Chuyện bên dòng sông

Dưới bóng cây đa, tán lá xum xuê che cả ngôi đền nhỏ nằm bên bến đò Phố Dâu bên dòng sông Trà Lý, chúng tôi được nghe câu chuyện bi hùng về người chiến sĩ cộng sản kiên trung Trần Kim Nhuệ. Sinh năm 1928 trên quê hương Quý Đức, xã Đông Xuyên, năm 1947, ông gia nhập lực lượng bộ đội thường trực, là cán bộ trung đội thuộc Đại đội 5 huyện Tiền Hải, sau đó được cử về Ban Chỉ huy xã đội Hữu Nam làm xã đội trưởng. Là đảng viên, Trần Kim Nhuệ đã kiên cường bám đất, bám dân, cùng các đồng chí trong chi ủy củng cố tổ chức, xây dựng lực lượng dân quân, du kích địa phương ngày càng lớn mạnh. Đầu năm 1950, lực lượng vũ trang địa phương đã có những hoạt động quân sự chống lại địch. Dưới sự chỉ huy của xã đội trưởng Trần Kim Nhuệ, nhiều trận phục kích của bộ đội địa phương đã làm quân địch kinh hồn khiếp vía. Chúng điên cuồng lùng sục khắp nơi, treo thưởng cho ai bắt được Trần Kim Nhuệ.

Đầu năm 1951, trong khi làm nhiệm vụ, Trần Kim Nhuệ bị địch phát hiện, truy lùng ráo riết. Trước tình thế cấp bách, không để ảnh hưởng đến tổ chức, đồng đội, ông đã chạy mở đường nhằm đánh lạc hướng địch, bảo đảm an toàn cho các đồng chí mình. Sau khi bị bắt, địch đưa ông về bốt Định Cư (Đông Trà). Biết ông là người đảng viên cộng sản bấy lâu nay làm mình mất ăn mất ngủ, địch đã dùng mọi thủ đoạn mua chuộc, dụ dỗ, dùng đủ các đòn tra tấn dã man nhưng sau nhiều ngày chúng vẫn không khai thác được thông tin gì từ người chiến sĩ kiên trung. Ngày 20/3/1951 (âm lịch), địch đã đưa ông ra hành quyết dã man, thân xác không vẹn toàn tại cây đa bến đò Phố Dâu trước mặt dân làng hòng uy hiếp tinh thần bà con. Khi hy sinh, Trần Kim Nhuệ mới tròn 23 tuổi.

Ông Nguyễn Xuân Nghiêm, 84 tuổi, ở thôn Định Cư, người từng là liên lạc cho xã đội trưởng Trần Kim Nhuệ bồi hồi nhớ lại: Năm đó tôi mới 17 tuổi. Vì mẹ bán hàng nước ở gốc đa bến đò Phố Dâu nên tôi được tổ chức tin tưởng giao cho nhiệm vụ đưa giấy tờ và báo cho tổ chức của ta khi địch cắm bốt ở khu vực bến đò Phố Dâu. Tôi cũng là người gần gũi, làm việc với anh Nhuệ nhiều nhất. Trước lúc hy sinh, anh Nhuệ còn bình tĩnh nói với mọi người có mặt tại đó: Xin bà con quê hương hãy vùng lên, nén đau thương và ghi nhớ sâu mối thù này, bắt chúng phải đền nợ máu. Hãy tin vào Đảng, vào thắng lợi của cách mạng. Mặc dù tôi bị bắt, bị hành quyết, tôi tuy chết nhưng thấy yên tâm vì đã làm tròn nhiệm vụ với Đảng, với dân. Trước sau tôi vẫn tin tưởng cách mạng nhất định thắng lợi. Anh ấy còn hô vang: “Chủ tịch Hồ Chí Minh muôn năm! Đảng Cộng sản muôn năm!”. Từ những lời nói ấy, quân và dân Hữu Nam đã biến đau thương thành hành động, tiếp tục cầm vũ khí chiến đấu giữ làng.

Anh hùng trong lòng dân

Cái chết của xã đội trưởng kiên trung Trần Kim Nhuệ đã hóa thành bất tử. Với tư tưởng và hành động anh dũng, kiên cường của mình, liệt sĩ Trần Kim Nhuệ được Đảng bộ và nhân dân ba xã Đông Xuyên, Đông Trà, Đông Quý ngày nay vẫn nhắc nhở, lưu truyền, ghi vào trang sử vẻ vang của quê hương để giáo dục thế hệ trẻ hôm nay và mai sau. Hôm nay, cây đa xưa vẫn sừng sững hiên ngang, bến đò Phố Dâu vẫn nối đôi bờ Tiền Hải - Thái Thụy, ngôi đền thờ tưởng niệm liệt sĩ Trần Kim Nhuệ vẫn ngày ngày nghi ngút khói hương. Ngôi đền được khánh thành năm 2014 là công trình tâm nguyện của người dân Đông Trà tưởng nhớ người chiến sĩ cộng sản anh dũng, kiên trung.

Ông Trần Kim Nhuệ (người thứ ba từ trái qua phải) chụp ảnh cùng các đồng chí trong Chi bộ Hữu Nam.

Ông Phạm Xuân Nhò (thôn Định Cư Đông, xã Đông Trà) chia sẻ: Đền thờ tưởng niệm liệt sĩ Trần Kim Nhuệ là công trình của quê hương, gia đình xây dựng tại chính nơi ông hy sinh để con cháu mai sau nhớ về ông. Khi được ông bà, bố mẹ kể cho nghe về ông, chúng tôi rất tự hào về một người con của quê hương. Với người dân chúng tôi, ông ấy là một anh hùng, người đã xả thân vì nghĩa lớn, vì nhân dân. Đây cũng sẽ là một địa chỉ đỏ cách mạng để giáo dục cho thế hệ trẻ của quê hương Đông Xuyên, Đông Trà, Đông Quý nói riêng, tỉnh Thái Bình nói chung về truyền thống yêu nước, cách mạng của ông cha ta.

Cây đa bên bến đò Phố Dâu giờ đã được công nhận là cây di sản Việt Nam vẫn là một chứng tích về sự hy sinh của một người cộng sản. Thắp nén hương thơm tại đền thờ tưởng niệm liệt sĩ Trần Kim Nhuệ bên dòng sông Trà Lý, chúng tôi trở về trong nỗi xúc động, tiếc thương nhưng cũng rất đỗi tự hào về người chiến sĩ ngã xuống khi tuổi mới tròn 23.

Tất Đạt