Kiểm tra, giám sát là một trong những quyền quan trọng của tổ chức công đoàn nhằm thực hiện chức năng bảo vệ quyền, lợi ích hợp pháp cho người lao động. Qua các hoạt động kiểm tra, giám sát, các cấp công đoàn nắm được tình hình thực hiện chủ trương, đường lối của Ðảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước, quy chế dân chủ ở cơ sở, nắm thực tế đời sống, lao động, việc làm; việc thực hiện các chế độ, chính sách theo quy định của pháp luật lao động đối với người lao động, từ đó có ý kiến tới các cơ quan, đơn vị, doanh nghiệp có biện pháp thực hiện ngày càng tốt hơn các quy định của Ðảng, Nhà nước. Việc giải quyết chế độ, chính sách cho CNVCLÐ được các cơ quan, đơn vị, chủ sử dụng lao động quan tâm; việc tổ chức hội nghị cán bộ công chức, viên chức, hội nghị người lao động sẽ đi vào nền nếp, đúng quy định; góp phần cho các cơ quan, đơn vị, doanh nghiệp thực hiện ngày càng tốt hơn chủ trương, đường lối của Ðảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước, quy chế dân chủ ở cơ sở, các chế độ, chính sách đối với CNVCLÐ. Xác định được tầm quan trọng đó, mặc dù còn gặp nhiều vướng mắc, bất cập trong quá trình thực thi song thời gian qua, các cấp công đoàn từ tỉnh đến cơ sở đã có nhiều cố gắng, nỗ lực trong việc kiểm tra, giám sát hoặc phối hợp thực hiện quyền kiểm tra, giám sát. Liên đoàn Lao động (LÐLÐ) tỉnh và hầu hết công đoàn cấp trên trực tiếp cơ sở đều thành lập các đoàn kiểm tra việc chấp hành pháp luật lao động, Luật Công đoàn, thực hiện chế độ, chính sách đối với người lao động tại các doanh nghiệp.

Năm 2016, LÐLÐ tỉnh đã xây dựng Kế hoạch số 55/KH-LÐLÐ ngày 28/10/2016 về việc giám sát, kiểm tra việc thi hành các quy định của pháp luật về lao động tại các doanh nghiệp; sự phối hợp của các cấp công đoàn với chính quyền, chuyên môn đồng cấp trong xây dựng các chương trình, giải pháp, biện pháp nhằm thực hiện tốt các chế độ, chính sách, pháp luật lao động, Luật Công đoàn và phối hợp với Sở Lao động - Thương binh và Xã hội tỉnh, Bảo hiểm xã hội tỉnh giám sát, kiểm tra việc thực hiện pháp luật về lao động tại 10 doanh nghiệp trọng điểm sử dụng nhiều lao động. Các cấp công đoàn trong tỉnh đã phối hợp với các ban, ngành liên quan thực hiện trên 20 cuộc kiểm tra, giám sát việc thực hiện chế độ, chính sách, pháp luật có liên quan đến lao động, công đoàn và hướng dẫn 100% công đoàn cơ sở doanh nghiệp tổ chức tự kiểm tra, giám sát theo đề cương. Nội dung kiểm tra, giám sát tập trung vào các vấn đề liên quan đến quyền lợi của người lao động như: việc ký kết hợp đồng lao động (HÐLÐ), thỏa ước lao động tập thể, chế độ tiền lương, tiền công, thời gian làm việc, nghỉ ngơi, việc đăng ký trích, thu nộp BHXH, BHYT, BHTN cho người lao động, xây dựng và thực hiện nội quy lao động, công tác ATVSLÐ - PCCN, việc thực hiện Luật BHXH, thành lập tổ chức công đoàn… trong các doanh nghiệp.

Qua kiểm tra, giám sát và tự kiểm tra, giám sát cho thấy, tình hình sản xuất, kinh doanh của đa số doanh nghiệp khá ổn định, bảo đảm việc làm cho 100% người lao động và một số doanh nghiệp đang có nhu cầu tuyển dụng thêm lao động, tỷ lệ lao động thiếu việc làm chỉ chiếm 1,22%; nhìn chung, các doanh nghiệp đã nghiêm túc thực hiện các quy định của pháp luật về lao động, tiền lương, BHXH đối với người lao động; số lao động được ký HÐLÐ là 98.465 người, đạt 82,72%, bảo đảm quy trình tuyển dụng từ khâu thử việc và sau khi đủ tiêu chuẩn thì tiến hành ký hợp đồng chính thức. Hầu hết các doanh nghiệp có tổ chức công đoàn đã xây dựng thang, bảng lương và gửi cơ quan quản lý theo quy định; đa số doanh nghiệp đã trả lương cho người lao động cao hơn mức lương tối thiểu vùng theo quy định tại Nghị định số 122/2015/NÐ-CP của Chính phủ và thực hiện chế độ bồi dưỡng cho người lao động làm tăng ca, thêm giờ đầy đủ, kịp thời; các doanh nghiệp đều áp dụng thời giờ làm việc 8 giờ/ngày và 48 giờ/tuần, có sắp xếp cho người lao động nghỉ 4 ngày/tháng; khi bố trí làm thêm đều có văn bản thỏa thuận giữa người sử dụng lao động và người lao động.

Về nội quy lao động và thỏa ước lao động tập thể, đã có 80% doanh nghiệp đã xây dựng nội quy lao động và đăng ký với cơ quan quản lý nhà nước; 234/412 doanh nghiệp có tổ chức công đoàn đã tổ chức thương lượng, ký kết thỏa ước lao động tập thể và gửi đến cơ quan quản lý nhà nước về lao động, đạt 56,79%. Các doanh nghiệp được kiểm tra, giám sát thực hiện tương đối tốt về công tác ATVSLÐ.

Về thực hiện chế độ BHXH và BHTN, số lao động được đóng BHXH, BHYT, BHTN là 89.475 người, đạt 75,17%. Các doanh nghiệp thực hiện khai báo tăng giảm lao động và điều chỉnh mức đóng BHXH theo quy định. Người lao động được hưởng tương đối đầy đủ, kịp thời các chế độ khi bị ốm đau, thai sản. Ðối với việc thực hiện Luật Công đoàn, có 100% doanh nghiệp được giám sát đã thành lập tổ chức công đoàn; các công đoàn cơ sở đều được doanh nghiệp tạo điều kiện về cơ sở vật chất để hoạt động, có bố trí địa điểm cho công đoàn cơ sở làm việc thuận lợi. Có 293 doanh nghiệp xây dựng, ban hành quy chế và tổ chức hội nghị người lao động; 230/412 doanh nghiệp có tổ chức công đoàn xây dựng, ban hành quy chế và tổ chức đối thoại định kỳ tại nơi làm việc với người lao động.

Tuy nhiên, còn một số đơn vị thực hiện chưa đầy đủ các quy định của pháp luật lao động như: chưa xây dựng nội quy lao động, không ký kết thỏa ước lao động tập thể; nội dung HÐLÐ chưa thể hiện rõ quyền và nghĩa vụ của các bên tham gia quan hệ lao động; không xây dựng quy chế trả lương, trả thưởng cho người lao động theo quy định; tổ chức tập huấn, huấn luyện về ATVSLÐ không đầy đủ; tham gia không đầy đủ về BHXH cho người lao động, nợ đọng tiền BHXH (theo báo cáo của BHXH tỉnh, tính đến 21/10/2016 có 22 doanh nghiệp - cả doanh nghiệp có tổ chức công đoàn và chưa có tổ chức công đoàn còn nợ đóng BHXH, BHYT, BHTN với tổng số tiền 31.717.985.611 đồng); chưa thực hiện đầy đủ các quy định về quy chế dân chủ cơ sở tại nơi làm việc… Các đoàn kiểm tra đã đưa ra yêu cầu, kiến nghị và hướng dẫn các doanh nghiệp chấn chỉnh các vi phạm, xử phạt hành chính đối với doanh nghiệp cố tình vi phạm; yêu cầu các doanh nghiệp nghiêm túc thực hiện đầy đủ các chính sách và pháp luật lao động của Nhà nước, bảo đảm quyền lợi người lao động. Trong tháng 12/2016, LÐLÐ tỉnh xem xét hồ sơ, tài liệu do BHXH tỉnh cung cấp thông tin (theo Quy chế phối hợp số 04/QCPH-LÐLÐ-BHXH ngày 8/11/2016 giữa LÐLÐ tỉnh và BHXH tỉnh), ban hành công văn số 91/LÐLÐ ngày 19/12/2016 thông báo khởi kiện đơn vị nợ BHXH, BHYT, BHTN gửi đến 9 doanh nghiệp. Ðồng thời, ban hành Công văn số 606/LÐLÐ ngày 19/12/2016 chỉ đạo LÐLÐ thành phố, các huyện Ðông Hưng, Quỳnh Phụ, Kiến Xương, Công đoàn ngành Y tế và Công đoàn các khu công nghiệp có văn bản thông báo gửi đến các công đoàn cơ sở trực thuộc, các doanh nghiệp đóng trên địa bàn về tình hình nợ BHXH, BHYT, BHTN của đơn vị, chủ động làm việc với chủ doanh nghiệp, đề nghị doanh nghiệp đóng đủ số nợ BHXH, BHYT, BHTN theo tinh thần thông báo của LÐLÐ tỉnh trước ngày 29/12/2016. Sau thời gian trên, nếu các đơn vị vẫn không hoàn thành nghĩa vụ đóng đủ số BHXH, BHYT, BHTN theo biên bản đối chiếu của cơ quan BHXH tỉnh thì LÐLÐ tỉnh sẽ chỉ đạo các cấp công đoàn tiến hành các thủ tục khởi kiện ra tòa án.

Ðể đẩy mạnh việc thực hiện các quy định của pháp luật về lao động, thời gian tới, LÐLÐ tỉnh cũng đề xuất, kiến nghị các ngành chức năng tăng cường tuyên truyền, phổ biến các quy định của pháp luật về lao động cho người sử dụng lao động và người lao động; hướng dẫn doanh nghiệp thực hiện đúng, đầy đủ các quy định của pháp luật về lao động, đồng thời tăng cường công tác kiểm tra, thanh tra, kiên quyết xử lý những đơn vị cố tình vi phạm pháp luật về lao động. Các doanh nghiệp cũng cần nâng cao ý thức tự giác chấp hành nghiêm pháp luật về lao động, bảo đảm các quyền và lợi ích hợp pháp, chính đáng của người lao động, để người lao động yên tâm sản xuất, xây dựng mối quan hệ lao động hài hòa, ổn định, tạo nền tảng để doanh nghiệp phát triển bền vững.

Trần Việt An

(Ủy viên Ban Chấp hành Tổng LÐLÐ Việt Nam, Tỉnh ủy viên, Chủ tịch LÐLÐ tỉnh)