Sáng tháng tư nắng tràn bãi biển Đồng Châu, hai vợ chồng lão dân quân đón tôi trước cửa căn nhà nhỏ bên triền đê lộng gió. Qua giọng kể nghe âm ba tiếng sóng, thời hoa lửa của những người dân quân chân trần chí thép nửa thế kỷ trước vẫn sống động và vẹn nguyên như mới ngày hôm qua.

Để nâng cao khả năng hiệp đồng sẵn sàng chiến đấu, năm 1969, 2 khẩu đội pháo mặt đất 85 ly được huyện đội bàn giao cho dân quân xã Đông Minh bố trí chống biệt kích, tập kích và đổ bộ đường biển trong chiến tranh phá hoại của Mỹ. Chứng kiến bom đạn của kẻ thù gây tội ác trên quê hương, cô gái Vũ Thị Mùi năm đó mới 15 tuổi nhưng đã tình nguyện xin vào dân quân xã, vừa học tập, sản xuất vừa tham gia chiến đấu. Với tố chất thông minh, gan dạ, Mùi được chỉ huy chọn và huấn luyện vị trí pháo thủ số 1. Khẩu đội pháo dưới sự chỉ huy của khẩu đội trưởng Đào Văn Xuân với pháo thủ số 1 Vũ Thị Mùi, pháo thủ số 2 Phạm Văn Thản cùng đồng đội đã kiên cường cùng các lực lượng hiệp đồng chiến đấu nhiều trận, song ẩn sâu trong những trái tim rực lửa đó vẫn day dứt một điều chưa trực tiếp bắt kẻ thù phải đền tội.
“Hãy xem! Đồng ruộng cũng chỉnh tề thế trận
Lúa đứng thẳng hàng, quyết tâm 5 tấn
Chào cô dân quân vai súng vai cày
Chân lội bùn, mơ hạ máy bay!...”
(Tố Hữu)

Sau trận thua đau ngày 12/5/1972, quân và dân Thái Bình bắn cháy 1 tàu, ngày 26/5 tàu chiến địch thuộc hạm đội 7 như bóng ma lén lút vào vùng biển của tỉnh, bắn phá khu vực Đồng Châu, toàn bộ các lực lượng của ta vào vị trí sẵn sàng chiến đấu. Sau quá trình theo dõi, rạng sáng ngày 27/5, khi tàu địch cách bờ gần 12 hải lý, nhận lệnh của cấp trên, từ đài chỉ huy, Trung đội trưởng Nguyễn Văn Hảo chỉ huy trận địa hạ lệnh bắn cấp, khẩu đội pháo mặt đất 85 ly của dân quân xã Đông Minh cùng các đơn vị bạn cấp tập khai hỏa. Trong điều kiện chiến đấu ban đêm, không có thiết bị quan sát tốt, lực lượng dân quân đã mưu trí, sáng tạo, với kinh nghiệm của người đi biển liên tục tính toán cự ly, tốc độ di chuyển mục tiêu, căn chỉnh tọa độ pháo, bắn thẳng vào ánh chớp đầu nòng của pháo từ tàu địch. Mặt đất rung chuyển, tiếng nổ vang trời, khói bay mù mịt, cả khẩu đội tai điếc đặc, tóc cháy sém vẫn kiên cường chiến đấu... Bắn...  Pháo thủ số 1 Vũ Thị Mùi kéo cò... quả đạn thứ 27 rời nòng xé gió trút căm hờn vào quân xâm lược. Một quầng lửa khổng lồ rực sáng trên biển giữa màn đêm mịt mùng... Cả trận địa đồng loạt hô vang: Tàu Mỹ cháy rồi! Mọi người mừng rỡ ôm chặt lấy nhau vui mừng khôn xiết, bà Mùi xúc động nhớ lại. Sau khi bị bắn cháy, tàu chiến của Mỹ không dám bén mảng đến vùng biển Thái Bình, chỉ hoạt động cầm chừng ngoài khơi từ Thanh Hóa trở vào.

Căn cứ thực tế chiến đấu, chiến công bắn cháy tàu chiến Mỹ ngày 27/5/1972 được tính cho Trung đội pháo mặt đất 85 ly của dân quân xã Đông Minh và pháo thủ số 1 Vũ Thị Mùi trực tiếp khai hỏa. Chỉ huy Tỉnh đội đã xuống trận địa tặng hoa và quà mừng công đơn vị. Chiến công của lực lượng dân quân xã Đông Minh đã góp phần vào thắng lợi vẻ vang của quân và dân Thái Bình trong kháng chiến chống Mỹ xâm lược.

Khi trận địa tan khói súng, tình yêu giữa những ngày thanh xuân sôi nổi của bà Mùi và ông Thản vừa chớm nở đành tạm gác lại để ông nhập ngũ tăng cường cho chiến trường miền Nam. Tháng 4/1975, trong chiến dịch Hồ Chí Minh lịch sử, chiến sĩ xe tăng Phạm Văn Thản trong đội hình tiến quân thuộc Tiểu đoàn 22, Lữ đoàn tăng thiết giáp 26, Quân khu 7 nhận nhiệm vụ thọc sâu vào Sài Gòn đánh chiếm Đài phát thanh và dinh Độc Lập. Trưa ngày 30/4, cùng với xe tăng số hiệu 843 của Trung úy Bùi Quang Thận, xe tăng số hiệu 303 do Phạm Văn Thản cầm lái cùng đội hình đã tiến vào tiếp quản dinh Độc Lập. Ông Thản chia sẻ: Thấy lá cờ của Bùi Quang Thận cắm tung bay trên nóc sào huyệt cuối cùng của địch anh em xúc động mừng rơi nước mắt. Bao năm đất nước chinh chiến đau thương, chia cắt nay đã sạch bóng quân thù, non sông thu về một mối.

Vợ chồng ông Phạm Văn Thản và bà Vũ Thị Mùi, lão dân quân xã Đông Minh (Tiền Hải).

Sau chiến tranh, ông Thản xuất ngũ về địa phương cùng người đồng đội bên trận địa năm xưa vun vén hạnh phúc gia đình. Những người chiến sĩ một thời kiên cường chiến đấu nay lại tràn đầy nghị lực, quyết tâm bám biển thoát nghèo trên chính mảnh đất quê hương. Bao sức người đổ xuống vượt sức thiên nhiên, chống chọi với bão gió, đẩy lùi hoang hóa, quật đất, đào ao, lập vườn. Bãi bờ lau sậy ngày nào nhờ bàn tay cần mẫn khai phá của hai vợ chồng lão dân quân đã thành chuồng trại, vườn cây, ao cá… trừ chi phí, mỗi năm ông Thản thu lãi gần 100 triệu đồng từ thu hoạch đầm bãi và chăn nuôi gia trại. Cùng với đó, ông bà đã phát huy vai trò tuổi cao gương sáng, tích cực tham gia các hoạt động xã hội và phong trào xây dựng nông thôn mới ở địa phương.

Ngày 27/5 hàng năm đã được những lão dân quân thuộc Trung đội pháo mặt đất 85 ly xã Đông Minh lấy làm ngày truyền thống gặp mặt hàng năm để ôn lại lịch sử và các hoạt động thăm hỏi, động viên đồng đội.

Cờ Tổ quốc tung bay theo từng đoàn thuyền đánh cá rẽ sóng vươn khơi, bao thế hệ cha ông ngày hôm qua đã hướng biển, bám biển kiên cường chiến đấu như ông Thản, bà Mùi. Lớp người ngày hôm nay vẫn nguyện chắc tay súng, vững tay chèo góp phần bảo vệ chủ quyền thiêng liêng và làm giàu từ biển, để biển quê hương vang mãi bài ca sóng vỗ.

Minh Hưng