Theo Viện Nghiên cứu lúa quốc tế (IRRI), trong 1 tấn rơm chứa từ 5 - 8 kg đạm, 1,2 kg lân, 20 kg kali, 40 kg silic và 400 kg carbon. Do vậy, đốt bỏ rơm rạ cũng có nghĩa là đã bỏ đi một lượng phân bón, chất dinh dưỡng cần thiết cho cây trồng. Đốt rơm rạ còn khiến đất bạc màu, giảm năng suất cây trồng; nếu đốt rơm rạ trên đường nhựa còn làm chảy nhựa, gây hỏng kết cấu đường giao thông.

Từ thực trạng trên, nhiều đơn vị, doanh nghiệp trong và ngoài tỉnh đã vào cuộc để góp phần hạn chế tình trạng đốt rơm rạ sau thu hoạch. Vụ xuân 2012 và vụ mùa 2013, Liên hiệp Các hội Khoa học và Kỹ thuật Thái Bình phối hợp với Công ty cổ phần Công nghệ sinh học triển khai thí điểm mô hình xử lý rơm rạ bằng chế phẩm sinh học Fito - Biomix RR tại đồng ruộng ở các xã: Trọng Quan, Đông Hà, Đông Hoàng (Đông Hưng) và Thanh Tân (Kiến Xương). Qua đánh giá, quá trình xử lý rơm rạ bằng chế phẩm này khá đơn giản, dễ thực hiện, thời gian xử lý ngắn, đáp ứng được yêu cầu thời vụ. Ngoài ra, còn thu được lượng phân hữu cơ vi sinh bón cho cây trồng, làm tăng khả năng chống đổ, chống chịu sâu bệnh.

Cũng trong vụ mùa 2013, UBND tỉnh giao cho Trường Đại học Y Thái Bình triển khai thực hiện chương trình thí điểm sử dụng chế phẩm vi sinh AT - YTB xử lý rơm rạ sau thu hoạch tại 10 xã trong tỉnh. Theo đó, Trường Đại học Y Thái Bình cấp cho mỗi xã 10 tấm pa-nô, 1.000 tờ rơi; tổ chức các lớp tập huấn, hướng dẫn cách dùng chế phẩm cho nông dân; UBND tỉnh hỗ trợ miễn phí 45.000 gói chế phẩm vi sinh… Tuy nhiên, có lẽ vì thói quen canh tác khó bỏ và vì sự vào cuộc chưa quyết liệt của chính quyền các địa phương nên những mô hình thí điểm chỉ dừng ở mức đánh giá hiệu quả, rút kinh nghiệm, việc triển khai thực hiện rộng rãi sau đó đều chưa được cả chính quyền lẫn người dân thực sự quan tâm, kể cả ở một số xã được chọn làm thí điểm.

Chiều ngày 2/11, chúng tôi đi qua địa phận các thôn Bắc Sơn, Nam Sơn, Hòa Bình thuộc xã Vũ Ninh (Kiến Xương, là xã được chọn làm thí điểm). Chỉ một đoạn đường khoảng 500 m đếm sơ qua cũng có hơn 30 đống rơm đang cháy nghi ngút. Khi được hỏi về việc dùng chế phẩm vi sinh xử lý rơm rạ, bà Phi ở thôn Nam Sơn nói: "Nhà tôi quen với việc đốt rơm rạ lấy tro ủ phân bón cho cây trồng rồi. Tôi chỉ nghe trên loa truyền thanh bảo không nên đốt rơm rạ mà nên xử lý bằng chế phẩm gì đó chứ cũng thấy có ai hướng dẫn cụ thể. Tờ rơi cũng không thấy có, cả thôn không nhà nào làm". Hỏi chính quyền địa phương thì chính quyền "đổ lỗi" là do việc phải trồng cây vụ đông theo đúng thời vụ nên không đủ thời gian để ủ rơm rạ lấy phân bón cây trồng. Vì vậy, có tuyên truyền, vận động cũng phải chờ đến... vụ sau.

"Theo kế hoạch, xã Vũ Ninh được phát 600 tờ rơi hướng dẫn cách dùng chế phẩm xử lý rơm rạ và được hỗ trợ hơn 4.100 gói chế phẩm. Song đến thời điểm này, 600 gói chế phẩm đã giao cho xã có lẽ chưa dùng hết nên chưa thấy xã có nhu cầu chuyển tiếp số còn lại". Anh Khương - nhân viên Công ty CPI cho biết. Ở các xã làm điểm khác như Vũ Lạc, Đông Mỹ (Thành phố Thái Bình), Đông Phương (Đông Hưng), tuy việc vận động nông dân không đốt rơm rạ có tích cực hơn song nhiều người dân vẫn phản ánh rằng không rõ xử lý rơm rạ bằng chế phẩm gì và cách làm như thế nào.

Thực tế cho thấy, nếu chuyển giao khoa học công nghệ đến với nông thôn, nông dân theo kiểu phong trào, chỉ "rầm rộ” khi phát động, mang nặng tính hình thức thì "đâu lại vào đấy". Cùng với đó, công tác chỉ đạo của các địa phương thiếu quyết liệt nên số hộ tham gia xử lý rơm rạ bằng chế phẩm vi sinh còn thấp. Mặt khác, hiện cũng chưa có chế tài xử phạt đủ mạnh đối với những người đốt rơm rạ khiến tình trạng này vẫn diễn ra tràn lan. Thiết nghĩ, các cấp, các ngành, các đoàn thể địa phương cần vào cuộc với tinh thần trách nhiệm cao, nỗ lực, quyết tâm hơn nữa và quan trọng là đã làm thì phải làm tích cực, làm đến nơi, đến chốn để có thể chấm dứt hoàn toàn tình trạng đốt rơm rạ sau thu hoạch.

Ngọc Mai