Đến giờ bà Nguyễn Thị Thu, thôn Trung vẫn nhớ như in buổi sáng ngày 27/11/2017 xảy ra vụ hỏa hoạn, lửa bốc lên ngùn ngụt. Dân làng người mang xô, người mang chậu tham gia dập lửa, người bàng hoàng, rơi nước mắt khi ngôi đình cổ hàng trăm năm tuổi bị thiêu rụi ngay trước mắt. 

Bà Thu chia sẻ: Tôi sinh ra tại xã Đông Sơn, về làm dâu xã Đông Phương gần 45 năm; từ thuở thơ ấu tôi đã được nghe ông bà kể về đình Lưu - ngôi đình cổ nổi tiếng linh thiêng, có kiến trúc chạm gỗ độc đáo, cột bằng gỗ lim to 2 người ôm, cây bàng phía sau đình sum suê nhưng chưa bao giờ ra quả. Nhìn ngôi đình cháy rụi, nhiều di vật cổ trở thành tàn tích dân làng chúng tôi đau xót lắm. 5 năm sau khi đình cháy, chúng tôi chưa bao giờ nghĩ sẽ xây lại được đình như các cụ thời xưa vì kinh phí lớn, toàn bộ sắc phong, kỷ vật đều cháy hết rồi. Sau khi xã kêu gọi, vận động nhân dân đóng góp xây dựng lại đình, chúng tôi hưởng ứng ngay, người góp của, người góp công, bà con phấn khởi lắm. Ngày đình Lưu khánh thành, dân làng vui mừng, hạnh phúc, từ giờ chúng tôi có nơi sinh hoạt văn hóa, tín ngưỡng gắn kết tình làng nghĩa xóm. 

Vẫn trên nền xưa móng cũ, nhìn ngôi đình đã gắn liền với đời sống sinh hoạt hàng trăm năm qua trong diện mạo mới được xây dựng theo lối kiến trúc cổ hình chữ nhị với 5 gian đại bái và 3 gian hậu cung, tổng diện tích 170m². Điểm nhấn nổi bật của đình là kiến trúc rồng chầu mặt nguyệt, đầu đao cao và được trang trí đắp nổi hình rồng. 

Ông Vũ Viết Đác, Ban Quản lý di tích lịch sử văn hóa đình Lưu cho biết: Tôi gắn bó với ngôi đình từ thuở ấu thơ, biết bao kỷ niệm nơi bến nước, sân đình, ngôi nhà chung của nhân dân địa phương. Xây dựng lại đình Lưu trên nền móng xưa phù hợp với ý chí, nguyện vọng của nhân dân, góp phần bảo tồn được thiết chế văn hóa thêm bề thế, khang trang nhưng vẫn giữ được yếu tố gốc cấu thành di tích với dáng vẻ trầm mặc, cổ kính.

Ông Nguyễn Thế Xuân, Chủ tịch UBND xã Đông Phương cho biết: Đông Phương được biết đến là mảnh đất “Long thần, mạch địa, bát tửu”, nơi “Đất biết nở, đồng quê biết đi, sông biết sinh hóa”, di tích lịch sử quốc gia đình Lưu có niên đại hàng trăm năm. Trải qua nhiều biến cố, thăng trầm của lịch sử, trận hỏa hoạn cuối năm 2017 ngôi đình và toàn bộ sắc phong, kỷ vật thờ cúng bị thiêu rụi hoàn toàn. Sau khi được Viện Thông tin khoa học xã hội - Viện Hàn lâm khoa học xã hội Việt Nam cho phép sao chép khôi phục lại 3 bộ sắc phong thời vua Lê “Đô Thiên Minh Khổng”, vua Gia Long “Trung Đẳng Thần”, vua Khải Định “Thượng Đẳng Thần” và quyển “Thần tích ngọc phả”, Đảng bộ, chính quyền và nhân dân Đông Phương đã đồng lòng phát tâm công đức phục dựng ngôi đình. Trải qua gần 1 năm xây dựng, nhân dân dốc tâm dốc sức, ngôi đình mới được khánh thành vào cuối năm 2023 với tổng kinh phí gần 10 tỷ đồng. Đây là nguồn kinh phí xã hội hóa do nhân dân địa phương đóng góp, con em xa quê ủng hộ. Đình Lưu vẫn là niềm tự hào, là điểm tựa tinh thần của người dân Đông Phương. 

Những năm qua, cấp ủy, chính quyền xã Đông Phương đã tập trung triển khai các giải pháp duy trì và nâng cao chất lượng các tiêu chí xã nông thôn mới nâng cao theo bộ tiêu chí giai đoạn 2021 - 2025, phấn đấu xây dựng xã nông thôn mới kiểu mẫu, trong đó chú trọng bảo tồn di tích lịch sử và các giá trị văn hóa. Di tích lịch sử quốc gia đình Lưu được xây dựng lại đáp ứng nhu cầu sinh hoạt văn hóa, tâm linh của nhân dân địa phương, tham quan của du khách thập phương, đồng thời góp phần tôn thêm cảnh quan, diện mạo của mảnh đất Đông Phương anh hùng. 

Hà Tuyết