Ðã trở thành truyền thống cứ vào dịp 25 tháng 3 âm lịch hàng năm, nhân dân địa phương mở hội Sáo Ðền nhằm tưởng nhớ công lao dựng nước, giữ nước của các vị vua, quan thời Lê. Trong 3 ngày, lễ hội diễn ra nhiều hoạt động văn hóa, trò chơi dân gian truyền thống như rước kiệu, tế nam quan, nữ quan, leo cầu ngô, chọi gà, cờ người, tổ tôm, bắt vịt, trong đó ấn tượng và độc đáo nhất là tục thi thả diều.

Chơi diều sáo là niềm đam mê của đông đảo người dân Song An.

Tục thả diều nhằm tưởng nhớ Quốc công Ðinh Lễ. Ông là cháu gọi Lê Lợi là cậu ruột, là tướng lĩnh tài ba trong khởi nghĩa Lam Sơn. Trong những năm chiến đấu, ông chỉ huy nghĩa quân đóng quân ở núi Tùng Lĩnh (Hà Tĩnh) kết hợp khai khẩn, trồng cấy ở bờ sông La Giang để tự cấp lương thực. Ðinh Lễ chỉ dẫn binh sĩ làm cánh diều cong như vành trăng khuyết, đục các bộ sáo với kích cỡ khác nhau rồi cùng binh sĩ thả diều. Khi diều lơ lửng trên bầu trời, những âm thanh du dương, trầm bổng cất lên như một dàn hòa âm tuyệt diệu, đem lại cảm giác bình yên, thư thái như chốn quê nhà đã giúp quân sĩ thêm yêu quê hương lấy quyết tâm đánh giặc và quên mọi gian lao, vất vả để cày cấy ruộng hoang. Ðây cũng được coi là một ám hiệu chỉ huy quân của Ðinh Lễ, vì thế về sau được gọi là hội Sáo Ðền, tức là hội có thi thả diều sáo.

Ðể có một bộ sáo hay, người chơi phải kỳ công, tỷ mỷ và có hoa tay.

Ông Bùi Tiến Giác, 94 tuổi, “nghệ nhân” diều thôn Lam Sơn, xã Song An cho biết: Chẳng biết tục thi thả diều ở lễ hội Sáo Ðền có tự bao giờ, chỉ biết đời cha ông của ông đã có và người dân An Lão xưa nay đều say mê với cánh diều. Diều thi ở hội phải là loại dài 30, 15 hoặc 9 thước. Diều 30 thước phải hai người khiêng mới đặng. Sáo diều có loại bộ 5, bộ 4, bộ 3, bộ 2 với các bậc âm thanh “kồng, còi, go, ghí, gộ”. Ðể làm được diều, người chơi phải chọn cây tre ta già uốn khi còn tươi và đem phơi khô để gò hình làm khung. Thời xưa nguyên liệu khó khăn, người dân lấy giấy bổi, nhựa quả hồng, quả sung để phết cánh diều. Dây diều dài khoảng 200m cũng được chẻ từ tre vặn thành sợi thừng dài rồi đem nấu sôi sùng sục trong nồi, cho thêm chút muối để khi gặp gió dây diều mềm ra. Riêng sáo diều phải người thật khéo tay hoặc thợ đục sáo mới khoét được sáo diều. Sáo diều được làm từ ống tre, nứa già, bên trong phải có lớp màng, tùy thuộc vào diều để thợ làm bộ sáo to hay nhỏ, đổ gióng 3 hay gióng 7, nhưng tiếng phải trong, trầm bổng, ngân nga.

Thú chơi diều của người dân Song An.

Tục thi thả diều ở hội Sáo Ðền cũng độc đáo. Người thi diều phải qua bước tuyển chọn ban đầu về kích thước, tiêu chuẩn diều. Người ta chôn hai chiếc câu liêm, mỗi chiếc 15 thước, cách nhau 3 thước tại cửa hội. Diều tham gia thi phải đâm lên giữa hai câu liêm đó, chiếc diều nào lên thẳng không bị vướng câu liêm và lên cao, sáo hay nhất thì đạt giải. Có nhiều năm, hàng chục diều dự thi nhưng không diều nào đạt giải. Ông Bùi Văn Mạch, người dân xã Song An chia sẻ: Thú vui thả diều đã trở thành đam mê của ông và nhiều con cháu trong gia đình. Không chỉ dịp lễ hội Sáo Ðền, mà suốt mùa hè có gió, người dân địa phương đều thả diều. Sau những giờ lao động vất vả, cực nhọc, nhìn cánh diều bay bổng, nghe tiếng sáo du dương giúp chúng tôi sảng khoái tinh thần, cảm giác làng quê bình yên, no đủ.

Hàng năm, hội thi thả diều tại lễ hội Sáo Ðền thu hút đông đảo nhân dân địa phương và du khách thập phương tham gia.

Ông Nguyễn Văn Ba, Trưởng ban Văn hóa xã Song An cho biết: Ðể giữ gìn và phát huy phong tục đẹp là thả diều trong ngày hội, những năm gần đây, xã đã phối hợp với Trung tâm Bảo tồn di sản văn hóa diều Việt Nam tổ chức và thu hút người chơi diều từ khắp mọi miền Tổ quốc về tham dự hội thi. Ngoài loại diều nghệ thuật dễ làm, dễ chơi, xã tổ chức hội thi diều truyền thống với các yêu cầu về chất liệu, trang trí, cách thức thi diều giữ nguyên như xưa. Hàng năm, mỗi dịp lễ hội, hàng trăm chiếc diều với đủ kích cỡ, màu sắc khác nhau tụ hội về Song An. Cánh diều no gió bay bổng, vi vu như ước vọng của nhân dân về quốc thái dân an, mùa màng tươi tốt.

Quỳnh Lưu