Năm 2012, Chi cục BVTV tỉnh tổ chức xây dựng 8 mô hình trồng khoai tây làm đất tối thiểu ở Thái Giang (Thái Thụy), An Mỹ (Quỳnh Phụ), Duyên Hải (Hưng Hà), Vân Trường (Tiền Hải)… Ðến nay, khoai tây ở các mô hình đều cho kết quả tương đối khá, lãi từ 42 triệu đồng đến trên 80 triệu đồng/ha và cao hơn so với phương pháp làm truyền thống từ 20 triệu đồng đến trên 28 triệu đồng/ha. Không chỉ đem lại giá trị kinh tế cao, phương pháp này còn có nhiều ưu điểm, như xóa bỏ tình trạng đốt rơm rạ gây ô nhiễm môi trường, tiết kiệm lượng phân bón, giảm ngày công lao động, tăng cường phân bón hữu cơ cho đất sau thu hoạch khoai tây…

Trong những năm gần đây, UBND tỉnh đã có cơ chế chính sách hỗ trợ tiền giống khoai tây để khuyến khích bà con nông dân đầu tư sản xuất, mở rộng diện tích gieo trồng cây vụ đông. Bởi cây khoai tây cho năng suất ổn định và giá trị kinh tế cao, là nguồn nguyên liệu quan trọng trong công nghiệp chế biến, làm thực phẩm. Tuy nhiên, việc trồng khoai tây đòi hỏi kỹ thuật rất khắt khe về chân đất, chỉ có thể trồng được trên chân đất thịt nhẹ, hoặc cát pha; chi phí sản xuất cao, làm đất và chăm sóc tốn nhiều công sức.

Trong khi đó, giá trị ngày công trong sản xuất nông nghiệp thấp, nguồn lao động chính ở nông thôn ngày một giảm do chuyển sang hình thức lao động khác có thu nhập cao hơn. Ðặc biệt, sau thu hoạch lúa, lượng rơm rạ dư thừa rất lớn nên người nông dân thường đốt ngay trên đồng ruộng, vệ đường gây ô nhiễm môi trường và tiềm ẩn nhiều rủi ro cho người tham gia giao thông. Ðể giải quyết những bất cập trên, vụ đông năm 2012 Chi cục BVTV đã xây dựng 8 mô hình trồng khoai tây làm đất tối thiểu với diện tích 32 ha. Theo đó, Chi cục đã triển khai các bước thực hiện mô hình cho các thành viên tham gia, đồng thời đã tổ chức các lớp tập huấn về quy trình sản xuất trồng khoai tây làm đất tối thiểu, các đối tượng sâu bệnh gây hại chính và kỹ thuật sử dụng thuốc BVTV… đến từng hộ dân trong mô hình và ngoài mô hình. Tại các mô hình được trồng bằng khoai tây Solora, đây là giống có độ thuần cao, sạch sâu bệnh. Bà Nguyễn Thị Nga, Chi cục phó Chi cục BVTV cho biết: Các chân đất ở các mô hình khi làm có độ ẩm từ 70 - 80%, sau đó thu gom rạ theo luống hoặc chất thành đống để che phủ khi đã trồng khoai; khi lên luống định hình bằng cách căng dây, luống đơn thì trồng 1 hàng, bề rộng từ 50c - 70cm, luống đôi trồng 2 hàng bề rộng từ 1-1,2 m; 1 ha bón 190 tạ phân chuồng, 270 kg phân Urê, 420 kg phân Super lân, 224 kg phân Kaliclorua; trước khi đặt củ phải bón lót phân chuồng, đạm, lân theo hốc và đặt một ít cát hoặc đất nhỏ cánh biệt giữa củ giống và phân bón, sau đó phủ một lớp cát mỏng trên củ và phủ rạ dày 7-10cm… Do thực hiện đúng các quy trình sản xuất, như bón phân cân đối, đạm vừa đủ theo nhu cầu của cây và bón thúc sớm nên diện tích khoai trong mô hình đã tiết kiệm được 30 kg đạm/ha, cây khỏe, ít sâu bệnh, giảm 1 lần phun thuốc/vụ, ít đổ so với khoai ngoài mô hình. Ðồng thời năng suất cao hơn 6,36 - 10%/ ha so với sản xuất truyền thống, như ở An Mỹ khoai phủ rạ đạt năng suất 102 tạ/ha, phủ bằng đất 95 tạ/ha; Vân Trường, khoai phủ rạ năng suất đạt 140 tạ/ha, phủ bằng đất 126 tạ/ha; ở Thái Giang, khoai phủ rạ năng suất 140 tạ/ha, phủ bằng đất 126 tạ/ha… Ngoài ra, ngày công lao động ở mô hình cũng giảm khá nhiều, như công làm đất giảm 54 công/ha, công trồng giảm 29 công/ha, công chăm sóc giảm 81 công/ha… so với trồng khoai truyền thống; tính từ khâu làm đất đến khi thu hoạch giảm được 193 công lao động/ha. Cùng với tăng năng suất, giảm ngày công lao động, giảm lượng phân bón… sản phẩm khoai tây làm đất tối thiểu còn cho củ đẹp, sáng bóng vì không bị dính đất nên bán được giá cao hơn, bảo quản trong kho lạnh ít hao.

Như vậy, từ kết quả của các mô hình cho thấy phương pháp trồng khoai tây làm đất tối thiểu đã khẳng định được nhiều ưu điểm mà phương pháp làm truyền thống không có được. Bà Nguyễn Thị Nga cho biết thêm: Trồng khoai tây làm đất tối thiểu đã được Chi cục xây dựng mô hình qua mấy vụ ở những năm gần đây, bước đầu đã có sự thay đổi tư duy trong chỉ đạo sản xuất của một số HTX, điều này được thể hiện qua việc thành lập ban chỉ đạo sản xuất và phân công nhiệm vụ cụ thể cho từng thành viên hướng dẫn nông dân làm theo phương pháp này; ngoài các mô hình được xây dựng, hiện đã xuất hiện một số vùng áp dụng trồng khoai tây làm đất tối thiểu vào sản xuất.

Trồng khoai tây làm đất tối thiểu phủ rơm rạ là một tiến bộ mới trong thâm canh, mở ra hướng sản xuất khoai tây hàng hóa trên mọi chất đất, giảm thiểu công lao động, chi phí đầu vào, tăng thu nhập, tận dụng được rơm rạ dư thừa, tiết kiệm nước tưới, hạn chế cỏ dại… góp phần không nhỏ để xây dựng thành công nhiều cánh đồng mẫu trong thời gian tới. Vì vậy, ngành Nông nghiệp và các địa phương cần đẩy mạnh tuyên truyền, tập huấn, xây dựng cơ chế hỗ trợ để tăng diện tích trồng khoai tây bằng phương pháp làm đất tối thiểu cho những vụ tiếp theo.

 Bài, ảnh: Nguyên Bình