Sinh ra trong một gia đình nghèo, học xong cấp II, hưởng ứng phong trào "3 sẵn sàng" chị Nguyễn Thị Mận xung phong tham gia đội dân công, vào đội thủy lợi Quang Trung của xã Vũ Vân.

Thân hình nhỏ bé, nặng chưa đầy 40 kg nhưng mang trong mình bầu nhiệt huyết tuổi trẻ "Sẵn sàng làm bất cứ việc gì, đi bất cứ nơi nào Ðảng, nhân dân, Tổ quốc cần đến mà không đòi hỏi đãi ngộ", Nguyễn Thị Mận cùng 45 thành viên đội thủy lợi Quang Trung bền bỉ ngày đêm đào, vác đất trên khắp các công trường như: sông Kiến Giang, sông Lân, tuyến đê sông Hồng, Trà Lý…

Bà nhớ lại: năm 1964 - 1965, Ðế quốc Mỹ leo thang ném bom miền Bắc, đánh phá các đầu mối giao thông, nhà máy xí nghiệp, hầm mỏ, các công trình thủy lợi... nhằm phá hoại sản xuất, ngăn chặn chi viện cho miền Nam. Giặc đánh phá đến đâu, các đội thủy lợi lại nhận nhiệm vụ đến đó để khắc phục hậu quả, gánh đất đắp lại đê, đào sông, khơi đìa phục vụ sản xuất.

Có lần, khi đang làm thủy lợi, bất ngờ bom Mỹ trút xuống, bị hất văng qua đê, chị ngất đi được anh em đưa vào lán, lát sau tỉnh lại thấy mình may mắn thoát chết, vui mừng khôn xiết lại vội vã quay lại công trường.

Lần khác, đoạn đê sông Trà Lý bị bom Mỹ cày nát chiều dài 10m, rộng 3m có nguy cơ vỡ, nước tràn vào sẽ gây ngập lụt cho cả mấy huyện xung quanh. Anh em trong đội thủy lợi Quang Trung vẫn bất chấp tiếng máy bay gầm rú trên đầu, kiên trì ngâm mình dưới nước suốt 10 ngày đêm để hàn khẩu. Ai cũng kiên định ý chí thi đua lao động, quyết tâm cùng quân và dân cả nước đánh thắng giặc Mỹ xâm lược.

Tháng 8/1965, Nguyễn Thị Mận vinh dự được kết nạp Ðảng, mọi người tín nhiệm bầu làm đội trưởng đội thủy lợi. Vừa tích cực lao động, chị kiên trì vận động anh em dù gian khổ đến mấy cũng không được bỏ đội, bỏ công trường. Lúc nào đội thủy lợi Quang Trung cũng đi đủ người, làm đủ công, năng suất lao động cao hơn các đội khác. Dù vậy, thấy việc đào đắp thủ công, hết vác rồi lại gánh đất rất cực nhọc, ngày đêm chị trăn trở phải làm gì để giảm bớt sức người, tăng năng suất, tăng khối lượng.

Sau khi được tỉnh cho đi tham quan công trình thủy lợi Bắc Hưng Hải, chị về họp anh em đề xuất với địa phương chuyển từ việc dùng mai đào đất sang dùng kéo cắt, ván bo đẩy đất và đóng xe cút kít và xe ba gác để chở đất thay cho gánh gồng. Mỗi xe đất chất đầy 60 - 70 kg, nặng gấp 6 - 7 lần vác nhưng đã giúp mọi người giải phóng sức nặng cho đôi vai.

Sáng kiến cải tiến công cụ của người nữ đội trưởng đã giúp năng suất lao động của đội Quang Trung tăng 350 - 400% so với dùng sức người trước đây. Sau đó, các đội thủy lợi trong tỉnh đồng loạt phát động phong trào thi đua học và làm theo đội thủy lợi Quang Trung, tích cực đào sông, đắp đê, khơi đìa phục vụ sản xuất, góp phần quan trọng đưa Thái Bình trở thành tỉnh đầu tiên của miền Bắc đạt 5 tấn/ha năm 1966.

Nhờ những thành tích xuất sắc trong lao động, 2 năm liền, chị Nguyễn Thị Mận được công nhận là chiến sỹ thi đua, vinh dự đại diện cho đội đi dự, báo cáo điển hình tại Ðại hội anh hùng và chiến sĩ thi đua chống Mỹ cứu nước (1/1/1967). Cũng chính ngày này, 2 vinh dự lớn nhất cuộc đời đến với chị: đó là được phong tặng danh hiệu Anh hùng Lao động và gặp Bác Hồ.

Ðến giờ, nữ anh hùng vẫn còn nhớ như in hình ảnh, những cử chỉ, lời thăm hỏi, dặn dò ân cần của Bác đối với mọi người. Chị bảo: "Danh hiệu Anh hùng Lao động là một bất ngờ mà tôi không nghĩ tới. Lúc đó, tôi mới 20 tuổi, cống hiến chưa nhiều nên vinh dự này là của cả đội thủy lợi Quang Trung. Trong lao động, mọi người xả thân vì trách nhiệm, nghĩa vụ với Tổ quốc, với nhân dân. Tôi luôn nhớ lời dặn của Bác: danh hiệu anh hùng là trách nhiệm của Ðảng, Nhà nước giao cho các cháu nên các cháu phải cố gắng nhiều hơn nữa, hoàn thành nhiệm vụ được giao". Ngay sau ngày được phong Anh hùng Lao động, chị Nguyễn Thị Mận lại trở về tiếp tục cùng anh em dầm mình trên khắp các công trình thủy lợi của tỉnh. Tinh thần lao động càng hăng say hơn, trong 3 năm 1967 - 1969, Quang Trung luôn là cờ đầu của tỉnh, dẫn đầu toàn miền Bắc về năng suất, khối lượng làm thủy lợi, được Bác tặng Cờ thi đua.

Năm 1970, Nguyễn Thị Mận được điều về công tác tại Ty Thủy lợi. Bằng kinh nghiệm thực tế của đội mình, chị đã hỗ trợ gây dựng thêm nhiều đội thủy lợi trong toàn tỉnh. Sau đó, chị tiếp tục đi học cấp III, học đại học rồi về làm kế toán ở Sở Thủy lợi (sau này là Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn). Năm 2005, chị Nguyễn Thị Mận về hưu.

Cống hiến sức mình cho Tổ quốc, cộng thêm những bộn bề lo toan cho bố mẹ và anh em trong gia đình, nữ anh hùng không có cơ hội kiếm tìm hạnh phúc riêng cho mình. Bà bảo: "Cả đội thủy lợi Quang Trung có 45 thành viên nhưng nay còn sống chưa đầy 10 người. Nhờ đội thủy lợi mà tôi được phong Anh hùng Lao động, có một công việc tốt, nay nghỉ hưu lại được quây quần bên những người thân của mình. Giờ đây, tôi chỉ mong ước được sống lâu hơn, hàng ngày thấy quê  hương đổi mới, bà con lối xóm có cuộc sống ấm no, hạnh phúc, đó chính là may mắn và cũng là niềm hạnh phúc không gì sánh được".

Nguyễn Hình