Sét là hiện tượng giải phóng điện tích giữa đám mây và mặt đất mang điện tích trái ngược nhau, tạo ra vùng hồ quang điện có cường độ dòng điện rất lớn. Dòng điện này có cường độ từ vài chục nghìn tới hơn một trăm triệu vol. Khi phóng tia lửa điện, các nhà khoa học đã chứng minh được nhiệt độ tia lửa điện do sét gây ra lên tới hàng nghìn độ C. Bằng chứng, đối tượng bị sét đánh như nhà ở, vật dụng tích điện, con người, súc vật… đều bị cháy sém, nhiều cánh rừng bị sét đánh cháy trụi.

Thông thường, sét đánh vào đối tượng nằm trên địa hình có cấu tạo địa chất dẫn điện như cây cổ thụ, nhà cao tầng, vật dụng bằng kim loại, đồ điện tử...Tại Thái Bình, với địa hình khá bằng phẳng nhưng cũng thường xuyên xảy ra những vụ sét đánh chết người. Ðiển hình, khoảng 15h ngày 16/6/2008, ông Phan Thế Nở, sinh năm 1937, ở xã Phú Lương, huyện Ðông Hưng (Thái Bình) đang chăn bò ngoài cánh đồng thì bị sét đánh chết. Người dân nơi đây kể lại: Ông Nở đang chăn bò ngoài cánh đồng, bỗng dưng trời nổi cơn giông, mọi người chỉ nghe thấy tiếng sét đánh rất mạnh. Sau cơn giông, mọi người nhìn thấy con bò nhà ông Nở đang nhởn nhơ ăn lúa trên cánh đồng, thấy thế, mọi người đổ ra dắt bò thì phát hiện ông Nở đã chết, xác ông bị sét đánh cháy đen ở vệ mương đồng làng.

Khoảng 15 giờ ngày 23-6 - 2011, tại xã Ðông Phong, huyện Tiền Hải, tỉnh Thái Bình, anh Nguyễn Quang Hội (sinh năm 1983, trú tại xóm 6, thôn Phú Xá, xã Ðông Phong) bị sét đánh chết tại chỗ, hai người khác bị thương. Lúc 17 giờ cùng ngày, một người dân xã Quỳnh Hải, huyện Quỳnh Phụ cũng bị chết vì sét đánh. Nạn nhân là chị Nguyễn Thị Gấm (sinh năm 1981, trú tại thôn An Phú). Chị Gấm đang cùng chồng chăm sóc ruộng hoa màu, thì có mưa lác đác. Chưa kịp trú mưa, chị Gấm bị sét đánh trúng.

Tiến sỹ Vũ Phong Túc, Trường Ðại học Y Thái Bình cho biết: Thông thường, người bị sét đánh thường chết ngay do xung điện làm vỡ tim hoặc cháy sém do nhiệt quá cao... Nhưng, cũng có nhiều trường hợp, nạn nhân thoát chết do tia sét không đánh trúng người, song cần phải được cấp cứu kịp thời. Nạn nhân bị sét đánh tương tự như người bị điện giật, có thể ngất, nặng hơn ngừng thở, ngừng tim, mất tri giác, da tím xanh, chỗ bị sét đánh trên cơ thể cháy sém. Cấp cứu thông thường, khi gặp người bị sét đánh chưa chết, nhanh chóng đưa nạn nhân ra khỏi vùng ảnh hưởng của tia sét, nới rộng quần áo để người bị nạn thở được dễ dàng. Khẩn trương làm ngay hô hấp nhân tạo kết hợp hà hơi thổi ngạt và xoa bóp tim ngoài lồng ngực. Nếu nạn nhân hồi tỉnh phải đưa ngay tới cơ sở y tế gần nhất để cấp cứu.

Tiến sỹ Nguyễn Xuân Anh, Trưởng phòng Vật lý Khí quyển (Viện Vật lý địa cầu, Viện Khoa học - Công nghệ Việt Nam) cho rằng: nếu người dân nắm vững được quy phạm phòng tránh sét thì sẽ không thiệt hại nhiều tính mạng. Phòng ngừa sét đánh cách tốt nhất là khi thấy trời chuyển mưa, nếu phải làm việc ngoài trời cần nhanh chóng vào nơi trú ẩn an toàn như nhà ở, lán trại…và tránh xa các vật dụng kim loại như cày bừa, cuốc xẻng...Nếu ở ngoài cánh đồng, không nên trú mưa dưới gốc cây to, cây cổ thụ đơn độc giữa cánh đồng…

Không nên trú mưa gần các lò đang nhả khói, vì khói là chất dẫn điện tốt tạo điều kiện cho sét đánh tới. Không nên ngồi gần ao hồ có mặt nước rộng. Nếu đang tắm dưới nước, gặp cơn giông cần lên bờ ngay, vì dòng điện sét có thể truyền trong nước, gây nguy hiểm. Những nhà ở nông thôn và ngoại vi thành phố khi thấy mưa giông cần đóng hết các cửa ra vào và cửa sổ để hạn chế gió lùa mang hơi ẩm có thể kéo theo sét vào nhà. Nên ngồi một chỗ để hai chân lên giường. Nếu cần đi lại, phải mang guốc dép khô. Tạm ngừng xem tivi, tháo dây điện ra khỏi ổ cắm, tháo dây ăng ten ra khỏi tivi… để phòng dòng xung điện của sét có thể gây hỏng đồ vật, đe dọa tính mạng con người.

Lê Quang Viện