Bài 3: Cần hướng đi đúng

Lao động nông thôn được đào tạo nghề nhưng lại không thể sống được với nghề đã được đào tạo. Nhưng để phát huy hiệu quả công tác đào tạo nghề đòi hỏi phải có đánh giá đúng về vấn đề việc làm cho lao động nông thôn hiện nay, trên cơ sở đó đưa ra giải pháp phù hợp.

Cần khảo sát nhu cầu, thị trường lao động

Việc khảo sát nhu cầu học nghề của người lao động ở từng địa phương là yếu tố quan trọng để có định hướng đúng đắn. Nếu quá trình khảo sát chặt chẽ, xác định đúng đối tượng, khi đó người học cảm thấy nghề họ học cần cho cuộc sống, hiệu quả mang lại sẽ cao. Tại xã Tự Tân (Vũ Thư), cuối năm 2014, qua khảo sát cả xã có hơn 3.000 người trong độ tuổi lao động, chiếm 55,6% dân số. Ngoài một số lao động đi làm ăn xa, làm tại các doanh nghiệp và một số ngành nghề khác…, số còn lại là lao động dư thừa tại chỗ. Trước thực tế lao động, việc làm của địa phương, xã đã phối hợp với Trung tâm Dạy nghề huyện Vũ Thư liên kết với cơ sở may Linh Trang đóng trên địa bàn tổ chức các lớp dạy nghề may. Sau khóa học, toàn bộ những người học nghề được nhận vào làm việc tại cơ sở với thu nhập bình quân từ 3,5 - 4,5 triệu đồng/người/tháng. Chị Đoàn Thị Hợi, chủ cơ sở may Linh Trang cho biết: Bên cạnh việc tăng thu nhập cho người lao động, chúng tôi còn mong muốn giải quyết số lao động nhàn rỗi của địa phương để giúp họ có thu nhập, ổn định cuộc sống. Ông Hà Văn Hải, Giám đốc Trung tâm Khuyến công - Tư vấn phát triển công nghiệp (Sở Công Thương) cho rằng, không phải cứ mở nghề tại địa phương là người lao động đã hưởng ứng. Nếu như không phải nghề họ thực sự cần thì chỉ được vài ba hôm đầu họ đến chỉ để ghi tên, nhận quà rồi bỏ dần, đó là chưa kể nhiều lớp mở ra không thu hút được người học, phải đến từng thôn xóm để vận động. Đương nhiên, với cách dạy và học như thế hiệu quả đào tạo sẽ không cao. Vì vậy, việc khảo sát nhu cầu, thị trường lao động sẽ giúp đào tạo đúng địa chỉ, đúng nhu cầu để vừa giảm chi phí cho người lao động, giảm ngân sách nhà nước vừa giúp người lao động sớm tìm được việc làm ổn định.

Cần sự vào cuộc đồng bộ

Lao động nông thôn thiếu việc làm do nhiều nguyên nhân nhưng chủ yếu là do trình độ văn hóa không phù hợp, không được đào tạo nghề. Bởi vậy, việc đẩy mạnh đào tạo nghề và đa dạng các hình thức đào tạo nghề cho lao động nông thôn đang là đòi hỏi cấp thiết nhằm giảm hệ lụy của việc di dân tự do do nguyên nhân tìm kiếm việc làm. Theo ông Bùi Bá Vường, Phó Chủ tịch UBND huyện Đông Hưng, trước hết, chính quyền các cấp phải làm tốt công tác tuyên truyền, giáo dục để nhân dân, nhất là lực lượng lao động trẻ có nhận thức đúng về việc học nghề, thay đổi quan niệm cũ là phải vào các trường đại học mới có việc làm, thu nhập đáp ứng yêu cầu cuộc sống. Trên cơ sở có nhận thức đúng về học nghề, cần phân luồng để giúp họ chọn đúng ngành nghề phù hợp với bản thân và yêu cầu phát triển kinh tế - xã hội của mỗi địa phương.

Hiện nay, các trường dạy nghề có vai trò rất quan trọng trong việc thu hút và đào tạo nghề cho học viên. Tuy nhiên, đội ngũ giáo viên có trình độ còn thiếu, trang thiết bị lạc hậu, chưa đáp ứng yêu cầu của thị trường. Ông Bùi Công Nhan, Phó Giám đốc Sở Lao động - Thương binh và Xã hội cho rằng, để thu hút được lao động vào các trường học nghề, một mặt các trường phải nâng cao trình độ đội ngũ giáo viên, đầu tư mua sắm trang thiết bị, mặt khác phải chủ động đào tạo nghề thông qua liên doanh, liên kết giữa các trường với cơ sở dạy nghề, giữa trường dạy nghề với các trường đại học, cao đẳng, giữa cơ sở dạy nghề với doanh nghiệp, vừa đào tạo nghề vừa bồi dưỡng kiến thức để sau khi tốt nghiệp hoặc nhận được chứng chỉ nghề học viên có thể tìm được việc làm phù hợp, đáp ứng nguyện vọng của bản thân. Cùng với công tác đào tạo nghề, cần nghiên cứu mở sàn giao dịch việc làm, đẩy mạnh hoạt động của các trung tâm giới thiệu việc làm ở các địa phương chứ không chỉ ở thành phố, thị trấn để doanh nghiệp và người lao động có cơ hội gặp gỡ, đáp ứng nhu cầu tuyển dụng và tìm việc. Sau đào tạo nghề, các địa phương còn có thể tìm hiểu và tổ chức chặt chẽ việc đưa lao động nông thôn đi lao động có thời hạn ở nước ngoài.

Thái Bình là tỉnh có nhiều làng nghề, trong đó có những nghề nổi tiếng: dệt ở Thái Phương (Hưng Hà), thêu ở Minh Lãng (Vũ Thư), nón lá ở Nam Hà (Tiền Hải)… đã góp phần giải quyết số lượng lớn lao động nhàn rỗi tại địa phương. Tuy nhiên, việc phát triển các làng nghề này cơ bản vẫn manh mún, không có quy hoạch cụ thể dẫn đến việc tiêu thụ sản phẩm cũng bấp bênh. Theo ông Trần Thế Định, Phó Giám đốc Sở Công Thương, các làng nghề muốn phát triển và được quản lý tốt các địa phương cần hỗ trợ và tạo điều kiện cho các doanh nghiệp đứng ra làm tổ chức đầu tàu để thu hút các cơ sở, hộ gia đình làm ăn nhỏ lẻ, từ đó họ sẽ có trách nhiệm trong việc tìm kiếm thị trường ổn định cho người sản xuất. Ngoài ra, tỉnh cần liên kết vùng, liên kết các tỉnh để thu hút doanh nghiệp đầu tư vào tỉnh, cam kết lấy lao động trong tỉnh, đó sẽ là phương án khả thi trong việc giải quyết bài toán việc làm cho lao động nông thôn.

Một tín hiệu đáng mừng thời gian gần đây là sau khi tốt nghiệp THPT, nhiều học sinh đã không đăng ký tuyển sinh vào các trường đại học, cao đẳng mà chủ động đi học nghề. Trong kỳ thi THPT quốc gia năm 2016, trong tổng số hơn 20.000 thí sinh đăng ký thi THPT quốc gia, toàn tỉnh có gần 6.500 thí sinh chỉ đăng ký thi để xét tốt nghiệp (chiếm hơn 30%). Ông Nguyễn Văn Hóa, Phó Chủ tịch UBND huyện Kiến Xương cho rằng, trước mỗi kỳ thi, các trường nghề, cơ sở dạy nghề cần liên kết với ngành Giáo dục để nắm số lượng thí sinh sau khi tốt nghiệp có nhu cầu học nghề để từ đó định hướng và đào tạo nghề cho hiệu quả, khi đó người lao động sẽ yêu và gắn bó với nghề mình học.

Đào tạo nghề cho lao động nông thôn là yêu cầu cấp thiết trong công cuộc công nghiệp hóa, hiện đại hóa nông nghiệp, nông thôn hiện nay. Đây không phải là bài toán có thể giải quyết trong thời gian ngắn, vì vậy, quá trình thực hiện cần có sự tham gia của các cấp, các ngành, các tổ chức, các lực lượng mới có thể mang lại kết quả như mong muốn.

Nguyễn Dũng