Còn nhớ, vào một ngày đầu tháng hai năm 1941, sau ba mươi năm lênh đênh góc biển chân trời đi tìm đường cứu nước, Bác Hồ trở về Tổ quốc. Trong sự lùng sục điên cuồng của Pháp-Nhật, Bác phải nương náu khi ở trong hang đá, khi ở một hốc núi tại hang Pác Bó, tỉnh Cao Bằng.

Tại đây, Bác bắt đầu làm công việc “nhóm lửa” như lời một bài thơ Người viết hồi đó : “Lúc leo lét bắt đầu nhóm lửa/ Biết bao nhiêu là sự khó khăn ?...”. Nhưng trong biết bao khó khăn, những bộ óc tinh anh của những người con của Đảng quang vinh mà đứng đầu là Bác kính yêu lại có những phán đoán, nhận định tài tình.

Bác và Trung ương đã dự đoán rằng, chiến tranh thế giới thứ hai sẽ kết thúc, Liên Xô sẽ thắng và “lần này sẽ đẻ ra nhiều nước xã hội chủ nghĩa, sẽ do đó mà cách mạng nhiều nước thành công”, “Trong lúc này nếu không giải quyết  được vấn đề giải phóng dân tộc, không đòi được độc lập, tự do cho toàn thể dân tộc, thì chẳng những toàn thể quốc gia, dân tộc còn chịu mãi kiếp ngựa trâu, mà quyền lợi của bộ phận, của giai cấp đến vạn năm cũng không đòi lại được” (Văn kiện Đảng, 1939-1945). Trong lúc đó, vào những ngày đầu tháng Ba năm 1945, có dấu hiệu Nhật sẽ hất cẳng Pháp. “Nếu điều đó xảy ra Đảng ta sẽ làm gì?”.

Với tinh thần của Hội nghị Trung ương lần thứ 8, Bác và Trung ương Đảng đã họp mở rộng vào ngày 9-3-1945. Đó cũng chính là lúc tiếng súng Nhật đảo chính Pháp rộ lên. Ngày 12-3-1945 Đảng ra chỉ thị : “Nhật Pháp đánh nhau và hành động của chúng ta”. Như một tia chớp, chỉ thị truyền đi. Phong trào đấu tranh chính trị và vũ trang kể cả khởi nghĩa từng phần của nhân dân ta diễn ra sôi nổi trên nhiều địa phương, nhất là ở Bắc Bộ.

Lúc này, nạn đói đang diễn ra nghiêm trọng, đó cũng là một trong những lí do để Đảng ta chủ trương “phá kho thóc địch, giải quyết nạn đói”, phong trào bùng lên và chính cuộc đấu tranh rộng lớn về kinh tế đã thổi bùng lên ngọn lửa đấu tranh chống Nhật, phá chính quyền của địch, đưa quần chúng nhân dân vào cuộc khởi nghĩa từng phần, lập ra chính quyền cách mạng ở địa phương.

Một góc thành phố Thái Bình. Ảnh: Thành Tâm

Từ tháng 4 đến tháng 7- 1945, nhiều sự kiện quan trọng diễn ra. Bác quyết định phải tổ chức ngay Đại hội đại biểu quốc dân. Người nói : “Có thể còn thiếu một số đại biểu chưa về kịp, cũng phải họp. Nếu không, không thể kịp được trước tình hình mới”. Và Bác nhấn mạnh: “Lúc này thời cơ thuận lợi đã đến, dù hi sinh tới đâu, dù phải đốt cháy cả dãy Trường Sơn, cũng phải kiên quyết dành cho được độc lập”.

Chiến tranh thế giới thứ hai kết thúc với sự thất bại nhục nhã của phát xít Đức và sự đầu hàng không điều kiện của Nhật (15-8-1945). Tại Hội nghị toàn quốc, Đảng ta và Bác Hồ đã quyết định phát động Tổng khởi nghĩa trong cả nước. Trong không khí đó, Bác đề nghị một trò chơi “vui mà học” và nhà văn Nguyễn Đình Thi đứng lên hát bài “Thanh niên cứu quốc” do nhà văn sáng tác : “Toàn dân nước Việt Nam giờ đây quyết tâm/ Tiến lên tranh đấu xích xiềng đập tan / Quân tiên phong theo cờ đỏ sao vàng/…/ Gươm đâu, súng đâu thời cơ đang đến…”.

Giữa niềm vui của mọi người, Bác Hồ cười và nói : “Tốt, nhưng nên sửa một câu. Bây giờ còn hỏi “Gươm đâu, súng đâu” thì chậm đấy. Bây giờ là lúc “Gươm đây, súng đây, thời cơ đã đến…”. Mọi người vui vẻ tán thưởng.

Ngày 15-8-1945, tại Hà Nội, bọn bù nhìn thân Nhật lập ra chính quyền “độc lập” giả hiệu, nghênh đón đồng minh, thay thầy đổi chủ. Nhưng quần chúng đã đứng về phía Việt Minh. Chiều 17-8, hàng vạn người kéo đến nhà hát Thành phố dự mít tinh do chính quyền bù nhìn tổ chức. Nhưng chúng đâu có ngờ, đây chính là người của Việt Minh, do chính Việt Minh huy động để sẵn sàng xoay lại thế cờ.

Quả vậy, trong phút chốc, lá cờ đỏ sao vàng rộng lớn được trương lên trước đông đảo nhân dân. Cán bộ Việt Minh chiếm lấy diễn đàn, nói rõ chương trình cứu nước của mình. Ngày 18-8, một công tác chuẩn bị công khai cho ngày khởi nghĩa. Từ sáng sớm ngày 19-8, cả Hà Nội mọc lên một rừng cờ đỏ sao vàng. Một ngày đẹp trời của mùa thu lịch sử. Cuộc Tổng khởi nghĩa chỉ diễn ra trên mười ngày. Những tỉnh sớm nhất bắt đầu từ ngày 17, ngày 19 cả Hà Nội đứng dậy, ngày 23 ở Huế, ngày 25 lan đến Sài Gòn …

Chập tối ngày 26 tháng 8 năm 1945, Bác Hồ về đến Hà Nội. Bác về Hà Nội trong im lặng và bí mật. Ngay đêm về Hà Nội, Bác đã chủ tọa phiên họp đầu tiên của Ban thường vụ Trung ương. Cách mạng thành công, nhưng chính quyền Trung ương chưa được thành lập.

Hàng loạt công việc mới mẻ, sự kiện mới mẻ dồn dập ập đến với những người cách mạng. Tình hình hết sức khẩn trương. Ban Thường vụ Trung ương quyết định ngay một số công tác cấp bách. ủy ban dân tộc giải phóng Việt Nam do đại hội Quốc dân họp ở Tân Trào bầu ra được mở rộng thêm thành Chính phủ lâm thời. Một số đại biểu trước đây tự nguyện xin rút để nhường chỗ trong Chính phủ cho các nhân sĩ, trí thức yêu nước. Khẩu hiệu của Đảng lúc này là “Đoàn kết toàn dân”, “Tổ quốc trên hết”, “Dân tộc trên hết”…

Ngày 2-9-1945, lễ ra mắt của Chính phủ lâm thời được tổ chức tại Quảng trường Ba Đình. Dưới nắng thu đẹp, Hà Nội rực lên trong một rừng người, một rừng cờ, một rừng hoa. Những biểu ngữ “Nước Việt Nam của người Việt Nam”, “Độc lập hay là chết”, “ủng hộ Chính phủ lâm thời”, “ủng hộ Chủ tịch Hồ Chí Minh”…căng dọc ngang khắp phố phường Hà Nội. Hàng triệu triệu người con đất Việt, cả non sông đất nước Việt Namon>, chăm chú lắng nghe Chủ tịch Hồ Chí Minh đọc bản Tuyên ngôn Độc lập, khai sinh ra nước VIệt Nam Dân chủ Cộng hòa.

Người khẳng định với dân tộc, với thế giới, với loài người một chân lí có tính thời đại : “Nước Việt Namon> có quyền hưởng tự do và độc lập. Toàn thể dân tộc Việt Namon> quyết đem tất cả tinh thần và lực lượng, tính mạng và của cải để giữ vững quyền tự do, độc lập ấy”.

Một Nhà nước cách mạng non trẻ ra đời giữa vòng vây thù địch của bè lũ thực dân đế quốc và các thế lực phản động trong và ngoài nước. Bác Hồ và Đảng ta đã chèo lái con thuyền cách mạng đó đi tới bến bờ cuối cùng. Phải nói, nếu không có bộ óc vĩ đại của Người không có sự lãnh đạo tài tình của Đảng ta…thì tình thế sẽ ra sao. Vâng, cách mạng tháng Tám 1945 và sự ra đời của Nhà nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa thật sự in đậm dấu ấn tài năng và uy tín của Bác kính yêu.

Nguyễn Viết Chính

64/6 Đặng Huy Trứ, Trường An, Huế