Theo tài liệu ghi chép lại, đền Kỳ Cùng (phường Vĩnh Trại, thành phố Lạng Sơn) được xây dựng vào khoảng thời Hậu Lê, ban đầu là ngôi miếu nhỏ thờ Thần Giao Long (Thần sông Kỳ Cùng). Trải qua quá trình lịch sử, hiện tại, đền thờ Quan lớn Tuần Tranh, một vị quan được cử lên trấn ải tại Lạng Sơn.

Đền Tả Phủ (phường Hoàng Văn Thụ, thành phố Lạng Sơn) được nhân dân 7 phường của Lạng Sơn và khách buôn 13 tỉnh Trung Quốc xây dựng vào năm Chính Hòa thứ 4 (1683) để tri ân, phụng thờ Tả Đô đốc Hán Quận công Thân Công Tài.

Năm 1993, hai di tích đã được Bộ Văn hóa-Thông tin (nay là Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch) xếp hạng cấp quốc gia và năm 2015, lễ hội đền Kỳ Cùng-đền Tả Phủ đã được đưa vào danh mục di sản văn hóa phi vật thể quốc gia. 

Phần lễ chính của lễ hội tập trung chủ yếu vào hai ngày (ngày 22 và ngày 27 tháng Giêng), trong đó có lễ tế khai hội, đón rước và lễ an vị, lễ tạ. Phần hội bao gồm những nghi thức rước kiệu và các trò chơi, như: tranh đầu pháo, cờ tướng, kéo co, đẩy gậy, võ thuật, lễ hội ẩm thực, hát sli, lượn, quan họ... được diễn ra với sự tham gia của đông đảo các tầng lớp nhân dân thành phố Lạng Sơn và du khách thập phương. 

Ngoài ra, còn có rất nhiều hoạt động hưởng ứng lễ hội đặc sắc như: đêm diễn văn nghệ ngày 24 tháng Giêng, vẽ tranh thư pháp… Lễ hội đền Kỳ Cùng-đền Tả Phủ không chỉ là dịp để người dân tưởng nhớ công lao của hai vị quan, mà còn là dịp để du khách giao lưu, gặp gỡ, vui chơi và tham gia vào các hoạt động văn hóa truyền thống; đồng thời quảng bá những giá trị văn hóa đậm đà bản sắc của Lạng Sơn đến với du khách trong và ngoài nước. 

Theo nhandan.vn