 |
Theo một số bậc cao niên trong làng, nghề dệt đũi đã có vài trăm năm nay và là nghề truyền thống của làng Cao Bạt - 1 trong 2 làng của xã Nam Cao. Nghề phụ nhưng dệt đũi lại là nguồn thu nhập chính của người dân nơi đây. Nét độc đáo của làng nghề là các công đoạn dệt được làm hoàn toàn thủ công: kén được kéo ra sợi rồi đem dệt thành tấm vải đũi dùng để may quần áo. Các sản phẩm sau khi hoàn thành sẽ phục vụ nhu cầu thiết yếu của nhân dân và sử dụng trong các lễ hội, sự kiện đặc biệt. Sau này vải đũi đã được biết đến rộng rãi hơn và xuất khẩu đi nhiều nước trên thế giới. Đến thời kỳ Pháp thuộc, vải đũi Tuýt So đã được xuất khẩu sang Pháp với số lượng lớn. Đến những năm 80 của thế kỷ trước, đũi Nam Cao “nổi đình nổi đám”, mỗi năm tiêu thụ hàng triệu mét. Khi thị trường Đông Âu mất đi, đũi Nam Cao cũng theo đó trầm lắng lại. Kinh tế phát triển, nhiều hộ chuyển làm nhiều nghề khác nhau, trẻ làm trong doanh nghiệp, người già không còn làm nghề, chỉ có ít hộ duy trì dệt đũi.
Theo bà Phạm Thị Bình: Từ nhỏ tôi đã biết làm nghề này. Dệt đũi rất công phu, từ khi lấy kén về phải qua 8 công đoạn mới ra được sợi. Nhưng tới khi làm ra không bán được, khó cạnh tranh với mặt hàng may công nghiệp, nên nhiều người bỏ nghề, những bộ khung cửi đã bị gác lại, thậm chí nhiều gia đình phá làm củi đun.
Bà Nguyễn Thị Nhuần cho biết: Công việc của chúng tôi bây giờ là kéo sợi, mặc dù tuổi cao, sức yếu nhưng ngày nào cũng kéo, tay vừa kéo vừa vê, kéo nhiều thành quen, kéo đến đâu sợi ra đến đấy. Ngày xưa các cụ trồng dâu nuôi tằm để lấy nguyên liệu, cả xã làm nghề này, nhà nào ngày cũng vài chậu kén, nhiều nhà có 4 - 5 khung cửi, thu nhập tính bằng cả tạ thóc một ngày. Cứ về tới đầu làng là nghe thấy tiếng lách cách thoi đưa. Trong làng cứ nhà này nối tiếp nhà kia làm theo các công đoạn, dần dần phát triển mạnh công đoạn dệt nên việc trồng dâu nuôi tằm mất hẳn, nguyên liệu phải mua ở các nơi, có nhiều địa phương chuyên ươm tơ để bán cho Nam Cao dệt đũi. Song cũng do nhiều yếu tố mà làng nghề đã bị mai một, có thời kỳ dài làng nghề chỉ còn 3, 4 hộ làm nghề.
 |
Chị Nguyễn Thị Hà, quản lý sản xuất HTX Dệt đũi Nam Cao cho biết: Từ khi còn nhỏ tôi đã được ông bà dạy làm nghề kéo đũi, do làm nghề bận mải nên học hết lớp 9 tôi ở nhà dệt. Khi xây dựng gia đình, tài sản duy nhất bố mẹ cho tôi là chiếc khung cửi, cũng là nguồn sống quý giá nhất của tôi. Song duyên trời đã định cho tôi là người làm nghề gặp được chị Lương Thanh Hạnh là người thích lụa đũi nên đã cùng nhau đi mua khung cửi, tìm nhân công và thành lập HTX để khôi phục lại nghề. Ý tưởng này gặp không ít khó khăn bởi nhiều người nghi ngờ chúng tôi có vấn đề, hoặc không bình thường mới làm việc này. Song bằng sự kiên trì vận động, xắn tay vào làm cùng bà con, tâm huyết của chúng tôi đã được đền đáp. Năm 2016, khi thành lập HTX Dệt đũi Nam Cao có 5 thành viên, đến nay đã có hơn 50 thành viên, đồng thời mở rộng vùng nguyên liệu trồng dâu nuôi tằm và hình thành chuỗi sản xuất cung ứng khép kín, đáp ứng đủ cho đơn hàng xuất khẩu đa dạng, từ vải đũi, lụa tơ tằm, khăn, vòng lụa, chăn ga gối lụa thêu tay và đặc biệt là dòng sản phẩm khăn mặt, khăn tắm tự nhiên 100% tơ tằm...
Bà Lương Thanh Hạnh, Giám đốc HTX Dệt đũi Nam Cao cho biết: Là người từng làm trong ngành nội thất, thiết kế nên tôi có cơ hội tiếp xúc với lụa, đũi. Sinh ra và lớn lên ở Hà Nội nhưng khi về tới Thái Bình điều tôi quý nhất là gặp gỡ những người chân chất, hiền lành, chịu khó, đặc biệt khi tới Nam Cao lại càng toát thêm hình ảnh người phụ nữ Việt Nam, chịu thương chịu khó, đam mê với nghề.
 |
Trong khi đó đũi là một trong những chất liệu hiếm có trên thế giới, nhưng làng nghề lại bế tắc, không tìm được hướng đi đã thôi thúc tôi cần phải bảo tồn lại làng nghề. Không đơn giản chỉ là mua và bán mà HTX còn đồng hành cùng bà con, tạo việc làm, thu nhập cho người dân và giữ gìn nghề truyền thống phát triển. Vì thế, tôi đã không ngần ngại chui vào chuồng bò để đưa bộ khung cửi 100 năm tuổi về đúng vị trí, đưa nguyên liệu về giao về cho các hộ sản xuất các khâu từ kéo đũi, quay tơ, đánh ống và dệt vải. Từ vải thô sẽ được đưa lên Hà Nội để gia công tinh xảo thành áo dài, khăn tay, quần áo, phụ kiện, nội thất chăn, ga gối... Những sản phẩm mang thương hiệu Hanhsilk đã lên đường sang trời Tây chinh phục những khách hàng khó tính nhất. Bà Nguyễn Thị Thái cho biết: Chúng tôi rất biết ơn những người đã “hồi sinh” lại làng nghề, ai cũng như được sống lại thời trẻ vì được tiếp tục gắn bó với nghề của ông cha để lại và có việc làm ổn định trong lúc nông nhàn.
 |
Mong mỏi nhất của HTX là sớm được chính quyền địa phương tạo điều kiện cho thuê đất, xây dựng khu sản xuất tập trung và khu tham quan trải nghiệm cho khách du lịch để đưa đũi Nam Cao vươn xa hơn, góp phần khẳng định vị thế của mình trên thị trường thế giới.
Nội dung: Thu Thủy
Đồ họa: Việt Hùng - Trình bày: Hồng Nhung
|
