Câu ca xưa:
“Cây xanh, cành lá  cũng xanh
Cha mẹ hiền lành để phúc cho con”
Lá là bộ phận quan trọng của cây, lá nhả khí O2 làm tươi không khí. Không có lá cây thì sẽ không có quá trình quang hợp. Vì vậy, người ta ví lá cây như là lá phổi của cuộc sống.

Bão Sơn Tinh vừa tràn qua Thái Bình với sức gió cấp 11, 12, giật trên cấp 13 làm hàng vạn cây xanh bật gốc, lá cành tả tơi. Các nhân viên Công ty vệ sinh đô thị đã cắt cành cây đổ gãy và dựng lại những gốc cây bật gốc với hy vọng cây sẽ hồi sinh. Nhân dân khắp các địa phương trong tỉnh cũng đang cố gắng chăm sóc những cây xanh lâu năm bị đổ bằng cách cắt cành, tỉa lá, dựng thân cây và chăm sóc bằng phương pháp đơn giản. Đây là việc làm cần thiết, tuy nhiên, chế độ chăm sóc cây hợp lý sẽ giúp cho cây hồi sinh nhanh hơn.

Có thể dùng các loại phân bón cho rễ, lá. Phân bón có nhiều loại, nhưng có 4 loại chính là: N, P, K, S; mỗi loại có chức năng riêng. Nếu dùng phân hỗn hợp NPK để bón cho cây thì chọn loại có hàm lượng đạm cao như: NPK 20-10-10, NPK16-16-8... Lưu ý: Đất chua tuyệt đối không bón những loại phân có tính axít cao quá ngưỡng; đất kiềm không bón các loại phân có tính kiềm cao quá ngưỡng. Ở vùng đất quá chua, phèn thì nên sử dụng phân lân nung chảy hoặc lân có trong NPK để bón cho cây. Không nên sử dụng phân có gốc axít (phân lân supe) sẽ làm tăng độ chua của đất, cây không hấp thu được dinh dưỡng, bộ rễ không phát triển được. Nếu gặp thời tiết lạnh làm cho cây trồng hút ít dinh dưỡng hơn nên bón phân với số lượng ít hơn vừa tiết kiệm được chi phí lại không hại cho cây. Trong suốt thời kỳ cây hồi phục và sinh trưởng, cây  luôn luôn có nhu cầu các chất dinh dưỡng cho sinh trưởng và phát triển, vì vậy nên chia ra bón nhiều lần theo quy trình và bón vào lúc cây phát triển mạnh, không bón một lúc quá nhiều. Sử dụng phân bón hữu cơ nên đào rãnh và bón vòng theo hình chiếu của tán cây, phân hóa học như NPK bón theo đường rãnh cách  gốc 2/3 hình chiếu của tán cây, bởi cây nhận được phân qua hệ thống lông hút của rễ, mà hệ thống lông hút lại tập trung ở gần đầu chóp rễ và tồn tại không quá 24 tiếng do quy luật phát triển của cả hệ thống rễ, bên cạnh đó phân khi bón vào đất phải có quá trình hòa tan, phân ly tạo các ion và bám vào keo đất. Do đó bón phân theo hình chiếu tán, để phân có thời gian hòa tan, rễ có thời gian tìm đến để hấp thu phân. 

Nên dùng thêm phân bón lá, chú ý phun phân bón lá cho cây vào lúc trời mát, khoảng 8 - 10 giờ sáng hoặc 15 - 17 giờ chiều, lúc này cây mới không bị cháy lá, hấp thu tối đa lượng phân được phun… Sử dụng phân phun qua lá sẽ làm tổn thương cây (cháy lá) nếu sử dụng không đúng cách. Lá cây trồng, ngoài chức năng quang hợp còn có vai trò thoát hơi nước qua hệ thống khí khổng, đó là những lỗ nhỏ li ti nằm phần lớn ở mặt dưới lá và cũng chính nơi đây mới có điều kiện hấp thu phân qua lá. Do đó khi sử dụng phân phun qua lá cần phải phun tập trung ở mặt dưới lá. 

Ông Nguyễn Hữu Phẩm, Chủ tịch Hội sinh vật cảnh 30-6, Tp Thái Bình, người có nhiều năm dày công nghiên cứu về sinh vật cảnh (SVC) cho biết: Cây xanh có khả năng phục hồi lá mới. Bằng chứng là khi uốn, tỉa cây cảnh, người chơi cây đôi khi phải nhấc gốc, cắt rễ và tỉa sạch lá. Sau thời gian chăm bón, lá cây lại mọc, cây hồi sinh. Các kỳ thi SVC, lá cây là tiêu chí chấm điểm: thân cây tuy già cỗi nhưng lá xanh tươi tràn đầy sức sống. Nhìn lá, người ta có thể chẩn đoán bệnh của cây: Lá bị mất chất, mất màu xanh, bị quăn, thủng... báo hiệu có bệnh, cần phải bắt sâu hoặc phun thuốc trừ. Lá hơi vàng, kém màu xanh, thân lá không dày: Cần bón phân cho cây. Lá héo rủ xuống: báo hiệu cây thiếu nước hoặc nguy cơ cây chết. Khi tưới nước, nên phun từ trên lá xuống, làm sạch lá (sạch bụi, sạch trứng sâu mới đẻ) làm cho lá dễ hấp thu nước, phần nào tránh được sâu bệnh. Phân bón lá, khi hòa nước phun sẽ được lá hấp thu. Nhưng phân bón rễ, khi phun lên lá, không những không hấp thu được mà còn có hại cho lá. Tuy nhiên, ta cũng không nên đồng hóa một cách máy móc khái niệm lá cây giống hệt lá phổi. Con người không thể thiếu ô - xy (O2), nếu phổi ngừng thở quá 5 phút, con người sẽ chết. Thực tế, cây có thể rụng lá một thời gian mà vẫn sống và phát triển được.

Hạt mới mọc thành cây chưa có lá; cây có lá rồi nếu cắt toàn bộ lá sau 2-3 tuần, cây mọc lá mới;  mùa thu cây rụng lá đến mùa xuân nảy mầm. Như vậy, đối với sinh vật nếu ngừng thở thì chết. Nhưng thực vật, cây rụng lá sẽ mọc lá mới. Theo khái niệm này, khi chăm sóc cây cảnh phải luôn để ý đến lá.

Lê Quang Viện

(Tổng hợp)