Chất vấn là quyền và trách nhiệm của đại biểu dân cử. Hoạt động chất vấn tại kỳ họp thể hiện quyền năng trực tiếp cũng như quyền đại diện của đại biểu HĐND. Thực tế cho thấy, kỳ họp nào có nhiều ý kiến chất vấn của đại biểu HĐND về những vấn đề nóng, bức xúc diễn ra trong xã hội và việc trả lời chất vấn đúng trọng tâm thì không khí kỳ họp sôi nổi, dân chủ, được nhân dân hoan nghênh, đón nhận. Những năm qua, HĐND tỉnh Thái Bình đã tập trung nâng cao chất lượng, hiệu quả hoạt động chất vấn, trả lời chất vấn, đặc biệt là hoạt động giám sát thực hiện các nội dung trả lời chất vấn.

Từ đầu nhiệm kỳ đến nay, qua 8 kỳ họp với 150 ý kiến của đại biểu HĐND tỉnh chất vấn lãnh đạo UBND tỉnh và thủ trưởng các sở, ngành của tỉnh, Thường trực HĐND, các ban HĐND tỉnh đã tổ chức 45 cuộc giám sát chuyên đề và 102 cuộc giám sát thường xuyên, trong đó có 36 cuộc giám sát các nội dung sau chất vấn. Kết quả giám sát cho thấy hầu hết các vấn đề sau chất vấn đã được các cơ quan, đơn vị khắc phục bằng những giải pháp chỉ đạo cụ thể với tinh thần trách nhiệm cao, nhiều vấn đề được thực hiện nhanh, hiệu quả rõ nét. 

Điển hình như tại kỳ họp thứ ba, HĐND tỉnh khóa XVI, đại biểu HĐND tỉnh chất vấn đồng chí Giám đốc Sở Giáo dục và Đào tạo về mô hình trường học mới (VNEN) áp dụng đối với học sinh bậc tiểu học và trung học cơ sở; nhiều cha mẹ học sinh băn khoăn, lo lắng về phương pháp giảng dạy, cơ sở vật chất, trang thiết bị của đa số các nhà trường chưa phù hợp với yêu cầu dạy và học theo mô hình trường học mới. Thực hiện chỉ đạo của Thường trực HĐND tỉnh, Ban Văn hóa - Xã hội, HĐND tỉnh đã tổ chức giám sát chuyên đề việc thực hiện mô hình trường học mới trên địa bàn tỉnh. Qua kiến nghị của đoàn giám sát cùng với sự chỉ đạo quyết liệt của UBND tỉnh, ngành Giáo dục và Đào tạo đã chỉ đạo không áp dụng mô hình trường học mới trên địa bàn tỉnh từ năm học 2018 - 2019, nhận được sự đồng tình và đánh giá cao của cử tri trong tỉnh.

Tại kỳ họp thứ tư, HĐND tỉnh khóa XVI, đại biểu HĐND tỉnh chất vấn đồng chí Giám đốc Sở Tài nguyên và Môi trường về việc chậm cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất, quyền sở hữu nhà ở và tài sản khác gắn liền với đất cho người mua nhà tại các dự án khu dân cư, khu đô thị trên địa bàn thành phố Thái Bình. Tại thời điểm chất vấn mới có 37,5% số căn hộ, lô đất quy hoạch được cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất. Sau giám sát của Thường trực HĐND tỉnh về nội dung thực hiện trả lời sau chất vấn đối với Sở Tài nguyên và Môi trường và UBND thành phố Thái Bình; UBND tỉnh đã ban hành văn bản yêu cầu đẩy nhanh tiến độ hoàn thành cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất cho người mua nhà tại các dự án khu đô thị trên địa bàn thành phố. Chỉ sau ba tháng đã có 65,74% số lô đất được cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất. Đến nay, 98,9% số lô đất tại các khu đô thị trên địa bàn thành phố Thái Bình được cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất. Đây là kết quả ấn tượng mà qua nhiều kỳ họp vẫn được cử tri và nhân dân nhắc tới.

Những năm 2012 trở về trước, vấn đề nước sạch nông thôn luôn là đề tài nóng, được quan tâm tại các kỳ họp HĐND tỉnh, tỷ lệ hộ dân sử dụng nước sạch thấp, nguyên nhân do ngân sách nhà nước còn hạn chế, việc huy động xã hội hóa hầu như không có. Qua các kỳ chất vấn và nhiều cuộc giám sát của Thường trực HĐND, các ban HĐND tỉnh, dưới sự chỉ đạo của Tỉnh ủy, HĐND tỉnh ban hành các nghị quyết, UBND tỉnh đã thể chế thành các quyết định về cơ chế, chính sách ưu đãi, khuyến khích đầu tư và quản lý khai thác công trình cấp nước sạch nông thôn. Đây là quyết định kịp thời, đầy sáng tạo của cấp ủy, chính quyền tỉnh Thái Bình, là cơ sở để thu hút nhiều nhà đầu tư tham gia vào chương trình nước sạch. Đến nay, 100% xã, phường, thị trấn trong tỉnh đã có nước sạch phục vụ nhân dân. Có thể nói đây là kết quả khả quan, là điểm đột phá đưa nước sạch về nông thôn, điểm nhấn trong xây dựng nông thôn mới thành công của tỉnh Thái Bình, được cả nước ghi nhận.

Trong các kỳ họp, phiên chất vấn là hoạt động được cử tri đặc biệt quan tâm và được truyền thanh, truyền hình trực tiếp để cử tri và nhân dân theo dõi. Vì vậy, trước mỗi kỳ họp, Thường trực HĐND tỉnh đều tổ chức họp để thống nhất lĩnh vực chất vấn, nội dung chất vấn. Phân công cho các ban, các tổ đại biểu nghiên cứu, có tài liệu cụ thể, chi tiết để cung cấp cho đại biểu chất vấn nắm chắc các vấn đề cần chất vấn, tái chất vấn và truy vấn; quán triệt kỹ năng cũng như kinh nghiệm chất vấn tới đại biểu. Do đó, các phiên chất vấn đều rất sôi nổi, đại biểu chất vấn ngắn gọn, trọng tâm, dễ hiểu, đi thẳng vào vấn đề, không ngại va chạm và người trả lời chất vấn cũng dễ nắm bắt nội dung, báo cáo giải trình trúng, đúng vào câu hỏi chất vấn.

Không chỉ dừng lại ở việc hỏi và trả lời chất vấn tại kỳ họp, mà quan trọng hơn đó chính là việc giải quyết của các cơ quan chức năng sau khi đã hứa, đã cam kết với đại biểu HĐND, với cử tri tại phiên chất vấn. Do đó, các vấn đề “hậu chất vấn” được Thường trực HĐND tỉnh đặc biệt quan tâm. Tùy từng lĩnh vực và nội dung cần giám sát sau chất vấn, Thường trực HĐND tỉnh phân công nội dung giám sát cho từng ban theo đúng chức năng, nhiệm vụ, phát huy thế mạnh của chủ thể giám sát và bảo đảm tính phối hợp. Trong quá trình triển khai giám sát sau chất vấn, đoàn giám sát không lệ thuộc vào thông tin do đối tượng chịu giám sát cung cấp mà luôn chú trọng thu thập thông tin từ nhiều nguồn khác nhau, đặc biệt là thông tin từ cơ sở, các tổ chức đảng, đoàn thể, cơ quan truyền thông và ý kiến cử tri. Trên cơ sở đó, phân tích, lựa chọn, bảo đảm tính đa chiều, khách quan, đầy đủ, chính xác của thông tin. Khi tiến hành giám sát, chú trọng kiểm tra thực tế tại cơ sở, thu thập đầy đủ các luận chứng bằng các con số cụ thể để có sự so sánh, đối chiếu kết quả thực hiện với báo cáo của đơn vị được giám sát, so sánh với các quy định hiện hành của Nhà nước, nghị quyết của HĐND tỉnh để có kết luận, đề xuất, kiến nghị chính xác, hợp lý, khả thi. 

Kết thúc mỗi cuộc giám sát, đoàn giám sát báo cáo kết quả giám sát với Thường trực HĐND tỉnh, trong đó đánh giá ưu điểm, chỉ rõ khuyết điểm, tồn tại và nguyên nhân, đề xuất, kiến nghị những biện pháp khắc phục; thường xuyên theo dõi các kiến nghị sau giám sát để bảo đảm các kiến nghị phải được tổ chức thực hiện nghiêm túc, có hiệu quả. Nếu phát hiện có biểu hiện chậm trễ, thiếu tích cực của các cơ quan liên quan, thì có thể tiếp tục thành lập đoàn giám sát, để giám sát việc thực hiện nghị quyết của HĐND tỉnh về kết quả giám sát. Báo cáo kết quả của đoàn giám sát trình kỳ họp là căn cứ quan trọng để đại biểu HĐND tỉnh xem xét tái chất vấn hoặc truy vấn tại kỳ họp tiếp theo.

Đại biểu chất vấn tại kỳ họp. Ảnh: Thành Tâm

Để chất vấn và giám sát việc thực hiện chất vấn sau các kỳ họp HĐND tỉnh thực sự có hiệu quả, thời gian tới Thường trực HĐND, các ban HĐND, tổ đại biểu HĐND tỉnh sẽ chú trọng đổi mới công tác cung cấp thông tin cho đại biểu HĐND tỉnh; thực hiện tốt việc lựa chọn nội dung đưa ra chất vấn tại kỳ họp, cần bảo đảm tính chính xác, thu thập đầy đủ các thông tin có liên quan để phản biện khi cần thiết. Tăng thời lượng chất vấn để có đủ thời gian trao đổi, tranh luận đến cùng nhằm phân tích nguyên nhân, trách nhiệm và điều quan trọng nhất là có các giải pháp khắc phục vấn đề đã được chất vấn. Ngoài chất vấn tại kỳ họp, Thường trực HĐND tỉnh cần tổ chức hoạt động chất vấn giữa hai kỳ họp. Như vậy sẽ giảm tải cho kỳ họp và kịp thời giải quyết được những vấn đề cấp bách giữa hai kỳ họp.

Thường trực HĐND tỉnh chỉ đạo tổ chức thường xuyên các cuộc giám sát, tiếp xúc cử tri để tiếp thu ý kiến, kiến nghị của cử tri và những vấn đề các ban HĐND tỉnh thẩm tra, phát hiện để yêu cầu các cơ quan có liên quan trả lời chất vấn bằng văn bản. Ngoài các cuộc tiếp xúc cử tri thường kỳ sẽ tăng cường tiếp xúc cử tri theo chuyên đề, theo hướng gần dân, sát thực tế và lựa chọn những địa bàn và lĩnh vực có nhiều vấn đề bức xúc để nắm bắt thông tin, trên cơ sở đó tổng hợp đưa vào phiên chất vấn; đồng thời tăng cường hoạt động kiểm tra, khảo sát thực tế nâng cao vai trò và trách nhiệm của đại biểu HĐND tỉnh tại khu vực bầu cử, địa phương, cơ quan, đơn vị, nơi sinh sống và công tác.

Những vấn đề được HĐND tỉnh chất vấn tại kỳ họp, Thường trực HĐND tỉnh giao Văn phòng HĐND tỉnh tổng hợp, theo dõi kết quả tổ chức thực hiện; trường hợp cần thiết Thường trực HĐND tỉnh tổ chức giám sát hoặc giao cho các ban HĐND tỉnh giám sát và báo cáo HĐND tỉnh tại kỳ họp.

Đàm Văn Vượng

Ủy viên Ban Thường vụ Tỉnh ủy, Phó Chủ tịch thường trực HĐND tỉnh