Theo thông báo từ Trung tâm Lao động ngoài nước (Bộ Lao động - Thương binh và Xã hội), năm 2015, Thái Bình có 265 lao động phải về nước theo kỳ hạn. Tuy nhiên, đến hết tháng 9, mới chỉ có 24 lao động về nước, còn 241 lao động chưa về nước, đang sống bất hợp pháp tại Hàn Quốc. Một số huyện có nhiều lao động ở lại Hàn Quốc bất hợp pháp như: Vũ Thư 94 người, Kiến Xương 35 người, Tiền Hải 31 người, Đông Hưng 30 người... Tình trạng lao động sau khi hết hạn hợp đồng không về nước, ở lại làm việc, cư trú bất hợp pháp đã làm xấu hình ảnh người lao động Việt Nam, ảnh hưởng lớn đến quan hệ hợp tác giữa Việt Nam và Hàn Quốc trong lĩnh vực này.

Xã Minh Lãng (Vũ Thư) là một trong những địa phương có số lao động đi xuất khẩu đông của tỉnh, hiện toàn xã có khoảng 350 lao động đang làm việc tại các nước. Riêng thị trường Hàn Quốc, xã có 35 người nhưng hiện tại vẫn còn trên 20 lao động đã hết hạn hợp đồng nhưng chưa về nước (kể cả lao động hết hạn hợp đồng trước năm 2015). Để giảm tỷ lệ lao động cư trú bất hợp pháp, những năm qua, công tác tuyên truyền, vận động được xã tổ chức thường xuyên, liên tục. Ông Ngô Văn Ban, Chủ tịch UBND xã cho biết: Ngay sau khi có các văn bản chỉ đạo của tỉnh và của Sở Lao động - Thương binh và Xã hội, xã đã triển khai nhiều giải pháp nhằm giảm tỷ lệ lao động hết hạn hợp đồng không về nước, ký cam kết với các gia đình có con em làm việc tại Hàn Quốc thực hiện đúng các quy định của pháp luật, các điều kiện của hợp đồng đã ký, về nước đúng thời hạn quy định. Xã huy động Đoàn Thanh niên, Hội Liên hiệp Phụ nữ, Hội Nông dân, Hội Cựu chiến binh xuống từng thôn tuyên truyền, vận động, tổ chức ban chỉ đạo và phân công từng thành viên phụ trách các thôn nắm bắt, động viên các gia đình có người thân đang lao động tại Hàn Quốc vận động người thân về nước đúng thời hạn.

Gia đình ông Trịnh Xuân Nga ở thôn Thanh Trai, xã Minh Lãng có con là anh Trịnh Xuân Thưởng đi lao động tại Hàn Quốc từ năm 1998. Đến tháng 2/2015, được sự vận động của gia đình, anh Thưởng đã trở về nước tìm công việc mới. Tâm sự với chúng tôi, ông Nga cho biết: Sau khi được UBND xã tổ chức ký cam kết kêu gọi người thân về nước đúng thời hạn, gia đình đã liên lạc với con, bảo ban con thực hiện đúng quy định của pháp luật về xuất khẩu lao động để tạo điều kiện cho những lao động khác có cơ hội được sang làm việc tại Hàn Quốc. Hay như gia đình ông Lưu Quang Tịch (thôn Thanh Trai) có hai con đi làm việc tại Hàn Quốc, người con lớn hết hạn hợp đồng trở về nước theo quy định nên tiếp tục được gia hạn, người con thứ hai gia đình đang tiếp tục vận động để về nước đúng thời hạn. Ngoài gia đình ông Nga, ông Tịch, một số gia đình khác tại xã Minh Lãng cũng đã vận động được người thân về nước như gia đình ông Phạm Văn Chung (thôn Thanh Trai), gia đình chị Lê Thị Thu (thôn Trung Nha)…

Tuy nhận thức của một số thân nhân và người lao động đã có thay đổi nhưng còn rất nhiều gia đình vì lợi ích trước mắt nên chưa tích cực vận động con em về nước. Nguyên nhân chủ yếu là ý thức tuân thủ pháp luật  của người lao động cũng như thân nhân người lao động còn hạn chế. Mặt khác, một số doanh nghiệp Hàn Quốc thích sử dụng lao động cư trú bất hợp pháp bởi không mất các loại phí tuyển dụng. Có những doanh nghiệp còn cố tình bao che cho lao động bất hợp pháp khi có sự kiểm tra của cơ quan chức năng Hàn Quốc... Trước thực trạng trên, phía Hàn Quốc đã ban hành nhiều quy định xử phạt đối với lao động cư trú bất hợp pháp như phạt tiền hoặc phạt tù, trục xuất về nước, cấm nhập cảnh vào Hàn Quốc... Tại Việt Nam, Nghị định số 95/2013/NĐ-CP của Chính phủ cũng quy định rõ, nếu người lao động ở lại trái phép sau khi hết hạn hợp đồng sẽ bị phạt từ 80 - 100 triệu đồng và không được đi làm việc ở nước ngoài trong thời hạn từ 2 - 5 năm. Mới đây, Chính phủ Việt Nam và Chính phủ Hàn Quốc đã thống nhất các chính sách khuyến khích người lao động bất hợp pháp tự nguyện về nước. Ngày 7/9/2015, Chính phủ đã ban hành Nghị quyết số 62/NQ-CP về việc miễn phạt tiền đối với lao động bất hợp pháp tại Hàn Quốc tự nguyện về nước trong thời hạn từ ngày 1/9/2015 đến hết ngày 31/12/2015. Cùng với Chính phủ Việt Nam, phía Hàn Quốc cũng quy định từ tháng 5/2015, nếu người lao động nước ngoài cư trú bất hợp pháp tự nguyện hồi hương sẽ được hưởng các quyền lợi: Không bị giam giữ, không bị phạt tiền và có cơ hội trở lại Hàn Quốc làm việc sau 2 năm kể từ ngày tự nguyện về nước, được nhận các hỗ trợ về giới thiệu việc làm, lập nghiệp. Đây là điều kiện rất thuận lợi để người lao động chủ động về nước theo đúng thời hạn, tạo cơ hội cho hàng chục nghìn lao động có nguyện vọng sang Hàn Quốc làm việc được xuất cảnh.

Để tiếp tục giảm tỷ lệ lao động cư trú bất hợp pháp tại Hàn Quốc, phấn đấu vận động số lao động hết hạn hợp đồng trong năm 2015 về nước, UBND tỉnh đã ban hành nhiều văn bản chỉ đạo việc vận động lao động về nước đúng hạn. Ông Bùi Công Nhan, Phó Giám đốc Sở Lao động - Thương binh và Xã hội chia sẻ: Việc tuyên truyền, vận động người lao động đang cư trú bất hợp pháp tại Hàn Quốc về nước là rất cần thiết. Thời gian tới, Sở tiếp tục phối hợp với các sở, ngành, Mặt trận Tổ quốc các cấp, các đoàn thể vận động từng gia đình, đồng thời yêu cầu các xã, phường, thị trấn niêm yết công khai danh sách lao động cư trú bất hợp pháp, lao động gần hết hạn hợp đồng để thân nhân đối tượng nắm rõ; phối hợp với các địa phương tổ chức ký cam kết với các gia đình, tuyên truyền, khuyến cáo lao động về nước đúng thời hạn, qua đó góp phần nâng cao hình ảnh của người lao động Việt Nam đối với nước bạn.

Nguyễn Cường