngày của các bậc cha mẹ. Ngoài ra, lối quan niệm, suy luận hạn chế và thiếu tính tôn trọng trẻ kiểu "trẻ con thì biết gì", "trẻ con nói vớ vẩn"… để rồi người lớn thản nhiên lãng quên đi tình cảm, tâm tư, nghĩ suy của con trẻ. Từ những hành động thiếu trách nhiệm với trẻ, không lắng nghe và thấu hiểu suy nghĩ của các em, người lớn đã vô tình làm cho trẻ dần dần ít bày tỏ quan điểm, thái độ riêng của mình mà làm theo những gì người lớn nghĩ và áp đặt. Có những điều đối với người lớn tưởng rất giản đơn, bình dị nhưng với trẻ đó lại là niềm ước mơ, khao khát mà các em luôn cố kiếm tìm, khi không đạt được không ít em có cảm xúc tiêu cực như buồn bực, thất vọng, mất niềm tin vào cha mẹ, tự ti, thậm chí nhiều em có thái độ phản kháng quyết liệt và có thể tìm đến những mối quan hệ xấu gây hại cho các em.

Em Khiếu Thị L. (15 tuổi), học sinh Trường THPT Phạm Quang Thẩm chia sẻ: Cháu ước mong sao bố mẹ cháu hiểu được suy nghĩ, tình cảm của cháu. Khi cháu có lỗi, mẹ cháu gạt phắt đi không cho cháu giải thích, nếu cháu nói thì mẹ cháu cho rằng cháu cãi và quát mắng cháu. Đôi khi ở lớp có áp lực học hành, chuyện bạn bè, thầy cô cháu rất muốn chia sẻ với bố mẹ nhưng bố mẹ cháu bảo là dở hơi, lắm chuyện và cũng không để ý cháu nói. Bạn bè của cháu cũng kể vậy, có lẽ người lớn thường ít nghe trẻ con nói.

Với cái "quyền" của người lớn, nhiều khi chúng ta đã lấn lướt, át đi những quyền cơ bản của trẻ em; quên đi trách nhiệm lắng nghe trẻ em nói; quan trọng hơn là dành cho trẻ sự tôn trọng cần thiết. Chị Vũ Thị Gấm, giáo viên Trường Tiểu học Thụy Quỳnh (Thái Thụy) cho rằng, việc lắng nghe suy nghĩ của trẻ em là rất cần thiết. Làm thầy cô, cha mẹ không phải lúc nào cũng đưa ra những quyết định đúng. Nếu chúng ta tôn trọng các con, lắng nghe chúng nói chúng ta sẽ hiểu được tâm tư, tình cảm riêng đôi khi rất sâu sắc của trẻ, từ đó thầy cô, cha mẹ sẽ đưa ra lời khuyên, định hướng đúng và các con mới "tâm phục, khẩu phục" để làm theo. Đặc biệt, nếu thường xuyên lắng nghe, trẻ sẽ cảm thấy thầy cô, cha mẹ như là những người bạn thân thiết, có thể chia sẻ mọi chuyện buồn vui trong cuộc sống.

Môi trường xã hội ngày nay có nhiều vấn đề phức tạp nảy sinh, trẻ em luôn phải đối mặt với những cảm xúc tiêu cực, trong khi đó các em đang trong giai đoạn tâm sinh lý thay đổi liên tục với những suy nghĩ rất nhạy cảm, bồng bột, nếu không lắng nghe, thấu hiểu sẽ khó có thể bảo vệ, định hướng cho các em phát triển tốt nhất. Thêm một chút yêu thương, trách nhiệm và tôn trọng để những búp non một mai vươn cành xanh tốt.

Quỳnh Lưu