Di tích Côn Sơn - Kiếp Bạc (tỉnh Hải Dương) nổi tiếng với rừng thông cổ thụ và rừng rễ gắn với cuộc đời quan Tư đồ Trần Nguyên Ðán và phu nhân. Việc giữ gìn, phát triển cảnh quan thiên nhiên của di tích Côn Sơn - Kiếp Bạc luôn được các cấp, các ngành của tỉnh Hải Dương thường xuyên quan tâm, coi trọng. Ngày nay, rừng thông này vẫn được bảo vệ nghiêm ngặt. Bên hồ Côn Sơn, rừng rễ bạt ngàn vẫn trải màu xanh ngắt. Cùng với việc bảo vệ rừng thông cũ, trong những năm qua, diện tích rừng thông ở Côn Sơn liên tục được mở rộng và trồng mới, tạo cảnh quan thiên nhiên kỳ thú. Ông Hoàng Ðức Lưu, Giám đốc Ban Quản lý rừng tỉnh cho biết, hiện khu di tích Côn Sơn - Kiếp Bạc có khoảng 1.500ha rừng, chủ yếu là thông. Trong đó có khoảng 600ha thông cũ (thông cổ) với những cây có niên đại 200 - 300 năm tuổi, còn lại là rừng thông được trồng mới từ những năm 90 của thế kỷ trước. Hằng năm, Ban Quản lý rừng tỉnh tiến hành trồng bổ sung từ 10 - 20ha. Từ năm 1995 đến nay, đơn vị đã trồng hoàn thiện vườn thực vật Côn Sơn rộng 30ha với khoảng 450 loài thực vật, trong đó có trên 30 loài trong Sách đỏ, tạo cảnh quan thiên nhiên và nguồn gien quý của quốc gia. Ban Quản lý di tích Côn Sơn - Kiếp Bạc thường xuyên tuyên truyền đến người dân, du khách giữ gìn rừng thông, bãi rễ, các dòng suối xung quanh khu vực chùa, đền, trồng mới hàng nghìn cây xanh tạo cảnh quan trong khuôn viên di tích, suối Côn Sơn…

Từ năm 1994 đến năm 2000, tỉnh Hải Dương đã trùng tu, chống xuống cấp hàng loạt hạng mục. Ở Côn Sơn, trùng tu tòa tiền đường, thiêu hương, thượng điện, nhà tổ, tháp Huyền Quang, nhà bia, tam quan, gác chuông, giếng Ngọc, đường lên Thanh Hư động, nền nhà Nguyễn Trãi, thạch bàn, bàn cờ tiên, sân chùa, hồ bán nguyệt. Ở Kiếp Bạc, trùng tu trên 1.500m² sân đền, giếng Mắt Rồng, 2 nhà thành các, 2 dãy giải vũ, tòa trung từ, hậu cung, tiền tế... Không chỉ trùng tu, tỉnh còn quan tâm xây dựng cơ sở hạ tầng, mở rộng không gian di tích, đã làm gần 5km đường trải nhựa nội bộ, bãi đỗ xe...; ở Kiếp Bạc xây dựng gần 10km đường dây tải điện 35kV, hơn 1km đường bê tông và 2 bãi đỗ xe rộng 11.000m².

Năm 2000, đền thờ Danh nhân văn hóa thế giới Nguyễn Trãi với 22 hạng mục được xây dựng tại Côn Sơn. Một loạt công trình như đền thờ Trần Nguyên Ðán, nhà bia trên nền nhà cũ Nguyễn Trãi, thạch bàn, đường lên núi Ngũ Nhạc, nhà tả, hữu hành lang chùa Côn Sơn... cũng được xây dựng. Tiếp đó là phục hồi các công trình đã bị thiên nhiên, chiến tranh tàn phá như cầu Thấu Ngọc, Thanh Hư động ở Côn Sơn, đền Nam Tào, đền Bắc Ðẩu ở đền Kiếp Bạc… Tháng 6/2013, dự án tu bổ, tôn tạo đền Kiếp Bạc với 12 hạng mục công trình với tổng mức đầu tư trên 77 tỷ đồng được triển khai và hoàn thành giai đoạn 1. Lễ hội mùa thu Côn Sơn - Kiếp Bạc năm 2014 đánh dấu sự kiện đúc 18 pho tượng La Hán. Trong lễ hội xuân Côn Sơn - Kiếp Bạc 2015 sẽ khởi công trùng tu tòa Cửu phẩm Liên hoa và nhà tổ tại chùa Côn Sơn. 

Người dân xứ Ðông hôm nay có thể tự hào vì Côn Sơn - Kiếp Bạc đã trở thành danh thắng của cả nước, chốn “tùng lâm đẹp đẽ”. Năm 2010, Thủ tướng Chính phủ đã ra quyết định phê duyệt quy hoạch tổng thể bảo tồn khu di tích lịch sử, văn hóa Côn Sơn - Kiếp Bạc gắn với phát triển du lịch thị xã Chí Linh, tỉnh Hải Dương. Năm 2012, Côn Sơn - Kiếp Bạc vinh dự được xếp hạng di tích quốc gia đặc biệt. Năm 2013, lễ hội Côn Sơn - Kiếp Bạc được công nhận là di sản văn hóa phi vật thể quốc gia. Ðó là minh chứng cho vị thế của Côn Sơn - Kiếp Bạc trong đời sống văn hóa, tâm linh của người dân cả nước.

Ngay từ trước Tết Nguyên đán Ất Mùi, các hoạt động văn hóa văn nghệ, các trò chơi dân gian đã diễn ra tưng bừng tại khu di tích Côn Sơn - Kiếp Bạc. Cổng chùa Côn Sơn nhộn nhịp với các điểm hát chèo, hát quan họ. Tam quan nội tấp nập người đến xin chữ đầu xuân. Góp thêm sắc màu cho lễ hội xuân là các điểm viết thư pháp Việt, ký họa chân dung...

Sự kiện đầu tiên của lễ hội xuân Côn Sơn - Kiếp Bạc 2015 là hội thi bánh chưng, bánh giầy vào ngày 14 tháng Giêng. Hội thi đưa chúng ta trở về với mỹ tục độc đáo nghìn năm của cha ông. Trong không gian linh thiêng, cháu con đất Việt thành tâm dâng hiến tổ tiên những sản vật thân quen, dân dã từ cây lúa.

Ngoài các nghi lễ truyền thống như lễ dâng hương, dâng bánh, lễ tế trên núi Ngũ Nhạc, lễ đàn Mông Sơn thí thực, về với lễ hội xuân Côn Sơn - Kiếp Bạc năm nay du khách sẽ được thưởng ngoạn các trò chơi dân gian, biểu diễn nghệ thuật độc đáo. Ðặc biệt, ngày trọng hội 6/3 (16 tháng Giêng), du khách sẽ được đắm mình vào một chuỗi các sự kiện hấp dẫn. Buổi sáng diễn ra liên hoan pháo đất tỉnh Hải Dương lần thứ V, buổi chiều động thổ xây dựng tòa Cửu phẩm Liên hoa chùa Côn Sơn và thi đấu giải vật dân tộc. Buổi tối diễn ra lễ kỷ niệm 50 năm ngày Bác Hồ về thăm Côn Sơn và khai mạc lễ hội xuân Côn Sơn - Kiếp Bạc 2015.

Côn Sơn - Kiếp Bạc đang tấp nập dòng người trảy hội xuân.

Ngọc Hùng