Sau hơn nửa tháng trở về từ sự kiện thay mặt nhân dân Việt Nam, các cựu chiến binh Việt Nam trao cho người Mỹ kỷ vật chiến tranh và được Bộ Quốc phòng Mỹ trao lại cuốn nhật ký chiến trường bị quân đội Mỹ thu giữ trong chiến dịch Gian-sơn Xi-ti tháng 2/1967 trên chiến trường miền Đông Nam Bộ, cựu chiến binh Nguyễn Văn Thiện vẫn được nhiều đồng đội đến chia sẻ niềm vui, niềm tự hào và nghe ông kể lại hành trình trở về của cuốn nhật ký. Dù chỉ được nhận lại cuốn nhật ký không nguyên bản nhưng ông Thiện khẳng định rằng nét chữ và nội dung các trang nhật ký không có gì thay đổi. Những người đồng đội của ông Thiện đã chuyền tay nhau để ngắm lại cuốn nhật ký mà Trường Cao học chính sách công Harvard Kennedy (Mỹ) đã xây dựng dự án những di sản chiến tranh Việt Nam chưa được khám phá: Tìm kiếm, lưu trữ và chia sẻ những thông tin mất tích và kỷ vật lịch sử cá nhân của tử sĩ Việt Nam (gọi tắt là di sản chiến tranh Việt Nam chưa được khám phá) dùng phương pháp khoa học xử lý và dày công lưu giữ những dòng nhật ký ắp đầy tình thương yêu đồng đội, ắp đầy kỷ niệm khốc liệt chiến trường miền Đông Nam Bộ của cựu chiến binh Nguyễn Văn Thiện. Ông Thiện kể lại điều này cho đồng đội cùng biết khi được những người Mỹ cho biết như vậy.

Hơn nửa thế kỷ lưu lạc của cuốn nhật ký “Lương Thiện”

Cựu chiến binh Nguyễn Văn Thiện cho biết: Từ đầu mùa khô năm 1966, Mỹ đã cho máy bay rải chất độc làm chết cây, rụng lá khắp rừng miền Đông Nam Bộ. Mỹ thả rất nhiều toán biệt kích thám báo để thăm dò. Những động thái của địch trên chiến trường, Bộ Tư lệnh miền nhận định đây là một cuộc hành quân lớn nhất của Mỹ và đây là một cuộc đọ sức lớn nhất giữa quân Mỹ và quân giải phóng miền Nam. Mỹ mở cuộc hành quân “tìm diệt” và “bình định” ở miền Đông Nam Bộ là cuộc hành quân lớn nhất kể từ khi quân Mỹ đổ bộ vào miền Nam. Mỹ đã tung vào cuộc hành quân này hầu như toàn bộ các sư đoàn bộ binh thiện chiến nhất gồm Sư đoàn 1 “Anh cả đỏ”, Sư đoàn 25 “Tia chớp nhiệt đới”.

Cuộc hành quân Junction City bằng bộ binh bắt đầu từ tháng 2/1967. Tháng 3/1967, quân Mỹ tiến hành trận càn ác liệt quy mô lớn mang tên Junction City vào căn cứ Tiểu đoàn phòng không 56 (hay còn gọi là d529) của ông Thiện ở Tây Ninh. Cũng trong trận càn đó, ông Thiện bị địch thu mất cuốn nhật ký chiến trường. “Tôi tin chắc nó đã rơi vào tay quân Mỹ và sẽ không bao giờ có thể tìm lại. Tôi không thể tưởng tượng được mình có thể cầm lại cuốn nhật ký bị mất trong chiến tranh gần 60 năm trước. Điều đó thực sự bất ngờ và xúc động. Với tôi đó là kỷ vật vô giá. Vì khi viết nhật ký, tôi muốn sau này con cháu mình biết được ông cha chúng từng đối mặt với những gian khổ như thế nào” - ông Thiện chia sẻ.

Kể thêm về sự trở về của cuốn nhật ký, ông Thiện cho biết thêm: Đầu năm 2022, ông bất ngờ nhận được điện thoại từ nhóm nghiên cứu Trường Harvard Kennedy ở Mỹ hỏi về cuốn nhật ký chiến trường bị mất. Ông có chút hoài nghi, vì cuốn nhật ký năm xưa không có bất kỳ thông tin nào về họ tên, quê quán hay đơn vị, ngoài bút danh “Lương Thiện” được ông viết ở những trang đầu. Song, những lần liên hệ sau đó và được nhóm nghiên cứu gửi ảnh chụp một số đoạn trong cuốn nhật ký, ông Thiện mới dần tin câu chuyện cuốn nhật ký của ông đang được lưu trữ cách Việt Nam nửa vòng trái đất. Điều kỳ diệu nhất để nhóm nghiên cứu Trường Harvard Kennedy ở Mỹ tìm được chủ nhân cuốn nhật ký chính là những dòng ông viết thể hiện sự đau buồn tiếc thương về người anh kết nghĩa, người thủ trưởng và là đồng hương đã hy sinh.

“Ngày 13/2/1967, tức 24/1 âm lịch một ngày đau khổ nhất. Vì rằng, một người anh, người đồng chí của tôi hy sinh trên bước đường công tác. Anh Nguyễn Văn Xuân, thôn Đông Quách, xã Nam Hà, Tiền Hải, Thái Bình”. Cựu chiến binh Nguyễn Văn Thiện bật khóc: “Tôi thương nhớ anh Xuân vô cùng, tôi không thể nào quên được những kỷ niệm anh Xuân đã dành cho tôi nơi chiến trường ác liệt”. Hôm anh Xuân hy sinh, tôi không có mặt ở bên anh, ngay ngày hôm sau các đồng đội có chuyển cho tôi bốn kỷ vật anh Xuân gửi lại trước khi trút hơi thở cuối cùng: “Các em cầm bốn thứ này giao lại cho chú em kết nghĩa của tôi là Thiện nhé! Một chiếc đồng hồ Poljot, một chiếc bật lửa, một chiếc đèn pin và một con dao găm. Các em nhắc chú Thiện giúp tôi nhé! Thiện có thể dùng ba thứ, còn chiếc đồng hồ thì giữ lại, nếu kết thúc chiến tranh mà Thiện còn sống trở về thì gửi lại cho vợ tôi, vì đó là kỷ vật vợ tôi mua tặng tôi trước khi lên đường vào miền Nam đánh giặc…”. Chiếc đồng hồ kỷ vật của liệt sĩ Xuân được ông Thiện giữ gìn như một báu vật. Năm 1970, đơn vị ông Thiện bắn rơi một chiếc máy bay của Mỹ, ông Thiện đã thu giữ được một mảnh vải dù từ chiếc máy bay bị rơi và dùng tấm dù đó quấn chặt chiếc đồng hồ ở cổ tay bên phải. “Nếu bị chết vì bom thì chắc tan thây cùng chiếc đồng hồ, nếu bị thương thì đồng hồ vẫn trên cổ tay, nếu mất cánh tay thì mới chịu mất đồng hồ, anh Xuân thiêng lắm” - ông Thiện nói trong xúc động nghẹn ngào. Năm 1976, ông Thiện rời quân ngũ mang theo chiếc đồng hồ về trao lại cho bà Xuân. Bà Xuân đón nhận kỷ vật của chồng đã mua một chiếc đĩa sứ rất đẹp và để lên đó chiếc đồng hồ, đặt lên ban thờ di ảnh của chồng.

Trở về trong tự hào

“Trong thời gian chờ đợi Chủ tịch Quốc Hội Vương Đình Huệ và Tổng thống Mỹ Joe Biden tại Nhà Quốc hội hôm 11/9/2023, một Trung tướng người Mỹ đến bên tôi, ông ta bắt tay rồi tự giới thiệu bằng tiếng Việt: “Tôi từng là chiến binh Sư đoàn 25 của quân đội Mỹ tham chiến ở chiến trường miền Nam, cách nay hơn nửa thế kỷ tại chiến trường Nam Việt Nam. Tôi với ông ở hai chiến tuyến, chắc gặp nhau ở nhiều trận đánh”. Tôi trả lời viên Trung tướng Mỹ: “Điều đó có giời mà biết được!”. Ông ta liền nở một nụ cười rất tươi… Một nhà báo nước ngoài (Mỹ) hỏi tôi bằng tiếng Việt: “Thưa ông, ông đang nói chuyện với một người Mỹ về kẻ thù và tình bạn! Thế theo quan điểm của ông giữa Việt Nam và Mỹ bây giờ là bạn như thế nào?” Tôi trả lời luôn: “Từ ngữ Việt Nam chúng tôi rất phong phú, chỉ một chữ bạn thôi nhiều nghĩa lắm, bạn đời, bạn đường, bạn bè”. “Vậy thưa ông! Việt Nam và Mỹ đang ở giai đoạn nào?”. Tôi trả lời: “Hiện nay, mối quan hệ Việt Nam và Mỹ đang là bạn bè, cũng đồng thời là bạn đường, tôi nhấn mạnh bạn đường ở đây là bạn bè gặp nhau đi cùng một con đường giúp nhau phát triển”… Nghe tôi trả lời nhà báo Mỹ như vậy, tất cả các nhà báo trong và ngoài nước có mặt trong hội trường đều cười rất tươi” - cựu chiến binh Nguyễn Văn Thiện phấn khởi chia sẻ.

Cựu chiến binh, thương binh 2/4 Nguyễn Văn Thiện, sinh tại xã Tây Lương, huyện Tiền Hải, hiện ở số nhà 52, phố Ngô Quang Bích, thị trấn Tiền Hải, có cha là liệt sĩ Nguyễn Văn Từ hy sinh trong cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp. Khi mới 17 tuổi, Nguyễn Văn Thiện đã ba lần viết đơn bằng máu xin được tòng quân và đến năm 1965 thì được nhập ngũ, được biên chế ở đơn vị Đoàn 529. Ông Thiện cho biết thêm: Ở đơn vị, lúc nào được nghỉ ngơi là tôi tranh thủ viết nhật ký chiến trường. Tôi không ngờ rằng cuốn nhật ký của tôi đã lưu lạc 56 năm tại nước Mỹ xa xôi cách nửa vòng trái đất. Để rồi hôm nay tôi có may mắn và vinh dự và tận hưởng giây phút nhận cuốn nhật ký trở về. Đồng thời, được thay mặt nhân dân Việt Nam, các cựu chiến binh Việt Nam trao lại cho người Mỹ kỷ vật chiến tranh, cùng nhau khép lại quá khứ, hướng đến tương lai hòa bình, hạnh phúc cho hai dân tộc, hai đất nước, trước sự chứng kiến của Chủ tịch Quốc hội Vương Đình Huệ và Tổng thống Mỹ Joe Biden thật xúc động.

Nguyễn Công Liêm
(Thành phố Thái Bình)