1. Quy mô nhất và cũng là công trình trung tâm của quần thể kiến trúc nhà thờ đá Phát Diệm là nhà thờ Lớn. Nhà thờ này được xây dựng từ năm 1891 với tên chính thức là Nhà thờ Đức Mẹ Mân Côi, nay là nhà thờ Chính tòa Phát Diệm. 

Nhà thờ này được xây dựng bằng đá phiến, bên trong có hệ khung gỗ với 6 hàng cột gỗ lim nguyên khối. Công trình dài 74 mét, rộng 21 mét, cao 15 mét, có bốn mái và năm lối vào dưới các vòm đá được chạm trổ cầu kỳ. Mái nhà thờ có dạng cong thấp như mái đình, mái chùa của người Việt. 

2. Bên trái và bên phải nhà nhờ Lớn mỗi bên có hai nhà thờ nhỏ, đều mang những đường nét giống như đình chùa Việt. Đầu tiên là nhà thờ Thánh Giuse nằm ở hàng trước, bên phải. Đây là nơi thờ Thánh Giuse, thân phụ của Chúa Giêsu. 

Nhà thờ này được dựng năm 1896, bên ngoài bằng bê tông có chấn song tiện bằng đá, bên trong hoàn toàn bằng gỗ lim, được chạm trổ cực kỳ tinh xảo. 

3. Nằm sau nhà thờ Thánh Giuse là nhà thờ Thánh Phêrô. Trong đạo Thiên Chúa, Thánh Phêrô là tông đồ trưởng trong số 12 tông đồ của Chúa Jesus, được Chúa Jesus trực tiếp trao quyền cai quản Hội Thánh. 

Nhà thờ Thánh Phêrô cũng được xây năm 1896, cách thức xây dựng tương tự nhà thờ thờ Thánh Giuse. Các cấu trúc gỗ của Nhà thờ Thánh Phêrô làm bằng gỗ mít, một số phần phục chế bằng gỗ dổi. Nét đặc biệt của công trình là toàn bộ bàn thờ đặt trên một phiến đá nặng 20 tấn. 

4. Nhà thờ Thánh Rôcô nằm ở hàng trước, bên trái, đối xứng với nhà thờ Thánh Giuse qua nhà thờ Lớn. Trong Thiên Ghúa giáo, Thánh Rôcô là bổn mạng của các nạn nhân dịch bệnh. 

Được xây năm 1895, ban đầu nhà thờ mang tên Thánh Gioan Tiền hô, trong trận dịch tả 1923 thì đổi tên thành nhà thờ Thánh Rôcô với mong muốn phù trợ cho giáo dân vượt qua dịch bệnh. Nội thất nhờ thờ làm từ gỗ mít, được chạm trổ rất đẹp. 

5. Nhà thờ Trái tim Chúa Giêsu nằm sau nhà thờ Thánh Rôcô và đối xứng với nhà thờ Thánh Phêrô qua nhà thờ Lớn. Nhà thờ này được dựng năm 1889 để ngợi ca đức hi sinh và tình thương của Chúa Jesus. Mặt tiền công trình có ba tháp tương tự nhà thờ Thánh Giuse. 

Nét độc đáo của nhà thờ Trái tim Chúa Jesus là nội thất làm bằng gỗ lim mật, có bề mặt bóng bẩy như bôi mật. Các bàn thờ làm bằng đá, mặt trước bàn thờ chính khắc ba con vật tượng trưng cho đức hạnh của Chúa Jesus là con chiên (cừu non), chim bồ nông và con sư tử.

6. Nằm phía sau, bên phải khuôn viên quần thể nhà thờ Phát Diệm còn có một nhà thờ làm hoàn toàn bằng đá, thường gọi là nhà thờ Đá. Nhà thờ này được khởi công xây dựng từ năm 1883 với tên nguyên thủy là Nhà nguyện Trái tim Vô nhiễm nguyên tội Đức Mẹ. 

Toàn bộ các cấu kiện kiến trúc như nền, tường, cột, chấn song cửa của Nhà nguyện Trái tim Vô nhiễm nguyên tội Đức Mẹ đều được tạc từ đá, trang trí rất sinh động… 

Sơ đồ quần thể kiến trúc nhà thờ đá Phát Diệm. 

Theo kienthuc.net.vn