Cuộc kháng chiến chống Mỹ tại chiến trường Nam Bộ - cực Nam Trung Bộ (gọi tắt là B2) gồm: Quân khu 6 (Cục Nam Trung Bộ); Quân khu 7 (miền Ðông Nam Bộ); Quân khu 8 (miền Trung Nam Bộ); Quân khu 9 (miền Tây Nam Bộ) và Quân khu Sài Gòn - Gia Ðịnh). Ðây là chiến trường rộng lớn, giữ vai trò trọng yếu trong cuộc chiến chống quân xâm lược Mỹ nhưng lại cách xa hậu phương lớn miền Bắc. Ðể bảo đảm hậu cần cho chiến đấu của quân đội ta, ngoài những cán bộ tập kết ra Bắc năm 1954 được điều động trở về từ năm 1961 đến năm 1964, đã có nhiều cán bộ, chiến sĩ quê Thái Bình được chọn cử vào B2 kết hợp với cán bộ, chiến sĩ hậu cần được xây dựng và phát triển tại B2 tổ chức thành lực lượng hậu cần miền (Hậu cần Quân giải phóng miền Nam).

Thời gian sau tháng 7/1954 đến cuối năm 1960, ta xây dựng các vùng căn cứ, dựa vào nhân dân thực hiện hậu cần tại chỗ, bảo đảm đấu tranh chính trị tiến lên vũ trang khởi nghĩa. Việc tổ chức bảo đảm hậu cần ở B2 giai đoạn này chủ yếu tập trung xây dựng các vùng căn cứ kháng chiến cũ ở Tây Bắc và Ðông Bắc Sài Gòn, ở Ðồng Tháp Mười và U Minh (Cà Mau) làm cơ sở để bảo đảm hậu cần cho lực lượng vũ trang hoạt động. Giai đoạn này chưa có lực lượng hậu cần chuyên trách ở chiến trường B2. Giai đoạn tiếp theo từ đầu năm 1961 đến giữa năm 1965, hệ thống tổ chức hậu cần chiến trường B2 hình thành và phát triển, triệt để khai thác nguồn tại chỗ bảo đảm cho lực lượng vũ trang đánh thắng “chiến lược chiến tranh đặc biệt” của đế quốc Mỹ. Thực hiện chủ trương tác chiến tập trung và cơ động của bộ đội chủ lực Miền, đồng thời được sự chi viện lực lượng cán bộ từ miền Bắc vào, trong đó có gần 2.000 chiến sĩ người Thái Bình, ngày 21/10/1963 thành lập Phòng Hậu cần Miền trên cơ sở phát triển bộ phận tham mưu kế hoạch do đồng chí Nguyễn Văn Dung (Tư Thắng) làm Trưởng phòng, đồng chí Nguyễn Văn Thi (Năm Hào) làm Phó Trưởng phòng, đồng thời thành lập một số tổ chức hậu cần chuyên trách việc tiếp nhận và vận chuyển vũ khí do trung ương chi viện vào bằng đường biển (đường Hồ Chí Minh trên biển)… Ðể bảo đảm cho việc đẩy mạnh đấu tranh vũ trang mở các chiến dịch của chủ lực Miền, ngày 10/12/1964, Trung ương Cục, Bộ Chỉ huy Miền quyết định thành lập Cục Hậu cần Miền trên cơ sở phát triển Phòng Hậu cần Miền, được bổ sung lực lượng từ miền Bắc vào. Sau khi thành lập, Cục bắt tay ngay vào chuẩn bị cho chiến dịch Bình Giã, tiếp đó là chiến dịch Ðồng Xoài - Sông Bé, cả hai chiến dịch ta giành thắng lợi lớn, góp phần cùng các chiến trường toàn miền Nam đánh thắng chiến lược chiến tranh đặc biệt của địch.

Chiến lược chiến tranh đặc biệt của địch thất bại, địch chuyển sang chiến lược chiến tranh cục bộ, đưa hàng chục vạn quân Mỹ và chư hầu vào miền Nam cùng quân ngụy mở các cuộc phản công chiến lược và tiến hành chiến tranh phá hoại miền Bắc bằng không quân và hải quân nhằm cắt đứt nguồn chi viện lớn từ miền Bắc. Trong các chiến dịch phản công này, Cục Hậu cần B2 trực tiếp tổ chức chỉ huy, chỉ đạo hậu cần chiến dịch theo lệnh của Bộ Chỉ huy Miền. Kết quả hơn 80 ngày đêm chiến đấu, ta đã tiêu diệt và loại khỏi vòng chiến đấu hơn 14.000 tên địch, bắn rơi và phá hỏng 160 máy bay, 992 xe quân sự, trong đó có 775 xe tăng, xe bọc thép, 112 khẩu pháo. Hậu cần B2 giai đoạn này có sự phát triển mạnh mẽ, miền Bắc đã tăng cường chi viện cho hậu cần B2 cả về lực lượng và phương tiện vật chất (trong đó có rất nhiều chiến sĩ là người Thái Bình). Sau cuộc tổng tiến công và nổi dậy tết Mậu Thân năm 1968, địch bị thiệt hại nhiều, điên cuồng phản kích, bình định được nhiều vùng ở miền Nam; đồng thời, chúng mở rộng chiến tranh sang Campuchia, tiến hành các cuộc hành quân lớn ở đường 9 Nam Lào, ở Ðông Bắc Campuchia hòng cắt đứt nguồn chi viện cho B2.

Các cựu chiến binh Cục Hậu cần B2 thăm lại chiến trường xưa.

Hậu cần B2 giai đoạn này tập trung vào xây dựng thế trận mới trên đất Campuchia, rút lực lượng hậu cần ở miền Nam lên Campuchia. Thế trận này đã bảo đảm cho ta đánh bại các cuộc hành quân của quân ngụy được Mỹ hỗ trợ trên đất Campuchia. Với lực lượng hùng hậu được điều từ miền Bắc vào, hậu cần B2 đã nhanh chóng bố trí thành 9 đoàn hậu cần khu vực, cùng các lực lượng vận tải ô tô, xe thồ, các bệnh viện và điều trị, các trạm, xưởng… B2 đã tổ chức bảo đảm cho chiến dịch giải phóng Bù Bông - Tuy Ðức, chiến dịch giải phóng Bù Ðăng - Phước Long…, dự trữ được hơn 4 vạn tấn vật chất, kết hợp với cơ động chi viện từ phía sau chuẩn bị được 6 vạn tấn. Ðây chính là hậu cần tại chỗ rất lợi hại để trung ương quyết định thời cơ, cách đánh trong Chiến dịch Hồ Chí Minh…

Sau giải phóng Sài Gòn, hậu cần B2 cũng là lực lượng quan trọng cùng lực lượng của Tổng cục tiếp thu, tiếp quản cơ sở vật chất kỹ thuật hậu cần của địch, bảo đảm cho các lực lượng đứng vững trên các địa bàn và giải quyết các việc sau chiến tranh. Cuối năm 1975, Cục Hậu cần B2 giải thể, một bộ phận tổ chức thành Cục Hậu cần Quân khu 7, Quân khu 9, số còn lại chuyển thành các đoàn sản xuất, chuyển đơn vị công tác, ra quân phục viên về địa phương. Lực lượng hậu cần B2 là những chiến sĩ hai miền Nam - Bắc, trong đó có rất nhiều người con của quê hương 5 tấn Thái Bình đã không quản ngại hy sinh, gian khổ, xả thân vì sự nghiệp giải phóng miền Nam, thống nhất đất nước. Cố Ðại tướng Hoàng Văn Thái, người con quê hương Thái Bình đã từng nhận xét: “Cán bộ, chiến sĩ toàn ngành Hậu cần từ miền Bắc đến các địa phương đều tỏ rõ lòng kiên trung, bất khuất, tinh thần phục vụ vô điều kiện, dám xả thân vì độc lập, tự do của Tổ quốc. Trước mọi khó khăn, gian khổ, ác liệt, trước mọi thủ đoạn dụ dỗ và mua chuộc của địch… nói chung, đội ngũ cán bộ hậu cần vẫn giữ được phẩm chất, rất ít cán bộ hậu cần bị hư hỏng, sa đọa. Ðây là điều rất đặc biệt…”.

Hơn 40 năm đã trôi qua, những chiến sĩ Cục Hậu cần B2 năm xưa, nay người còn, người mất nhưng ý chí và phẩm chất Bộ đội Cụ Hồ đã được tôi luyện trong chiến tranh vẫn sáng ngời. Họ vẫn tìm đến bên nhau, cùng chung tay xây dựng nông thôn mới, giáo dục con cháu tiếp bước cha anh gìn giữ và dựng xây quê hương, đất nước ngày thêm văn minh, giàu đẹp.

Quang Viện

(Ghi theo lời kể của cựu chiến binh Nguyễn Ðình Hòe, Trưởng Ban liên lạc cựu chiến binh Cục Hậu cần B2).