Xã Ðông Quang trước đây thuộc xã Trực Nội, (Ðông Quan), từ tháng 6/1955 được chia tách thành xã Ðông Quang và xã Ðông Xuân (Ðông Hưng). Ngay từ những năm đầu của phong trào Cần Vương cuối thế kỷ XIX, ông Ðốc Ðen (Bùi Như Quảng) người làng Yên Lũ, nay là làng Hưng Ðạo, xã Ðông Quang - một thủ lĩnh nghĩa quân xuất thân từ nông dân lao động nghèo, tuổi còn trẻ nhưng căm thù sâu sắc bọn thực dân, tay sai đã chỉ huy nghĩa quân đánh nhiều trận khiến quân thù khiếp sợ.

Tiêu biểu là việc chém đầu quan hai Pháp (Trưởng đồn Phụ Dực Crvie) khi dẫn quân về làng Yên Lũ càn quét, ông đã trở thành một trong hai người ở Bắc Bộ lúc bấy giờ chém được đầu quan Pháp. Cuối cùng ông bị sát hại, song cũng từ đây đông đảo trai tráng trong làng, xã tìm đến với nghĩa quân của các thủ lĩnh trong khu vực tiếp tục sự nghiệp của Ðốc Ðen và đây cũng là tiền đề cho phong trào cách mạng chống Pháp của xã. Từ khi Ðảng Cộng sản ra đời, phong trào cách mạng ở Ðông Quang đã phát triển mạnh mẽ, nhiều thanh niên ra nhập tổ chức “Thanh niên cách mạng đồng chí hội’’, nhiều hoạt động đấu tranh chống kẻ thù và giác ngộ quần chúng đã được thực hiện.

4 năm 5 tháng kháng chiến chống thực dân Pháp, nhân dân và dân quân du kích xã Ðông Quang đã đánh, bao vây công đồn, phục kích chống càn đánh mìn, đánh quấy rối địch, cảnh cáo diệt bảo an ác ôn, phối hợp với bộ đội chủ lực, dân quân du kích xã bạn đánh 106 trận, tiêu diệt 173 tên địch (có 3 quan Pháp), làm bị thương 116 tên, bắt sống 163 tên (có 30 lính Âu Phi), gọi ra hàng 125 tên, thu 153 súng trường, 5 súng trung liên, 3 đại liên, phá hủy 1 xe tăng, 1 hồ lô, 5 xe tải, 1 pháo 105 ly và 3 lần san phẳng bốt bảo an ở xã.

Nối tiếp trang sử hào hùng trong cuộc kháng chiến chống Mỹ cứu nước, Ðông Quang đã đóng góp sức người, sức của cho tiền tuyến và xây dựng chủ nghĩa xã hội ở miền Bắc. Xã đã tiễn đưa gần 2.160 thanh niên lên đường nhập ngũ, gần 100 thanh niên xung phong và dân công hỏa tuyến, mỗi năm đóng góp 550 tấn thóc, gần 100 tấn thực phẩm. Các chỉ tiêu khác đều hoàn thành vượt mức, các phong trào thi đua “giỏi tay cày, tay súng”, “phụ nữ ba đảm đang” được nhân dân hưởng ứng tích cực.

Tổng kết hai cuộc kháng chiến bảo vệ Tổ quốc, Ðông Quang vinh dự được Ðảng, Nhà nước khen thưởng hai huân chương, bằng ghi công của Chính phủ và nhiều cờ thi đua, bằng khen, giấy khen khác; 3 đồng chí được công nhận là lão thành cách mạng, 6 đồng chí được công nhận là cán bộ tiền khởi nghĩa, 6 bà mẹ được phong tặng danh hiệu Bà mẹ Việt Nam anh hùng. Toàn xã có 1.539 lượt cá nhân đã được tặng thưởng huân, huy chương các hạng; 67 gia đình được tặng thưởng bảng vàng danh dự, 81 gia đình được tặng bằng khen gia đình có công với nước, 156 người được tặng kỷ niệm chương; 421 gia đình được UBND tỉnh tặng bằng khen. Xã có 129 liệt sĩ, 1 Anh hùng liệt sĩ; 112 thương - bệnh binh các hạng và 46 người nhiễm chất độc da cam.

Thực hiện công cuộc đổi mới, Ðảng bộ và nhân dân Ðông Quang đoàn kết, thống nhất phát huy dân chủ, xây dựng hệ thống chính trị trong sạch vững mạnh, luôn coi  nhiệm vụ phát triển kinh tế là trọng tâm, xây dựng Ðảng là then chốt. Tập trung chuyển đổi cơ cấu cây trồng, con vật nuôi, quy vùng sản xuất, áp dụng các tiến bộ khoa học, kỹ thuật, đẩy mạnh thâm canh đưa năng suất lúa đạt 130 tạ/ha/năm, vụ đông đạt 30% diện tích đất canh tác trở lên; ngành nghề tiểu thủ công nghiệp phát triển mạnh, làng nghề thôn Hưng Ðạo được UBND tỉnh công nhận, cùng với Khu công nghiệp Gia Lễ đã giải quyết tốt việc làm cho người lao động, làm chuyển biến mạnh mẽ cơ cấu kinh tế.

Ðến nay, tỷ lệ hộ nghèo giảm còn 2,67%, tỷ lệ hộ khá giàu, nhà cao tầng, kiên cố tăng, các tiện nghi sinh hoạt, đời sống vật chất và tinh thần của nhân dân không ngừng được cải thiện. Các công trình phúc lợi công cộng được đầu tư xây mới theo tiêu chí chuẩn quốc gia, bộ mặt nông thôn ngày thêm khởi sắc. Phong trào giáo dục phát triển mạnh, hoàn thành phổ cập giáo dục Tiểu học, THCS, chất lượng được nâng lên rõ rệt, liên tục 3 năm liền từ năm 2011 đến nay Trường Tiểu học đều có học sinh giỏi cấp quốc gia; các trường đều đạt chuẩn quốc gia mức độ I. Công tác chăm sóc sức khỏe của nhân dân được quan tâm đúng mức. Các chính sách đối với người có công, người có hoàn cảnh khó khăn, cô đơn, già cả, an sinh xã hội được bảo đảm. Công tác xây dựng Ðảng, chính quyền, MTTQ và các, đoàn thể được coi trọng, luôn hoàn thành tốt nhiệm vụ công tác quân sự, quốc phòng. Tình hình an ninh chính trị ổn định, trật tự an toàn xã hội được giữ vững. Trong phong trào xây dựng nông thôn mới, đến nay xã đã hoàn thành 13/19 tiêu chí, phấn đấu đến hết năm 2015 đạt xã nông thôn mới.

Ðược Nhà nước phong tặng danh hiệu cao quý Anh hùng lực lượng vũ trang nhân dân thời kỳ chống Pháp thực sự là niềm tự hào lớn lao đối với các thế hệ cán bộ, đảng viên, nhân dân và lực lượng vũ trang xã Ðông Quang. Phát huy truyền thống quê hương Anh hùng, Ðảng bộ, nhân dân và lực lượng vũ trang xã Ðông Quang nguyện đoàn kết một lòng, vượt qua khó khăn, khai thác có hiệu quả các lợi thế, xây dựng quê hương ngày càng văn minh, giàu đẹp.

 Ðào Văn Khuê

 Bí thư Ðảng ủy xã