Năm 2018, anh Nguyễn Văn Phòng, xã Phú Châu (Đông Hưng) bắt đầu thuê, mượn ruộng bỏ hoang của người dân trong xã để gieo cấy. 4 năm, 8 vụ sản xuất với quy mô hàng chục mẫu, qua mỗi vụ, anh Phòng lại đúc rút những kinh nghiệm nhằm giảm thiểu những “rủi ro” từ cây lúa. Vụ xuân vừa qua, do cấy đúng đợt lạnh khiến “hao hụt” một phần diện tích lúa. Lượng mạ đã gieo chỉ đủ “vừa vặn” diện tích cấy, anh Phòng đôn đáo tìm mua mạ để dặm tỉa cho bảo đảm mật độ, diện tích. “Khi mình nhắn thông tin cần mạ dặm bổ sung lên nhóm zalo của hội đại điền, ngay lập tức anh em trong hội vào chia sẻ, tag tên, giới thiệu địa chỉ, số điện thoại liên hệ cho mình. Từ cấy giống gì, thời vụ ra sao, chăm sóc mạ như thế nào… tất cả những câu hỏi, thắc mắc anh em đều chia sẻ, thảo luận, hướng dẫn. Không còn thời “mạnh ai nấy làm”, làm nông nghiệp, kinh nghiệm, bài học đa phần đúc rút từ những thất bại, mất mát nên anh em không ngần ngại chia sẻ và học hỏi lẫn nhau qua hội nhóm”. Anh Phòng chia sẻ.

Sau 5 năm trở thành “ông chủ” của 10ha ruộng, “của để dành” của ông Nguyễn Duy Tám, xã An Mỹ (Quỳnh Phụ) chính là toàn bộ 2 máy làm đất, 1 máy gặt, 1 máy cấy, 1 máy phun thuốc bảo vệ thực vật và 2 máy bón phân cùng hệ thống giàn gieo mạ trị giá cả tỷ đồng. Ông Tám cho biết: Nông nghiệp có mùa vụ vậy thôi nhưng để sản xuất với quy mô vài ba chục mẫu cần phải đầu tư hàng trăm, thậm chí cả tỉ đồng mua sắm máy cày, máy gặt, máy cấy. Nếu không trang bị, đi thuê thì không có công. Nhưng không phải ai cũng có điều kiện, tài chính để sắm sửa đầy đủ. 10ha ruộng tôi cấy lúa giống cho công ty, trung bình mỗi năm thu lãi trên 400 triệu đồng nhưng tiền về đến đâu mua sắm máy móc tới đó.

Theo nhận định của các hộ “đại điền”, trong bối cảnh giá vật tư đầu vào cao, để sản xuất quy mô lớn thật sự khó khăn. Đầu tư hàng trăm, thậm chí hàng tỷ đồng ra ngoài đồng ruộng nhưng thu nhập lại trông chờ vào hạt thóc, phụ thuộc vào thiên tai, địch hoạ, thời tiết… 

Là người từng cấy tới 50ha, ông Đỗ Văn Dân, xã Vũ Quý (Kiến Xương) phân tích: Một nông dân sản xuất quy mô 100 mẫu phải đầu tư từ 4 - 5 tỷ đồng, bao gồm các loại chi cố định như: tiền mua đất làm kho, bãi mạ, chỗ để máy móc, lò sấy; tiền thuê ruộng, xây dựng cơ sở hạ tầng, trang bị máy móc (máy cày, máy cấy, máy gieo hạt, mua khay, máy phun thuốc trừ sâu…). Tất cả số tiền này phải vay mượn vì đất đai chưa có giấy chứng nhận quyền sử dụng đất, tài sản trên đất thì không vay được. Số tiền này là tiền chi phí cố định chỉ có khấu hao dần trong hàng chục năm. Chúng tôi vẫn ví, làm nông nghiệp quy mô lớn không khác gì nuôi vịt thả đồng.

Năm 2019, nhóm 7, 8 người sản xuất lúa với quy mô lớn tại huyện Kiến Xương tập hợp nhau dưới tên gọi “Hội những người cấy lúa quy mô lớn”. Theo thời gian, đến tháng 9 năm 2022, hội này đổi tên thành “CLB Đại điền” với trên 300 thành viên, sản xuất lúa quy mô từ vài chục héc ta trở lên. Đến nay, CLB Đại điền thu hút trên 500 thành viên trên toàn tỉnh. Họ là những nông dân tiên tiến, đi đầu trong phát triển sản xuất nông nghiệp bằng việc tích tụ, tập trung ruộng đất, đưa cơ giới hoá, tiến bộ khoa học kỹ thuật vào sản xuất. Ngoài ra, CLB còn có sự tham gia của các doanh nghiệp, đại lý cung cấp vật tư nông nghiệp, thu mua bao tiêu sản phẩm với phương châm hoạt động “muốn đi nhanh thì đi một mình, muốn đi xa thì đi cùng nhau”.

Việc thành lập CLB Đại điền, theo ông Đỗ Văn Dân, Chủ tịch CLB nhằm chia sẻ kinh nghiệm, cách làm hay, tiết kiệm, hiệu quả trong việc tổ chức sản xuất trồng trọt quy mô lớn giữa các thành viên. Tiếp đó là đúc rút những thuận lợi, khó khăn, đề xuất kiến nghị với các cấp chính quyền các giải pháp tháo gỡ, xây dựng cơ chế, chính sách phù hợp với thực tiễn sản xuất. Kết nối, tạo lập các mối liên kết, giúp đỡ nhau, thu hút các nguồn lực đầu tư trong tổ chức sản xuất theo chuỗi giá trị. Giúp các thành viên CLB tiếp cận các chủ trương, định hướng, cơ chế, chính sách của tỉnh trong thúc đẩy tích tụ, tập trung đất nông nghiệp và tổ chức sản xuất trồng trọt quy mô lớn, tuân thủ theo đúng quy định của pháp luật hiện hành.

Là một trong những người khởi xướng thành lập CLB đồng thời là thư ký của CLB, anh Đặng Ngọc Tân (thành phố Thái Bình) “bao” toàn bộ phân bón, đạm lân, thuốc trừ sâu cho thành viên. Anh Tân ứng trước cho bà con và các “đại điền” trong câu lạc bộ, khi thu hoạch mùa vụ mới nhận tiền. Theo anh Tân, việc các “đại điền” tích tụ ruộng đất sẽ giúp hình thành các cánh đồng lớn, thuận lợi cho công tác quản lý, quy hoạch hệ thống giao thông nội đồng, thủy lợi, bố trí khung thời vụ, xóa bỏ tình trạng mỗi hộ sản xuất một giống, đưa nhanh những giống lúa chất lượng cao vào sản xuất, tiến tới xây dựng thương hiệu lúa gạo để vươn ra thị trường trong và ngoài nước. “Đối với khâu gieo cấy, khi có diện tích đủ lớn, các “đại điền” sẽ không ngần ngại đầu tư máy móc để phục vụ cho hoạt động của mình. Hiện tại, trong 500 thành viên của CLB, hơn một nửa đã tự trang bị cho mình ít nhất 2 máy cấy (1 máy to ngồi lái và 1 máy dắt tay) để sử dụng phù hợp với đặc điểm của từng khu vực cấy (ruộng phẳng dùng máy to, ruộng bé hoặc các góc quay dùng máy dắt tay). Nhờ đó, tiết kiệm được công dặm tỉa và bắt kịp thời vụ. Ngoài làm diện tích của gia đình mình, các “đại điền” còn làm dịch vụ cho bà con, qua đó gia tăng tỷ lệ cơ giới hoá các khâu sản xuất, tiến tới chuyên nghiệp hóa nông nghiệp.” Anh Tân cho biết.

Thái Bình đã có trên 1.900 hộ nông dân tích tụ, tập trung ruộng đất sản xuất theo hướng hàng hoá quy mô từ 2ha trở lên. Trong đó, có 320 hộ sản xuất quy mô từ 5ha, trên 10ha có 150 hộ. Diện tích tích tụ, tập trung đạt 7.843ha, bình quân 4,1ha/tổ chức, hộ gia đình. Những “đại điền” quy mô vài chục cho tới cả trăm héc ta đã bỏ hàng chục tỷ đồng để cải tạo đồng ruộng, đầu tư máy móc, thiết bị, nhà xưởng, thực hiện cơ giới hóa trong nông nghiệp, hình thành nên những cánh đồng “không dấu chân người”.

Nội dung: Nhóm phóng viên
Đồ họa: Việt Hùng - Trình bày: Phạm Thủy