Để hiểu hơn về truyền thống yêu nước của miền quê Cộng Hòa, chúng tôi tìm gặp cụ Lê Trọng Doanh ở thôn An Cầu. Năm 1945, cụ Doanh tròn 18 tuổi. Đến giờ, cụ vẫn nhớ như in hình ảnh đoàn người đi dưới rừng cờ từ thôn Nhâm Lang (Tân Tiến), Dương Thôn (Cộng Hòa) kéo lên trung tâm huyện Hưng Nhân (sau này sáp nhập với huyện Duyên Hà thành huyện Hưng Hà) tham gia khởi nghĩa giành chính quyền. Sớm giác ngộ cách mạng, năm 1948, chàng trai trẻ Lê Trọng Doanh đứng trong hàng ngũ của Đảng, tích cực cùng các bậc tiền bối của xã tham gia xây dựng cơ sở đảng ở Cộng Hòa ngày càng vững mạnh.

Cuốn Lịch sử Đảng bộ và nhân dân xã Cộng Hòa (1930 - 2015) viết về sự kiện Cộng Hòa tham gia khởi nghĩa giành chính quyền tại huyện Hưng Nhân khá chi tiết. Rạng sáng ngày 19/8/1945, được tin đoàn thuyền của quân Nhật chở thóc thu được của nhân dân từ Ninh Giang (Hải Dương) về bến Phướn, thôn Nhâm Lang qua địa phận xã, tự vệ thôn Dương Thôn và tự vệ một số thôn của tổng Hiệu Vũ (sau này là thôn Hiệu Vũ) đã hợp đồng phục kích chờ nước sông lên to. 4 giờ sáng, lợi dụng thuyền quân Nhật đỗ tại bến Phướn, dưới sự chỉ huy của đồng chí Nguyễn Văn Tích và đồng chí Nguyễn Văn Minh, các tự vệ đã xông lên đánh chiếm và tịch thu 7 thuyền thóc 35 tấn. Sau khi phân chia xong số thóc thu được cho nhân dân, trưa ngày 19/8, các đồng chí lãnh đạo Việt Minh của huyện Hưng Nhân và các tổng trong huyện đã họp tại nhà đồng chí Phẩm ở thôn Hòa (Hòa Tiến) bàn việc chuẩn bị lực lượng và thời cơ giành chính quyền… Đúng 8 giờ sáng ngày 21/8, cuộc khởi nghĩa giành chính quyền ở Hưng Nhân nổ ra. Lực lượng tự vệ ở Dương Thôn đã thực hiện đúng kế hoạch, cải trang làm người mua lợn, vũ khí, dao kiếm ngụy trang trong sọt đã có mặt chờ lệnh. Đoàn người kéo về trung tâm huyện ngày càng đông khiến bọn quan, lính khiếp sợ, đầu hàng vô điều kiện. Cuộc khởi nghĩa giành chính quyền ở Hưng Nhân diễn ra nhanh chóng và giành thắng lợi hoàn toàn.

Ông Nguyễn Duy Thức, nguyên Bí thư Đảng ủy xã Cộng Hòa cho biết: Sau Cách mạng Tháng Tám và ngày 2/9, công việc thành lập chính quyền mới ở các thôn làng được triển khai quyết liệt dưới sự lãnh đạo của Việt Minh. Cùng với đó, các thôn làng đã vận động nhân dân trồng cây ngắn ngày, tham gia chiến dịch chống giặc đói… Các phong trào chống giặc dốt, thực hành tiết kiệm cũng được nhân dân hưởng ứng đã kịp thời đẩy lùi nạn đói lịch sử năm đó.

69 năm qua kể từ ngày Chi bộ Cộng Hòa được thành lập (tháng 7/1947), những thành quả cách mạng và truyền thống quê hương sẽ mãi khắc ghi trong trái tim, khối óc của các thế hệ người dân trong xã. Đồng chí Cao Đăng Hải, Chủ tịch UBND xã cho biết: Phát huy truyền thống cách mạng của quê hương anh hùng, những năm qua, Đảng bộ, chính quyền và nhân dân Cộng Hòa đã không ngừng phấn đấu xây dựng, đưa quê hương về đích nông thôn mới năm 2014. 100% các tuyến đường giao thông liên thôn, liên xã và ngõ xóm ở địa phương đã được cứng hóa. Hệ thống điện, trạm y tế, trường học đều được đầu tư xây dựng khang trang. Trong 5 năm (2011 - 2015), xã đã tập trung mọi nguồn lực, huy động 72,805 tỷ đồng xây dựng nông thôn mới, trong đó ngân sách địa phương 41,105 tỷ đồng, nhân dân đóng góp 17 tỷ đồng và hiến 184,425m² đất. Quá trình xây dựng nông thôn mới đã tạo động lực quan trọng trong phát triển kinh tế, cơ cấu kinh tế của xã chuyển dịch theo hướng tích cực, tốc độ tăng trưởng bình quân đạt từ 13 - 13,5%/năm. Năm 2015, thu nhập bình quân đầu người của xã đạt 30,09 triệu đồng; tỷ lệ hộ nghèo giảm còn 2,26%.

Với những thành tích trong thời kỳ đổi mới, năm 2013, Cộng Hòa đã được Chủ tịch nước tặng thưởng Huân chương Lao động hạng Ba. Đó là sự động viên, khích lệ để Cộng Hòa tiếp tục vững bước đi lên trên đường đổi mới.

Tất Đạt