Phó bảng Phạm Thế Húc sinh ngày 12/4/1809 tại làng Luyến Khuyết, tổng Đông Hồ, huyện Đông Quan, phủ Thái Bình trong một gia đình có truyền thống nho học: cha là cử nhân Phạm Thế Diệu, người nổi tiếng thông minh, cần cù, chịu khó, dạy dỗ nhiều học trò đỗ học vị cao trong đó có 4 tiến sĩ, 3 phó bảng, 32 cử nhân, 188 tú tài; anh trai là Tiến sĩ Phạm Thế Hiển, vị quan văn võ song toàn, từng giữ nhiều trọng trách qua 3 đời vua Minh Mạng, Thiệu Trị, Tự Đức, có công lớn trong việc khai hoang, lập ấp xứ Nam Kỳ.

Sinh ra và lớn lên trong một gia đình có nền tảng giáo dục vững vàng nên ngay từ nhỏ Phạm Thế Húc đã nổi tiếng là người thông minh, ham học hỏi, sớm hiểu thi thư âm luật: năm 1828 đỗ tú tài; năm 1837, tham gia kỳ thi Hương đỗ thủ khoa, được sung vào làm việc tại Bộ công trong triều đình Huế; năm 1843 tham gia kỳ thi Hội đỗ Phó bảng, được giữ chức hàm Thị độc, làm việc tại điện Kinh Diên - nơi dạy học cho các thế tử. Sau đó, ông chuyển ra Bắc, lần lượt giữ chức Phó đốc học tỉnh Sơn Tây, Đốc học tỉnh Nam Định. Đầu năm 1873, do tuổi cao, ông xin về nghỉ tại quê và mở trường dạy học, đào tạo nhiều thế hệ văn thân yêu nước của Thái Bình sau này.

Đỗ đạt và làm việc qua 3 đời vua Minh Mạng, Thiệu Trị, Tự Đức, đảm nhiệm nhiều chức quan khác nhau, dù ở cương vị nào, Phó bảng Phạm Thế Húc cũng dốc hết sức mình, không quản ngại khó khăn gian khổ, hoàn thành chức trách được giao, được khen ngợi là người thông minh, khảng khái, chính trực, liêm minh, yêu nước thương dân, có tinh thần đấu tranh chống giặc ngoại xâm. Ngày 1/11/1880, ông mất và yên nghỉ tại quê nhà.

Làng Luyến Khuyết, tổng Đông Hồ, huyện Đông Quan, phủ Thái Bình (nay là thôn Đồng Hòa, xã Thụy Phong, huyện Thái Thụy, tỉnh Thái Bình) là vùng đất cổ, được hình thành từ rất sớm, là nơi sinh ra những người con ưu tú của dòng họ Phạm Thế - một dòng họ nổi tiếng về truyền thống hiếu học và tinh thần yêu nước, căm thù giặc. Lúc còn sống, nơi ở của Phó bảng Phạm Thế Húc đã trở thành nơi bàn kế hoạch đánh Pháp, ông đã viết hịch kêu gọi các sĩ phu, văn thân yêu nước và các học trò của mình đứng lên đấu tranh chống quân xâm lược, đồng thời cũng là nơi tập trung vũ khí và lực lượng của đội quân nghĩa dũng tham gia ngăn cản bước tiến của giặc Pháp vào thành Nam. Sau khi ông mất, nơi ở của ông được các thế hệ cháu con dòng họ gìn giữ, xây dựng làm nhà thờ để ghi nhớ công lao của ông. Trải qua các thời kỳ trước và sau Cách mạng Tháng Tám năm 1945, kháng chiến chống Mỹ, nhà thờ Phó bảng Phạm Thế Húc là nơi diễn ra nhiều sự kiện lịch sử cách mạng và kháng chiến kiến quốc của địa phương. Kháng chiến kết thúc, đất nước độc lập, cháu con dòng họ góp công, góp của tu sửa nhà thờ và bảo tồn đến ngày nay.

Hiện nay, nhà thờ và phần mộ Phó bảng Phạm Thế Húc tọa lạc trên mảnh đất thuộc thôn Đồng Hòa, được UBND xã Thụy Phong giao cho con cháu trong dòng họ trông nom. Nhà thờ Phó bảng Phạm Thế Húc được xây dựng từ thời Nguyễn, hiện còn giữ nguyên vẹn bộ khung kiến trúc bằng gỗ lim và lưu giữ một số cổ vật thời Nguyễn có giá trị nghệ thuật cùng 5 sắc chỉ của các triều vua phong chức cho ông. Cháu con dòng họ đã thành lập ban quản lý di tích gồm các thành viên là trưởng chi, trưởng ngành, trưởng phái để thực hiện các công việc bảo quản, tu sửa, tôn tạo, tổ chức và điều hành các lễ tiết trong năm, xây dựng, tuyên truyền các giá trị văn hóa, lịch sử. Căn cứ hiện trạng kiến trúc, giá trị văn hóa, lịch sử của di tích cùng với nguyện vọng của cháu con dòng họ Phạm Thế, UBND xã Thụy Phong đã đề nghị các cấp có thẩm quyền xem xét, xếp hạng cho nhà thờ và phần mộ Phó bảng Phạm Thế Húc là di tích lịch sử văn hóa cấp tỉnh. Với công lao, đóng góp to lớn của Phó bảng Phạm Thế Húc, tháng 10/2016, UBND tỉnh đã ban hành quyết định công nhận nhà thờ và phần mộ Phó bảng Phạm Thế Húc là di tích lịch sử văn hóa cấp tỉnh.

Thanh Huyền