Theo lời kể của các CCB Đại đoàn Đồng Bằng và lịch sử Đảng bộ xã Đông Sơn, xã Đông Hoàng, lịch sử Đảng bộ huyện Đông Hưng và Đại đoàn Đồng Bằng ghi lại, đầu năm 1951, thực hiện nghị quyết của Trung ương Đảng và đáp ứng yêu cầu cấp bách của cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp trên chiến trường đồng bằng Bắc Bộ, Liên khu ủy và Bộ Tư lệnh Liên khu 3 gấp rút tổ chức đại đoàn chủ lực - Đại đoàn Đồng Bằng, số hiệu 320 ra đời. Với phương châm "Vừa chiến đấu vừa xây dựng lực lượng, có bao nhiêu đánh bấy nhiêu", Đại đoàn Đồng Bằng đã từng bước phát triển lớn mạnh, để lại nhiều trận đánh và chiến công vang dội. Cán bộ, chiến sĩ Đại đoàn đã phối hợp với dân quân, du kích các địa phương thực hiện hàng trăm trận đánh lớn nhỏ vào các đồn bốt địch và chống lại các trận càn quét, cướp bóc của địch. Trận đánh tiêu biểu được nhiều người tự hào kể lại là trận đánh ngày 9/2/1952 tại cánh đồng Láng, Thượng Tầm (xã Đông Hoàng ngày nay), Tiểu đoàn Yên Ninh, Trung đoàn 52 đã phối hợp với dân quân, du kích chặn đánh địch từ thị xã Thái Bình đi giải vây các vị trí bốt địch dọc đường 218. Sau 30 phút chiến đấu mưu trí, kiên cường, dũng cảm, quân ta đã tiêu diệt 126 tên địch, bắt sống 18 tên, trong đó có 1 tên quan hai Pháp. Thấy lực lượng đến ứng cứu đã bị tiêu diệt, chiều ngày 9/2/1952, quân địch ở đồn Đống Lương hoảng sợ đầu hàng. Chiến thắng Thượng Tầm đã góp phần đánh bại cuộc hành binh Cơ-ra-xanh của Pháp, củng cố và bảo vệ vững chắc các cơ sở kháng chiến. Trận đánh ngày 17/11/1952 của Tiểu đoàn Kiên Trung tại trục đường Ngã Ba Đọ thuộc xã Huy Quang (nay là xã Đông Sơn) cũng là trận đánh đầy cam go, ác liệt. Trong trận đánh này, Đại đoàn Đồng Bằng đã tiêu diệt hơn 100 tên địch, trong đó có 1 thiếu tá và 2 đại úy người Pháp, phá hủy 19 xe, thu nhiều vũ khí… Trận đánh đã tạo điều kiện cho các lực lượng của ta bức hàng quân địch ở các bốt Phương Xá, Tràng Lũ, góp phần cổ vũ tinh thần quân dân, đặc biệt là nhân dân vùng bị địch chiếm đóng dũng cảm đứng lên đấu tranh trực diện với địch. Để ghi nhớ những trận đánh tiêu biểu và sự hy sinh của các chiến sĩ Đại đoàn Đồng Bằng và dân quân, du kích, năm 2001, Tỉnh ủy, UBND tỉnh và Ban liên lạc truyền thống Đại đoàn Đồng Bằng đã thống nhất chủ trương xây dựng 18 bia chiến thắng trên địa bàn tỉnh, trong đó xã Đông Sơn và Đông Hoàng mỗi xã xây dựng 1 bia ghi lại chiến thắng của trận đánh năm xưa.

Về Đông Hoàng, Đông Sơn, chúng tôi không chỉ được nghe các CCB và người dân phấn khởi kể về những trận đánh lịch sử, nói về bia chiến thắng sắp được khánh thành mà còn được nghe nhắc nhiều đến CCB, thương binh Lê Hệ, 84 tuổi, Trưởng ban liên lạc Đại đoàn Đồng Bằng huyện Đông Hưng với những tình cảm trìu mến. Tìm gặp CCB Lê Hệ, chúng tôi được ông chia sẻ: Tôi và các anh em trong hội bạn chiến đấu luôn mong muốn sớm hoàn thành bia chiến thắng để trọn nghĩa tri ân đồng đội, đồng thời lưu lại những trận đánh tiêu biểu để giáo dục truyền thống cho thế hệ trẻ, khơi dậy lòng tự hào, tự tôn dân tộc. Vì vậy, tôi và một số CCB đã tích cực hoàn thiện các thủ tục theo quy định, lập dự toán, được UBND huyện ủng hộ chỉ đạo UBND hai xã cấp đất dựng bia. Xét thấy mình và đồng đội tuổi đều đã cao, sức đã yếu (150/273 CCB trên 80 tuổi), quỹ thời gian không còn nhiều, nhiều người đã ra đi mà vẫn đau đáu khi chưa kịp nhìn thấy bia chiến thắng, tôi bàn với vợ và được bà nhất trí ủng hộ, cùng chồng huy động từ gia đình khoản kinh phí 74 triệu đồng xây bia chiến thắng tại Đông Sơn và Đông Hoàng, đáp ứng lòng mong mỏi của anh em trong hội bạn chiến đấu.

15 năm làm trưởng ban liên lạc, ông Lê Hệ được nhiều CCB Đại đoàn Đồng Bằng quý mến bởi sự năng nổ, nhiệt tình với các hoạt động phát huy truyền thống vẻ vang của Đại đoàn và phẩm chất Bộ đội Cụ Hồ; tập hợp, đoàn kết anh em, động viên, giúp đỡ nhau, làm tốt công tác tri ân các anh hùng liệt sĩ và gia đình có công; cùng nhau thực hiện tốt chủ trương, đường lối của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước, góp phần xây dựng quê hương, đất nước. Hiện tại, toàn huyện Đông Hưng có 273 hội viên tham gia hội bạn chiến đấu Đại đoàn Đồng Bằng. Để động viên khích lệ anh em, ông Lê Hệ đã vận động các tổ chức, cá nhân mua tặng mỗi CCB một biểu tượng Quân đội nhân dân Việt Nam nhân dịp kỷ niệm 60 năm thành lập Đại đoàn; vận động kinh phí, tổ chức đoàn CCB về Thanh Hóa thăm nhà lưu niệm anh hùng Trương Công Man - anh hùng đầu tiên của Đại đoàn đã từng có thời gian chiến đấu trên địa bàn tỉnh Thái Bình và hy sinh trong trận đánh bốt Tìm xã Đông Hoàng. Ông cùng ban liên lạc tổ chức thành công các đợt trao tặng kỷ niệm chương của Mặt trận B5 đường 9 và Đại đoàn Đồng Bằng cho những cán bộ, chiến sĩ từng công tác tại Đại đoàn. Ghi nhận những kết quả trong hoạt động tri ân, năm 2012, Ban liên lạc Đại đoàn Đồng Bằng huyện Đông Hưng tiếp tục được giao thí điểm tổ chức truy tặng kỷ niệm chương cho 60 liệt sĩ trên địa bàn huyện để rút kinh nghiệm nhân ra diện rộng.

Ông Vũ Văn Cối, nguyên Chủ tịch Hội CCB tỉnh, Trưởng ban liên lạc Đại đoàn Đồng Bằng tỉnh và nhiều CCB khác ghi nhận: Ông Hệ là một trong những cán bộ chống Pháp của Đại đoàn Đồng Bằng, khi trở về đời thường là trưởng ban liên lạc huyện, mặc dù tuổi cao, sức yếu song luôn năng nổ, tích cực, nhiệt tình với phong trào, có trách nhiệm cao với đồng chí, đồng đội, đặc biệt là làm tốt các hoạt động tình nghĩa, tri ân và tôn vinh các anh hùng liệt sĩ. Được ghi nhận là 1 trong 8 trưởng ban liên lạc cấp huyện tâm huyết với phong trào nhất, tổ chức được nhiều hoạt động ý nghĩa nhất, nhân kỷ niệm 65 năm thành lập Đại đoàn Đồng Bằng (tháng 1/2016), CCB Lê Hệ đã vinh dự được Ban liên lạc Đại đoàn Đồng Bằng tỉnh tặng chữ Tâm, ghi nhận là người có tâm huyết với hoạt động "Đền ơn đáp nghĩa", tri ân đồng đội. Ông Hệ là tấm gương tiêu biểu phát huy truyền thống anh hùng của Đại đoàn và phẩm chất tốt đẹp của Bộ đội Cụ Hồ.

Hà Dung