Năm 2008, tỉnh tự trị Cô-xô-vô đơn phương tuyên bố độc lập, tách khỏi CH Xéc-bi-a, gây những phản ứng trái chiều trong dư luận quốc tế. Bất chấp sự phản đối mạnh mẽ của Bê-ô-grát, hơn 90 quốc gia đã công nhận chính quyền Pri-xti-na, trong đó có Mỹ và 22 nước thành viên EU.

Oa-sinh-tơn cho rằng, chỉ có giải pháp trao nền độc lập cho Cô-xô-vô mới có thể giúp ổn định tình hình bán đảo Ban-căng, đồng thời cam kết "trước sau như một" ủng hộ chủ quyền và toàn vẹn lãnh thổ của tỉnh tự trị này. Tuy nhiên, Nga giữ lập trường phản đối Cô-xô-vô độc lập do lo ngại vụ việc có thể tạo tiền lệ nguy hiểm, mở đường cho làn sóng ly khai trên thế giới.

Ðến nay, Xéc-bi-a và Cô-xô-vô vẫn chưa tìm được lối thoát trong hành trình tìm kiếm giải pháp bình thường hóa quan hệ song phương. Năm 2011, hai bên đã tiến hành tám cuộc đàm phán trực tiếp ở cấp thấp nhưng kết quả rất khiêm tốn. Thậm chí, có những vấn đề đã đạt được thỏa thuận nhưng không được thực hiện, như việc nhất trí để người dân tự do đi lại... Xéc-bi-a khẳng định, không công nhận nền độc lập của Cô-xô-vô và chỉ tham gia các cuộc đàm phán nhằm giải quyết vấn đề nảy sinh từ việc Cô-xô-vô tuyên bố độc lập, chứ không thỏa thuận về vấn đề độc lập của tỉnh ly khai này.

Tháng 2 vừa qua, với vai trò trung gian hòa giải của EU, lãnh đạo cấp cao hai bên lần đầu chấp nhận ngồi vào bàn đàm phán, nhằm giải quyết các vấn đề tồn tại. Tuy nhiên, cuộc gặp này được đánh giá chỉ mang ý nghĩa tượng trưng. Xéc-bi-a thẳng thừng tuyên bố, nước này chấp nhận tiến hành các cuộc gặp cấp cao vì, bình thường hóa quan hệ với Cô-xô-vô là một trong những điều kiện chính để Bê-ô-grát có thể bắt đầu đàm phán gia nhập EU. Lãnh đạo một số nước chủ chốt EU, trong đó có Pháp và Ðức khẳng định, tiến bộ trong việc bình thường hóa quan hệ với Cô-xô-vô là một trong những yếu tố ảnh hưởng đến khả năng trở thành thành viên "ngôi nhà chung" của nước cộng hòa Ban-căng này. Ủy ban châu Âu sẽ đệ trình báo cáo về tiến trình giải quyết căng thẳng giữa Xéc-bi-a và Cô-xô-vô vào tháng 4 tới. Trên cơ sở đó, Hội đồng châu Âu sẽ ấn định thời điểm tiến hành đàm phán về vấn đề gia nhập EU của Bê-ô-grát.

Tại vòng đàm phán cấp cao diễn ra đầu tháng này, hai bên tiếp tục bất đồng quan điểm chung quanh quyền chính trị và kinh tế của cộng đồng người Xéc-bi-a tại Cô-xô-vô, nhất là khoảng 40 nghìn người thiểu số Xéc-bi-a ở miền bắc Cô-xô-vô. Vấn đề này được đánh giá là nút thắt khó gỡ trong quan hệ hai bên. Bê-ô-grát yêu cầu người Xéc-bi-a tại Cô-xô-vô được hưởng quy chế tự trị. Cụ thể, Xéc-bi-a đề xuất hợp nhất chín cơ quan chính quyền đô thị tự trị của người Xéc-bi-a tại Cô-xô-vô thành một thể chế thống nhất, có bộ phận lập pháp, hành pháp riêng và có mối liên hệ chặt chẽ với chính quyền Xéc-bi-a. Nước này khẳng định, đây là điều kiện cần thiết để Bê-ô-grát bình thường hóa quan hệ với Pri-xti-na, trên cơ sở không công nhận nền độc lập của Cô-xô-vô. Trong khi đó, Cô-xô-vô chỉ chấp nhận thành lập nhưng không trao bất cứ quyền hạn gì cho thể chế này.

Vấn đề càng phức tạp hơn khi, ngay trong Cô-xô-vô cũng tồn tại nhiều tranh cãi liên quan việc công nhận nền độc lập của tỉnh tự trị này. Người An-ba-ni chiếm đa số áp đảo tại Cô-xô-vô và 10% số người Xéc-bi-a sống tại đây đều coi Cô-xô-vô là "vùng đất thánh", gắn bó chặt chẽ bản sắc văn hóa của họ. Cộng đồng thiểu số người Xéc-bi-a đến nay vẫn xem Cô-xô-vô là vùng lãnh thổ không thể tách rời của Xéc-bi-a, kiên quyết không thừa nhận chính quyền Pri-xti-na và nền độc lập của Cô-xô-vô.

Cùng những nỗ lực trong những năm qua nhằm giảm bớt căng thẳng ở khu vực Ban-căng, quá trình đàm phán tiến tới bình thường hóa quan hệ giữa Xéc-bi-a và Cô-xô-vô được đánh giá đã bước vào giai đoạn then chốt. Các chuyên gia nhận định, để tìm ra giải pháp chung cho các vấn đề còn tồn đọng giữa hai bên đòi hỏi sự hợp tác và thái độ cùng nhân nhượng của Pri-xti-na và Bê-ô-grát.

Theo Nhân dân