Nguyễn Công Thu (1894 - 1976)

Quê làng Ðộng Trung (nay thuộc xã Vũ Trung, huyện Kiến Xương), sinh trưởng trong một gia đình có truyền thống yêu nước, nhiều đời kế tiếp nhau tham gia các phong trào chống Pháp. Năm 1925, cùng với hai người cháu là Nguyễn Danh Tề, Nguyễn Danh Thọ tìm đường sang Quảng Châu (Trung Quốc) dự lớp huấn luyện cách mạng do Hội Việt Nam Cách mạng Thanh niên tổ chức. Học xong, ông được lãnh tụ Nguyễn Ái Quốc giao nhiệm vụ tìm đường liên lạc để vận chuyển sách báo, tài liệu về nước và tiếp tục đưa người sang Quảng Châu dự học.

Về đến Hà Nội, cuối năm 1926, Nguyễn Công Thu thành lập Chi hội Việt Nam Cách mạng Thanh niên tại làng Dịch Vọng (nay thuộc quận Cầu Giấy, Hà Nội) gồm 11 hội viên do Nguyễn Công Thu làm Bí thư. Ðầu năm 1927, Kỳ bộ Thanh niên Bắc Kỳ được thành lập, Bí thư Kỳ bộ đầu tiên là Nguyễn Danh Ðới. Sau khi thành lập các tổ chức cách mạng, Nguyễn Công Thu vẫn tiếp tục làm nhiệm vụ giao thông do Nguyễn Ái Quốc giao. Trong khoảng 200 thanh niên được Nguyễn Công Thu dẫn đường đưa sang Quảng Châu dự các lớp huấn luyện, một số người sau này trở thành những cán bộ xuất sắc của Ðảng như Nguyễn Ðức Cảnh, Phạm Văn Ðồng, Ngô Gia Tự… và trong số tài liệu do Nguyễn Công Thu mang về nước có cuốn "Ðường Cách Mệnh" của Nguyễn Ái Quốc.

Tại Thái Bình, Nguyễn Công Thu cũng là người dẫn dắt Nguyễn Văn Năng và Vũ Trọng đến với chủ nghĩa cộng sản, đưa Vũ Trọng sang Quảng Châu để rồi sau nay chính Nguyễn Văn Năng và Vũ Trọng là người đã thành lập hai chi hội Thanh niên Cách mạng ở Thái Bình (năm 1928).

Ðầu năm 1928, khi cùng với Ðặng Châu Tuệ phân phát truyền đơn, Nguyễn Công Thu bị giặc bắt và lãnh án 19 tháng tù giam tại Hải Dương. Hết hạn tù, Nguyễn Công Thu vào Thanh Hóa hoạt động, lại bị mật thám Pháp bắt, kết án 27 tháng tù vì tội "dụ người đi Tàu". Cuối năm 1930, ra tù, ông được giới thiệu về hoạt động ở Thái Bình. Tháng 4/1945, tại nhà Nguyễn Công Thu ở Ðộng Trung đã diễn ra hội nghị thành lập Ban Tỉnh ủy lâm thời, có Nguyễn Chương, cán bộ Xứ ủy tham dự. Nguyễn Công Thu đã bảo vệ an toàn cho hội nghị và vận động gia tộc ủng hộ tiền, thóc cho lớp huấn luyện cán bộ của Ðảng mở tại làng Ðộng Trung chuẩn bị cho khởi nghĩa giành chính quyền. Sau năm 1945, Nguyễn Công Thu được Huyện ủy Kiến Xương cử làm Trưởng ban Kinh doanh của Ủy ban Di cư, tản cư, Hội trưởng Hội Liên Việt, Hội trưởng Hội giúp đỡ binh sĩ bị nạn huyện Kiến Xương. Từ đầu năm 1950, thực dân Pháp đánh chiếm Thái Bình, Tỉnh ủy chủ trương đưa một số cán bộ cao tuổi trong vùng tạm chiếm ra vùng tự do Thanh Hóa. Thời gian ở Thanh Hóa, do tuổi cao lại đông con, Nguyễn Công Thu xin nghỉ công tác để chăm lo gia đình. Cuối năm 1955, ông trở về Thái Bình giữa lúc đang tiến hành cải cách ruộng đất, bị quy sai là Quốc dân đảng, đã lĩnh án tử hình, sau được hạ xuống 10 năm tù giam, rồi sửa sai, được bố trí công tác ở nhà khách Bộ Ngoại giao, rồi nhà khách của Phủ Thủ tướng cho đến ngày mất. Thi hài ông được mai táng tại nghĩa trang Mai Dịch, Hà Nội.

Nguyễn Danh Ðới (1905 -1943)

Nguyễn Tường Loan (1908 - 1929)

Nguyễn Tường Loan còn có các tên khác như Mạc Chấn Á, Quyết Uyên, Hưng Nam, Ðoan, Ðặng Trọng Mạo, sinh ngày 27/12/1908 tại làng Kỳ Bá, tổng Lạc Ðạo, huyện Vũ Tiên, phủ Kiến Xương (nay là tổ 16, phường Kỳ Bá, thành phố Thái Bình). Năm 1926 tham gia Hội Việt Nam Cách mạng Thanh niên. Tháng 11/1926 được cử sang học trường Hoàng Phố ở Quảng Châu (Trung Quốc). Về nước, ông tham gia thành lập và làm Bí thư Hội Cách mạng Thanh niên Hải Phòng. Tháng 5/1929, ông là đại biểu của Bắc Kỳ đi dự Ðại hội ở Hồng Kông. Tháng 7/1929, ông bị tòa đại hình của Pháp ở Hà Nội kết án vắng mặt 10 năm tù giam, sau bị chết trong tù.

Hoạt động cách mạng của Nguyễn Tường Loan đã được Ðảng bộ thành phố Hải Phòng ghi nhận, tên ông đã được đặt cho một đường phố ở thành phố Hải Phòng.

Phạm Minh Đức
(Thành phố Thái Bình)