Nhóm đảo tranh chấp nói trên gồm 8 hòn đảo và bãi đá ngầm không có người ở thuộc vùng viển Hoa Đông. Chúng có tổng diện tích khoảng 7 km vuông và nằm ở phía đông bắc đảo Đài Loan, phía đông đại lục Trung Quốc và đông nam vùng lãnh thổ cực nam của Nhật Bản là Okinawa.

Các hòn đảo này không có nhiều giá trị về sinh sống, nhưng trở thành trung tâm của cuộc tranh chấp giữa hai nước vì chúng nằm sát tuyến đường biển quốc tế mang tính chiến lược, nơi có những ngư trường phong phú và hứa hẹn có trữ lượng dầu mỏ lớn.

Tokyo khẳng định chủ quyền với những hòn đảo này bằng sự kiện khi cha ông họ dựng một tấm bia chính thức tuyên bố nhóm đảo thuộc lãnh thổ Nhật Bản từ ngày 14/1/1895.

Tokyo cũng nhấn mạnh rằng Trung Quốc đã không hề có ý kiến phản đối nào đối với Hiệp ước San Francisco năm 1951 liên quan đến chủ quyền nhóm đảo Senkaku. Cũng theo phía Nhật Bản, chỉ đến những năm 70, khi vấn đề trữ lượng dầu mỏ được đặt ra trong khu vực, cả Trung Quốc và chính quyền Đài Loan mới bắt đầu tuyên bố đòi chủ quyền đối với nhóm đảo này.

Trung Quốc cho rằng quần đảo mà họ gọi là Điếu Ngư (tức nhóm đảo Senkaku trong tiếng Nhật) là một phần lãnh thổ của họ kể từ thời cổ đại, vốn đóng vai trò quan trọng về ngư trường do tỉnh đảo Đài Loan quản lý. Bộ Ngoại giao Trung Quốc cũng nhiều lần tuyên bố điều này "được chứng minh đầy đủ bằng lịch sử và pháp lý".

Bắc Kinh cho rằng thủ lĩnh Quốc Dân Đảng là Tưởng Giới Thạch nắm quyền quản lý Đài Loan khi đó đã không nêu ra vấn đề nhóm đảo Điếu Ngư/Senkaku, ngay cả khi nhóm đảo này được ghi trong thỏa thuận trao trả Okinawa của Mỹ cho Nhật Bản năm 1971, do Tưởng Giới Thạch đang phải phụ thuộc vào sự hậu thuẫn của Mỹ. Do đó, Đài Loan hiện cũng đơn phương đòi chủ quyền đối với nhóm đảo Điếu Ngư.

Diễn biến mới đây nhất liên quan đến tranh chấp nhóm đảo Senkaku/Điếu Ngư là việc Nhật Bản bắt giữ một tàu đánh cá của Trung Quốc hôm 7/9 vừa qua. Sự kiện này khiến quan hệ song phương rơi vào căng thẳng. Ngay cả khi Nhật thả toàn bộ thành viên của con tàu đánh cá nói trên, căng thẳng liên quan đến nhóm đảo vẫn tiếp diễn.

Năm 1996, một nhóm người Nhật Bản đã xây dựng một ngọn hải đăng trên một trong các hòn đảo của nhóm đảo Senkaku. Các nhà hoạt động người Trung Quốc sau đó đã đi tàu tới nhóm đảo để phản đối và một trong số này đã rơi xuống biển chết đuối.

QV