Giữ lửa làng nghề 

Làng nghề dệt đũi Nam Cao (Kiến Xương) là một minh chứng rõ nét cho sự kiên trì giữ gìn và phát triển nghề truyền thống. Với lịch sử gần 400 năm, sản phẩm đũi Nam Cao nổi tiếng bởi sự mềm mịn, thoáng mát, bền đẹp. Tuy nhiên, từ những năm 1990 đến khoảng năm 2010, nghề dệt đũi nơi đây rơi vào tình trạng mai một do sự cạnh tranh của các sản phẩm công nghiệp. Nhiều thợ dệt đã phải rời bỏ nghề truyền thống để tìm kiếm công việc khác.

Năm 2016, HTX Dệt đũi Nam Cao được thành lập đã thổi luồng sinh khí mới cho làng nghề. Với gần 200 hộ dân tham gia, sản phẩm lụa đũi Nam Cao đã vươn ra thị trường quốc tế, xuất khẩu sang hơn 20 quốc gia. 

Bà Nguyễn Thị Hà, Phó Chủ nhiệm HTX cho biết, nghề kéo đũi hay rút đũi hiện nay ở Nam Cao vẫn làm hoàn toàn thủ công, trong các thôn vẫn còn 50 - 60 người cao tuổi biết nghề. Nhờ đó mà doanh thu hàng năm của HTX đạt khoảng 40 tỷ đồng, giải quyết việc làm cho hàng trăm lao động ở địa phương với mức thu nhập từ 5 - 10 triệu đồng/người/tháng. Bên cạnh việc giữ gìn kỹ thuật dệt truyền thống, nhiều cơ sở còn chú trọng đào tạo thế hệ trẻ nhằm kế thừa và phát triển nghề dệt đũi. Những năm gần đây, HTX Dệt đũi Nam Cao đón tiếp nhiều đoàn khách quốc tế đến tham quan, trực tiếp trải nghiệm và tìm hiểu về nghề dệt đũi. 

Cùng với nghề dệt đũi, nghề dệt chiếu ở làng Hới, xã Tân Lễ (Hưng Hà) cũng là một trong những nghề được gìn giữ. Xuất hiện từ thế kỷ X - XI và phát triển rực rỡ vào thế kỷ XV, chiếu làng Hới đã trở thành thương hiệu nổi tiếng trong và ngoài nước. Trải qua bao thăng trầm, người dân nơi đây vẫn gắn bó với nghề, không ngừng cải tiến mẫu mã, nâng cao chất lượng để đáp ứng nhu cầu của thị trường. 

Bà Nguyễn Thị Thái, thôn Hải Triều Xuân, xã Tân Lễ - người gắn bó với nghề dệt chiếu từ nhỏ cho biết: Dệt chiếu thủ công đòi hỏi người dệt phải bỏ nhiều công sức, thời gian. Người dệt chiếu như đưa cả tâm tình của mình vào từng sợi cói, từng động tác dệt chiếu. Một ngày 2 lao động có khi chỉ dệt được 1 - 2 chiếc. Đến nay, khi áp dụng máy móc lại càng yêu cầu người thợ có tay nghề cao để đưa cói vào khuôn dệt nhanh, đều; đồng thời, phải xử lý các đường bẻ mép, bắt biên gọn gàng, đều tăm tắp. 

Ông Hoàng Văn Đạo, Chủ tịch UBND xã Tân Lễ cho biết: Tân Lễ luôn tự hào có nghề truyền thống dệt chiếu lâu đời. Thực hiện đề án bảo tồn và phát triển nghề truyền thống của địa phương, những năm qua, được sự quan tâm của tỉnh, huyện, xã đã nỗ lực trong việc quy hoạch làng nghề. Phối hợp với ngân hàng tạo điều kiện tín chấp giúp cho các hộ gia đình có nhu cầu vay vốn sản xuất, mua máy dệt chiếu cói, chiếu nilon, giúp các hộ gia đình làm thủ tục hưởng cơ chế hỗ trợ của huyện. Hiện toàn xã có 10 hộ với 20 máy dệt chiếu cói; 8 cơ sở dệt chiếu nilon, chiếu điều hòa với trên 500 máy, tạo việc làm cho trên 1.500 lao động trong và ngoài xã. Thu nhập của người lao động đạt 7 - 8 triệu đồng/ tháng. Năm 2024, tốc độ tăng trưởng kinh tế của xã đạt 10,8%; tổng thu nhập từ nghề chiếu ước đạt trên 500 tỷ đồng/ năm; thu nhập bình quân đầu người đạt gần 70 triệu đồng. 

Nghề dệt chiếu ở làng Hới, xã Tân Lễ (Hưng Hà) tạo việc làm cho trên 1.500 lao động.

Làng nghề - động lực thúc đẩy kinh tế nông thôn 

Ông Nguyễn Văn Chiến, Giám đốc Sở Nông nghiệp và Môi trường cho biết: Toàn tỉnh hiện có 112 làng nghề. Mỗi làng nghề đều có những thế mạnh, tiềm năng, là điều kiện thuận lợi để vừa bảo tồn những giá trị văn hóa, nét đặc trưng riêng của mỗi địa phương, vừa phát triển theo hướng gắn kết với du lịch làng nghề, du lịch sinh thái. Hiện các làng nghề thu hút 189 doanh nghiệp đầu tư, tạo việc làm cho gần 68.600 lao động với gần 21.900 gia đình tham gia sản xuất. Làng nghề đóng vai trò quan trọng đối với việc xóa đói giảm nghèo ở nông thôn, trực tiếp giải quyết việc làm cho người lao động lúc nông nhàn, tăng thu nhập, nâng cao chất lượng cuộc sống cho người dân; đồng thời góp phần bảo tồn các giá trị văn hóa truyền thống. Thu nhập bình quân của người lao động đạt từ 5 - 6 triệu đồng/tháng. Giá trị sản xuất nghề và làng nghề chiếm khoảng 4,16% tổng giá trị sản xuất công nghiệp toàn tỉnh. 

Tuy nhiên, thực tế hiện nay hoạt động bảo tồn, phát triển làng nghề trên địa bàn tỉnh đang gặp nhiều khó khăn, hạn chế như thiếu nguồn nhân lực, thiếu thị trường tiêu thụ, thiếu kiến thức về khoa học, kỹ thuật. Bên cạnh đó, quy mô sản xuất các làng nghề nhỏ, không ổn định, được làm theo phương thức thủ công, truyền thống, chủ yếu quy mô hộ gia đình; sản phẩm của các làng nghề chưa phong phú, chất lượng chưa đồng đều, giá trị sản phẩm chưa cao. Vì vậy, tỉnh sẽ tập trung phát triển các làng có nghề, có khả năng truyền nghề, phát triển nghề, nhằm khôi phục, bảo tồn, lưu giữ nét văn hóa truyền thống trong sản phẩm, bí quyết nghề; khuyến khích, hỗ trợ các cơ sở sản xuất mở rộng quy mô, tập trung vốn, cải tiến mẫu mã sản phẩm phù hợp với thị trường, nâng cao khả năng sản xuất và tiêu thụ sản phẩm. Tiếp tục hỗ trợ xây dựng thương hiệu, bộ nhận diện thương hiệu các sản phẩm làng nghề, gắn với phát triển sản phẩm OCOP. Thường xuyên tổ chức các sự kiện, hội chợ, lễ hội, tham gia hội chợ trong nước và quốc tế để tôn vinh các sản phẩm làng nghề; tạo sân chơi và khuyến khích các nghệ nhân, thợ giỏi giao lưu học hỏi trao đổi kinh nghiệm để gìn giữ bảo tồn nét văn hóa đặc sắc của làng nghề… 

Việc bảo tồn và phát triển làng nghề không chỉ là một chiến lược kinh tế mà còn là trách nhiệm gìn giữ di sản văn hóa của dân tộc. Với những bước đi đúng đắn, các làng nghề ở Thái Bình sẽ tiếp tục phát triển, khẳng định vị thế trên thị trường trong nước và quốc tế, góp phần nâng cao đời sống nhân dân, xây dựng nông thôn giàu đẹp. 

Minh Nguyệt