Theo sách Chín đời chúa mười ba đời vua triều Nguyễn, các vua chúa triều Nguyễn sau khi qua đời thường được an táng trong những lăng tẩm được xây dựng công phu. Khải Định chính là ông vua cuối cùng của triều Nguyễn tự xây lăng cho mình khi còn sống. Ngày nay, lăng Khải Định là điểm tham quan du lịch hấp dẫn với du khách trong và ngoài nước.

Lăng tọa lạc bên ngoài kinh thành Huế, nay thuộc xã Thủy Bằng, thị xã Hương Thủy. Để xây dựng sinh phần cho mình, Khải Định đã tham khảo nhiều tấu trình của các thầy địa lý, cuối cùng đã chọn triền núi Châu Chữ làm vị trí để xây cất lăng mộ. Ở vị trí này, lăng Khải Định lấy một quả đồi thấp ở phía trước làm tiền án, lấy núi Chóp Vung và Kim Sơn chầu trước mặt làm "Tả thanh long" và "Hữu bạch hổ", có khe Châu Ê chảy từ trái qua phải làm "thủy tụ", gọi là "minh đường". Nhà vua đổi tên núi Châu Chữ - vừa là hậu chẩm, vừa là "mặt bằng" của lăng - thành Ứng Sơn và gọi tên lăng theo tên núi là Ứng Lăng.

Lăng Khải Định còn gọi là Ứng Lăng, khởi công tháng 9/1920 do Tiền quân Đô thống phủ Lê Văn Bá chỉ huy, kéo dài suốt 11 năm mới hoàn tất. Tham gia xây dựng lăng có rất nhiều thợ nghề và nghệ nhân nổi tiếng khắp cả nước. Lăng Khải Định được các nhà nghiên cứu đánh giá là công trình lăng tẩm độc đáo nhất của triều Nguyễn.

So với lăng của các vua tiền nhiệm, lăng Khải Định có diện tích khiêm tốn hơn nhiều, chỉ 117 m × 48,5 m nhưng công phu và tốn nhiều thời gian. Để xây lăng, Khải Định cho người sang Pháp mua sắt, thép, xi măng, ngói Ardoise... cho thuyền sang Trung Quốc, Nhật Bản mua đồ sứ, thủy tinh màu... để kiến thiết công trình trên ngọn đồi này.

Lăng Khải Định thường được đặt ra ngoài dòng kiến trúc truyền thống thời Nguyễn bởi sự mới lạ, lạc lõng... Lăng là sự kết hợp của nhiều trường phái kiến trúc như Ấn Độ giáo, Phật giáo, Roman, Gothique... đã để lại dấu ấn trên những công trình cụ thể: Những trụ cổng hình tháp ảnh hưởng từ Ấn Độ, trụ biểu dạng stoupa của Phật giáo, nhà bia với những hàng cột bát giác và vòm cửa theo lối Roman biến thể...

Ghé thăm lăng Khải Định, du khách sẽ có cơ hội được chiêm ngưỡng bức tranh Cửu long ẩn vân độc đáo tại công trình này. Điều đặc biệt là họa phẩm này được nghệ nhân Phan Văn Tánh dùng chân để vẽ lại. Ngoài ra, theo sự trình bày của các hướng dẫn viên nơi đây, du bức tranh đã được vẽ hơn 100 năm nhưng vẫn không hề bị dính mạng nhện, các nhà khoa học vẫn chưa lý giải được, nghệ nhân Phan Văn Tánh đã trộn lẫn vật liệu gì khiến loài nhện không dám tới gần.

Cung Thiên Định nằm ở vị trí cao nhất là kiến trúc chính của lăng, được xây dựng công phu và tinh xảo. Toàn bộ nội thất trong cung đều được trang trí những phù điêu ghép bằng sánh và thủy tinh. Đó là những bộ tranh tứ quý, bát bửu, ngũ phúc, bộ khay trà, vương miện... kể cả những vật dụng rất hiện đại như đồng hồ báo thức, vợt tennis, đèn dầu hỏa... cũng được trang trí nơi đây.

Theo kienthuc.net.vn