Thực hiện Chương trình Giáo dục phổ thông 2018 hướng đến phát triển năng lực người học, trong đó tự học được coi là "chìa khóa vàng" giúp học sinh chiếm lĩnh tri thức và nâng cao khả năng tư duy độc lập. Trước đây, việc học tập theo hướng thụ động "nghe - chép" khiến học sinh thiếu sáng tạo, ít rèn luyện kỹ năng phân tích, tổng hợp. Vì vậy, mô hình tự học không chỉ giúp học sinh làm chủ kiến thức mà còn khơi dậy hứng thú học tập, đặc biệt trong bối cảnh đề thi vào lớp 10 không còn giới hạn trong sách giáo khoa.

Tập thể giáo viên Trường THCS Trần Phú tham gia dự án nâng cao năng lực tự học.

Theo kết quả khảo sát của dự án nghiên cứu, chỉ khoảng 20% học sinh có kế hoạch tự học Ngữ văn thường xuyên, trong khi 25% không bao giờ tự học. Nhằm thay đổi thực trạng này, năm học 2024-2025, Dự án đã thành lập Câu lạc bộ yêu thích môn Ngữ văn, tập hợp những học sinh có niềm đam mê sáng tạo để lan tỏa phương pháp tự học đến toàn trường. Câu lạc bộ không chỉ tạo môi trường trao đổi học tập mà còn giúp học sinh hình thành thói quen tự học, rèn luyện kỹ năng phân tích và tổng hợp thông tin.

Một trong những phương pháp hiệu quả được áp dụng là sơ đồ KWL. Thay vì soạn bài theo lối truyền thống, học sinh sẽ hệ thống kiến thức bằng sơ đồ tư duy, xác định mục tiêu bài học và chủ động khám phá nội dung mới. Bên cạnh đó, việc áp dụng thang nhận thức Bloom vào hoạt động tự học, giúp học sinh nâng cao khả năng tư duy, phát hiện giá trị của văn học và thể hiện ý kiến cá nhân một cách sâu sắc hơn.

Bà Nguyễn Thị Việt Hoa, Hiệu trưởng Trường THCS Trần Phú cho biết: "Để dự án phát huy hiệu quả, nhà trường đã phát động phong trào 'Ngày sách và văn hóa đọc', khuyến khích học sinh duy trì thói quen đọc sách và khám phá văn học qua các hoạt động ngoại khóa tại thư viện, bảo tàng. Ngoài ra, việc ứng dụng công nghệ số trong học tập giúp học sinh tiếp cận tài liệu một cách khoa học và có hệ thống."

Nhà trường cũng xây dựng kho “học liệu số” trên website, tổng hợp các đề thi minh họa, hướng dẫn làm bài và tư liệu tham khảo, nhằm hỗ trợ học sinh ôn tập hiệu quả. Đặc biệt, việc ứng dụng trí tuệ nhân tạo (AI) vào học tập giúp cá nhân hóa nội dung ôn luyện, phân tích kết quả học tập và đề xuất chủ đề phù hợp với từng học sinh. Công cụ tìm kiếm thông minh tích hợp NLP (xử lý ngôn ngữ tự nhiên) giúp học sinh tra cứu nhanh chóng các nội dung quan trọng như tác giả, tác phẩm, phong cách nghệ thuật, từ đó nâng cao khả năng phân tích và lập luận văn học.

Nhóm học sinh lớp 9 Trường THCS Trần Phú thể hiện mô hình nâng cao năng lực tự học

Bên cạnh đó, AI hỗ trợ học sinh trong quá trình viết bài bằng cách gợi ý cách tổ chức bố cục, sử dụng từ ngữ phù hợp và phát triển luận điểm logic. Công nghệ này không chỉ giúp học sinh nâng cao khả năng viết mà còn giảm áp lực học thuộc lòng, khuyến khích tư duy sáng tạo trong học tập.

Nhóm học sinh lớp 9 Trường THCS Trần Phú thể hiện mô hình nâng cao năng lực tự học nhằm giảm tải áp lực học thêm, dậy thêm.

Mô hình tự học môn Ngữ văn của Trường THCS Trần Phú được ngành giáo dục thành phố xếp thứ nhất tại Cuộc thi Khoa học kỹ thuật khối học sinh trung học năm học 2024-2025. Phòng GD&ĐT đã nhân rộng mô hình với chuyên đề “Ngày hội văn học” trong toàn thành phố Thái Bình.

Trước yêu cầu mới của Bộ GD&ĐT, mang theo kỳ vọng về việc chấn chỉnh mạnh mẽ hoạt động dạy thêm, học thêm, thì mô hình tự học môn Ngữ văn của Trường THCS Trần Phú thực sự đã mang lại ý nghĩa thực tiễn. Mỗi học sinh cần chủ động rèn luyện kỹ năng tự học. Việc hình thành thói quen tự học không chỉ giúp các em vượt qua kỳ thi tuyển sinh vào lớp 10 mà còn trang bị nền tảng vững chắc để chinh phục những bậc học cao hơn trong tương lai.

Dương Lễ