Nghe tin hai vợ chồng anh A lục đục, nhà bà B, ông C mâu thuẫn nhau về mốc giới đất đai… là bác Thịnh, tổ trưởng tổ hòa giải thôn ngay lập tức có mặt để nắm bắt tình hình, sau đó lựa thời cơ thuận lợi để khuyên giải hai bên. Với phương châm “Mưa dầm thấm đất, việc to làm nhỏ lại, bé làm mất đi”, bằng tình cảm xóm giềng, sự hiểu biết về pháp luật cộng với sự phân tích có lý, có tình, bác Thịnh đã hòa giải được nhiều vụ việc thành công, góp phần triệt tiêu những mâu thuẫn, xích mích ngay từ cơ sở.

Hoạt động hòa giải mang đậm tính nhân văn, là truyền thống, đạo lý tốt đẹp của dân tộc Việt Nam. Mục đích chính của công tác hòa giải ở cơ sở nhằm giữ gìn tình làng, nghĩa xóm, tình đoàn kết tương thân, tương ái trong cộng đồng, vun đắp sự hòa thuận, hạnh phúc cho từng gia đình, góp phần giữ gìn trật tự an toàn xã hội, nâng cao ý thức pháp luật của người dân. Với mục đích và ý nghĩa đó, nhằm phát huy vai trò của hòa giải ở cơ sở, đưa các hoạt động hòa giải ngày càng nâng cao về chất lượng và mang lại những hiệu quả thiết thực, những năm qua, các địa phương trong tỉnh luôn quan tâm chú trọng đến công tác kiện toàn, nâng cao năng lực, chất lượng hoạt động của các tổ hòa giải.

Toàn tỉnh hiện có 2.094 tổ hòa giải với 15.229 hòa giải viên. Trong đó, người có trình độ đại học chiếm 2,83%, người có trình độ cao đẳng chiếm 44,8%, người có trình độ trung cấp chiếm 52,4%. Thành phần tổ hòa giải bao gồm: trưởng thôn, tổ trưởng tổ dân phố (1.908 người), bí thư chi bộ (1.914 người), ban công tác Mặt trận (1.090 người), hội viên phụ nữ (2.091 người), hội viên nông dân (1.533 người), đoàn viên thanh niên (1.857 người), cựu chiến binh (1.692 người), người cao tuổi (1.801 người), còn lại là các đối tượng khác. Các tổ hòa giải và hòa giải viên đều được UBND xã ra quyết định công nhận theo quy định của pháp luật. Việc tổ chức bầu chọn đội ngũ hòa giải viên bảo đảm dân chủ với phương châm “Hoạt động của nhân dân do nhân dân tiến hành” và bảo đảm đa dạng về thành phần phù hợp với đặc điểm, tình hình, có sự gần gũi, hiểu biết về cộng đồng dân cư, có phẩm chất đạo đức tốt, có uy tín trong cộng đồng dân cư và có khả năng thuyết phục, vận động.

Trong 10 năm qua (2004 - 2014), các tổ hòa giải đã thực hiện hòa giải 130.000 việc, số vụ việc hòa giải thành trên 80%. Nhiều xã, phường, thị trấn làm tốt công tác này như: Đông Quý, Đông Trung (Tiền Hải); Vũ Hội, Tân Phong (Vũ Thư); Bình Định, Thanh Tân, thị trấn Thanh Nê (Kiến Xương); Đồng Phú, Phong Châu (Đông Hưng); Thái Học, Thụy Liên (Thái Thụy); Quỳnh Sơn, An Mỹ (Quỳnh Phụ); phường Hoàng Diệu, Kỳ Bá (thành phố Thái Bình); Hòa Tiến, Thái Hưng (Hưng Hà). Thông qua hoạt động hòa giải, số vụ việc phải đưa ra các cơ quan nhà nước giải quyết giảm đáng kể. Kết quả hòa giải góp phần tiết kiệm thời gian, công sức, tiền bạc của nhân dân cũng như giảm bớt gánh nặng cho cơ quan nhà nước. Ngoài ra, hòa giải còn là một kênh tuyên truyền phổ biến pháp luật rất hiệu quả, đưa pháp luật đến với mỗi người dân trực tiếp, giáo dục con người sống có tình nhân ái. Góp phần giải quyết tận gốc những mâu thuẫn, tranh chấp trong cộng đồng dân cư; hình thành trong mỗi công dân ý thức chấp hành pháp luật, xây dựng nền nếp "Sống và làm việc theo Hiến pháp và pháp luật".

Tuy nhiên, công tác hòa giải ở cơ sở vẫn còn những khó khăn, hạn chế đó là: Việc quản lý nhà nước về công tác hòa giải ở cơ sở chưa chặt chẽ; đội ngũ cán bộ làm công tác hòa giải thường kiêm nhiệm nhiều công việc nên chưa dành nhiều thời gian cho việc tiếp cận đối tượng để hòa giải; kỹ năng hòa giải và kiến thức pháp luật của một số hòa giải viên còn hạn chế, công tác tập huấn về chuyên môn, nghiệp vụ chưa thường xuyên; kinh phí bồi dưỡng cho các vụ việc hòa giải thành còn hạn hẹp; chế độ đãi ngộ cho các hòa giải viên chưa thỏa đáng với công sức, trách nhiệm và sự nhiệt tình nên chưa động viên được các hòa giải viên.

Để công tác hòa giải cơ sở ngày một hiệu quả và đi vào chiều sâu, những năm qua, ngành Tư pháp đã tham mưu cho UBND các cấp thường xuyên bồi dưỡng kiến thức pháp luật nâng cao nghiệp vụ cho các hòa giải viên. Hàng năm đều tổ chức các lớp tập huấn bồi dưỡng kiến thức cho cán bộ tư pháp các cấp về những nội dung liên quan đến công tác quản lý, chỉ đạo hoạt động hòa giải, phối hợp với Hội Phụ nữ, Hội Nông dân tỉnh tổ chức nhiều đợt tập huấn nghiệp vụ cho tổ trưởng tổ hòa giải và hòa giải viên là hội viên của các tổ chức hội. Biên tập và phát hành 5.500 cuốn sách bồi dưỡng nghiệp vụ cho đội ngũ hòa giải viên và 3.000 cuốn sổ theo dõi hoạt động hòa giải ở cơ sở cấp phát tới tất cả các tổ hòa giải trong toàn tỉnh. Ngoài ra còn in hàng vạn tờ rơi, tờ gấp giới thiệu trích dẫn những quy định của pháp luật liên quan đến công tác hòa giải để làm tài liệu cho các hòa giải viên.

Nguyễn Tùng