(Tiếp theo và hết)

Ông Tư Hiền nói tiếp:

- Tôi lại hỏi: Hay là Kệch có vợ, có con rồi phải không? Cậu ta trừng trừng nhìn tôi rất lâu, hai hàng nước mắt ứa ra, khẽ gật. Tôi hỏi: Thế vợ con ở đâu? Ở quê hay ở đơn vị? Cậu ta ngu ngơ, ú ớ không nói được gì. Nước mắt lại ứa ra. Tôi phỏng đoán, chắc là Kệch có vợ, có con rồi. Ước gì tìm được vợ con cho Kệch. Và nếu có vợ con thì vợ con cũng chẳng biết cậu ấy bị trọng thương và đang hoạn nạn như thế này.

Thời gian thấm thoắt thoi đưa. Hai cuộc chiến tranh dằng dặc rồi cũng khép lại. Những năm tháng hòa bình, ban chính sách và nhân dân Cát Tường đã nhiều lần làm thủ tục đề nghị cấp trên xét giải quyết chính sách thương tật cho Bùi Văn Kệch nhưng vướng mắc giấy tờ chứng nhận bị thương của anh không có. Tìm đơn vị gốc không còn và cũng chẳng rõ ở đâu. Một vài người chỉ còn nhớ hồi đó có hai anh chiến sĩ khiêng Kệch đến gửi dân làng chữa trị giúp và nói họ ở tiểu đoàn 1, còn trung đoàn mấy, sư đoàn mấy... thì chẳng ai nhớ được. Cái tên tiểu đoàn 1 chung chung ấy biết bao đơn vị cũng có phiên hiệu như vậy. Không được hưởng chế độ thương tật nhưng do tình trạng sức khỏe quá yếu, vết thương quá nặng, Bùi Văn Kệch được xét hưởng chế độ trợ cấp xã hội thường xuyên.

Tuy cuộc sống dựa vào dân làng, vào đoàn thể nhưng sự cô đơn về gia đình vẫn luôn luôn ám ảnh ông. Không nói ra được điều ấy nhưng ngày ngày tiếp sức, anh Bốn Bông, người trưởng thôn tốt bụng luôn gần gũi ông, biết ông rất khao khát muốn tìm được gia đình, tìm được người thân. Anh đã biên hàng chục lá thư gửi đi khắp nơi lần tìm gốc tích của ông. Gia đình anh còn là một trong những gia đình nhiều năm tận tình giúp đỡ ông Kệch. Anh Bông bảo:

- Nhiều lần chúng tôi gạn hỏi ông Kệch: Ông cố nói, cố nhớ xem quê hương ông ở đâu, ở làng nào, xã nào, huyện nào. Bố mẹ, vợ con tên là gì... Ông nhớ được, nói được, chúng tôi sẽ đưa ông về tận quê. Mỗi lần tôi hỏi, ông cứ giương mắt lên nhìn, vẻ khao khát được bày tỏ ước muốn. Nhưng ông có nhớ gì đâu. Và dẫu có nhớ cũng chẳng nói nên lời.

*

*     *

Vào những năm của thập kỷ 90, Bùi Văn Kệch bước vào tuổi “xưa nay hiếm”. Ở cái tuổi bảy mươi, sức kiệt, thần kinh bất ổn, âm thanh bất thường, ông không còn tự chủ được sinh hoạt trong cuộc sống của mình. Tất tật mọi công việc từ cày cấy, gặt hái ngoài đồng đến thổi nấu, giặt giũ, tắm rửa... ngày ngày mọi người phải thay nhau đến trông nom, chăm sóc ông. Cuối năm 1995, anh Sáu Út xóm trưởng đã quyết định đón ông Kệch về nhà mình nuôi. Bà con trong xóm xúm lại dựng cho ông một căn nhà riêng trên đất của anh Sáu để gia đình anh ngày đêm tiện lợi trong việc trông nom ông. Nhiều đợt ông Kệch ốm liệt giường, vợ chồng anh Sáu Út không quản ngại tắm rửa, thay quần áo, bón cháo, sắc thuốc chăm sóc ông như chăm sóc bố mẹ đẻ. Nhờ kiên trì chạy chữa và săn sóc chu tất, vết thương sọ não cùng bệnh tình của ông Kệch dần được phục hồi. Người ông tỉnh táo hơn. Thỉnh thoảng ông lơ mơ nhớ được chút ít, lắp bắp nói được đôi lời. Một hôm, anh Sáu Út bảo:

- Tôi vừa bưng bát cháo vào cho ông, tự dưng ông gọi tên tôi: anh... Út... ơi, tôi nói được rồi... Tôi nhớ... ra... rồi.  Tôi mừng quá liền hỏi:

- Ông nhớ ra gì cơ?

- Nhớ quê... quê tôi...

- Quê ông ở đâu? Tôi hỏi dồn.

- Ở... tổng Tri... Lai... Thư Trì... Thái... Bình... anh ạ.

Tổng Tri Lai... cái địa danh bao năm trời quên lãng, bao năm trời chờ mong, gần cuối đời ông Kệch mới hồi nhớ ra nó, mới gọi được tên quê mẹ bằng chính tiếng nói của mình. Và nhờ cái địa danh ông Kệch nhớ ra, anh Bốn Bông đã biên thư gửi ra báo tin cho gia đình và địa phương của ông. Tổng Tri Lai thời ông Kệch ra đi nay là xã Phú Xuân, huyện Vũ Thư, tỉnh Thái Bình.

*

*     *

Sáng ngày 15/6/1997, bà con dân làng An Xuân, xã Cát Tường, huyện Phù Cát, tỉnh Bình Ðịnh tập trung rất đông tại gia đình anh Sáu Út tiễn ông Bùi Văn Kệch trở về miền Bắc. Ðứng bên mọi người trong giờ phút chia tay, tuy giọng nói còn lắp bắp và lãng đãng trong trí nhớ nhưng nhìn ông hai mắt rưng rưng, dòng lệ không ngớt ứa ra, dân làng không ai cầm nổi nước mắt. Ông nhìn khắp lượt, đôi mắt mọng đỏ dừng lại ở từng người bày tỏ tạ ơn tấm lòng bao dung của họ đối với ông suốt hơn nửa thế kỷ qua. Ông Tư Hiền, một tay chống cây gậy, một tay nắm chặt tay người bạn già quay ra nói với dân làng và người thân của ông Kệch:

- Ông Kệch là bộ đội Việt Minh đã chiến đấu và đổ máu ở cái mảnh đất này, tại cái làng này. Do vết thương hiểm nghèo đã làm ông quên hết nên ông phải chịu thiệt thòi. Chế độ, chính sách chưa được hưởng. Anh em, bố mẹ, vợ con không tìm thấy. Mặc dù đã được dân làng ta cưu mang, giúp đỡ nhưng vẫn không bù được sự hy sinh quá lớn của ông. Nay ông được về đoàn tụ, tôi mong gia đình và địa phương ngoài đó hết lòng quan tâm chăm sóc để ông đỡ khổ.

Ông Tư Hiền đặt cây gậy vào bàn tay ông Kệch, hai tay ông cùng run run. Ông nói tiếp:

- Ông ra ngoài đó, tôi chẳng có gì cho ông. Tôi tặng ông cây gậy này. Cây gậy tôi thường chống sang chơi với ông. Ông dùng nó để đi lại cho tiện. Mỗi khi chống gậy, ông hãy nhớ tới người bạn già này ở cái làng An Xuân, Bình Ðịnh nghe ông.

Vào đón anh về quê, ông Bùi Văn Tuyết được chứng kiến tình cảm lưu luyến của bà con làng An Xuân trong giờ phút ly biệt, ông bảo thật khó cầm lòng. Khi kể lại, ông nói:

- Tôi vào đón anh tôi giữa lúc nhân dân làng An Xuân vừa trải qua một trận lũ lụt. Ðời sống bà con ở đây nghèo lắm. Nghèo hơn cả ở quê tôi. Nhưng tấm lòng của họ thì chẳng nghèo. Bà con chuẩn bị tiền nong, quà cáp, đồ ăn dọc đường cho anh tôi thật chu đáo. Lúc sắp chia tay anh tôi, dân trong làng đến rất đông, ai cũng khóc. Anh tôi đi đến, cầm tay từng người, nước mắt giàn giụa. Bác Bốn Bông trưởng thôn lấy ra một bộ quần áo ka ki còn rất mới. Bác nói, giọng nghẹn ngào:

- Thưa bà con, ông Bùi Văn Kệch vì chiến tranh mới phải cách biệt gia đình, về sống với làng ta đến nay đã gần trọn một đời. Trước khi ông về ngoài Bắc, chúng tôi có trích quỹ của làng may tặng ông một bộ quần áo bộ đội. Hơn 50 năm trước, dân làng ta đón ông, lúc ấy ông là một chiến sĩ quân đội, mặc quân phục chỉnh tề. Nay tiễn ông về quê, ông mặc quân phục này càng thêm ý nghĩa. Bộ quần áo là tấm lòng của người dân An Xuân đối với ông. Tuy xa ông nhưng nó luôn luôn giữ ấm và che chở cho ông.

Bác Bốn Bông giở bộ quần áo ra mặc cho ông Kệch. Ông lúng túng trong bộ quân phục màu xanh mà hơn 50 năm trước ông đã từng mặc rồi ngơ ngác nhìn mọi người. Dân làng quây quần chung quanh một “anh bộ đội già”.

*

*     *

Hơn nửa thế kỷ lưu lạc, anh bộ đội Bùi Văn Kệch mới tìm được về quê mẹ ở Thái Bình. Dẫu quá nửa đời người ông được dân làng An Xuân, tỉnh Bình Ðịnh chăm sóc, nuôi dưỡng nhưng được về sống nơi quê cha đất mẹ ông Kệch thấy lòng phấn chấn hẳn lên. Người ông ngày càng tỉnh táo hơn, giọng nói của ông ngày một rành rõ hơn. Những hình ảnh xa xưa, một thời gian dài chỉ lãng đãng trong trí tưởng nay ông đã hình dung ra. Ông cố nhớ lại rồi lần kể cho họ hàng và bà con làng xóm về quãng đời 53 năm phiêu bạt. Những ngày ông cùng đơn vị chiến đấu ở Quảng Ngãi và ở Phù Cát, tỉnh Bình Ðịnh. Chuyện ông bạn già Tư Hiền, ông Bốn Bông, anh Sáu Út cùng dân làng An Xuân che chở, đùm bọc ông. Ðặc biệt, ông kể về đoạn “cốt nhục” của đời ông, về những ngày ngắn ngủi sống trong hạnh phúc của tổ ấm gia đình làm mọi người đều bất ngờ và cảm kích.

Ông Kệch nhớ lại: Năm 1946, đơn vị của tôi đóng quân ở huyện Mộ Ðức, tỉnh Quảng Ngãi. Gần nơi đóng quân có một cô gái tên là Phạm Hương Lan, thấy anh bộ đội Bùi Văn Kệch hiền lành, đẹp trai, ít nói, hay giúp dân nên đã đem lòng yêu anh. Cảm động trước tình cảm của người con gái xinh đẹp, thật lòng, Bùi Văn Kệch đáp lại tình yêu ấy. Ðơn vị biết chuyện hai người yêu nhau tha thiết nên đã đứng ra tổ chức đám cưới cho Kệch và Lan. Ở mặt trận Quảng Ngãi rất xa miền Bắc ngày đó đang có chiến tranh, Bùi Văn Kệch không thể báo tin vui đó cho cha mẹ và gia đình ở quê hương biết được. Tháng 2/1947, vợ ông sinh con trai đầu lòng. Cuối năm 1948 lại sinh con thứ hai là con gái. Vợ chồng ông đặt tên con trai là Bùi Văn Sung, con gái là Bùi Thị Túc với hy vọng để sau này các con sống sung túc hơn cha mẹ nó. Cuối năm 1949, đơn vị của ông chuyển vào Phù Cát, khi ấy đứa con út của ông mới được một tuổi. Tạm biệt vợ con, Bùi Văn Kệch hành quân theo đơn vị đi chiến đấu, rồi ông bị trọng thương. Từ đấy, do vết thương ở sọ não, ông không nói được, không còn nhớ gì về tổ ấm có người vợ hiền xinh đẹp và hai đứa con còn rất thơ dại.

Kể đến đây, ông Kệch ngồi khóc. Nhiều người cảm động cũng khóc theo rồi sau đó tất cả cùng lặng đi. Ông Kệch nói tiếp, giọng run run:

- Khi tôi quên hết mọi thứ, không liên lạc được với gia đình, vợ con tôi cũng chẳng biết tôi ở đâu mà tìm kiếm. Chẳng biết tôi còn hay mất. Hơn 20 năm sống trong bom đạn của quân giặc không biết vợ con tôi có còn sống hay không. Nếu còn, bà ấy năm nay cũng đã bảy mươi tuổi, hai đứa con tôi cũng vào tuổi năm mươi rồi...

*

*      *

Hơn 50 năm mang trên mình vết thương hiểm nghèo, ông Bùi Văn Kệch chưa được hưởng chế độ thương tật, chưa được hưởng cả chế độ quân nhân phục viên. Chỉ có một quyền lợi duy nhất, ngay sau khi trở về làng, nhờ Hội Cựu chiến binh xã Phú Xuân giúp đỡ tích cực, ông được công nhận là hội viên Hội Cựu chiến binh Việt Nam.

Hơn 2 năm trôi qua, khi vết thương ở đầu của ông đang chờ đợi, chưa kịp được xét duyệt chế độ thì đột nhiên tái phát rất nguy kịch. Ông sốt cao, đau đớn, vật vã hàng tháng trời. Khi hết sốt, hết đau, ông lại quên tất cả như hơn 50 năm trước ông đã từng quên cái làng quê nơi ông sinh ra. Anh em ruột thịt, những người đón ông về ngồi bên, ông không còn nhận ra họ là ai. Ông quên cả người vợ và hai đứa con chưa tìm thấy mà mới hôm nào ông ngồi khóc, kể lại. Hơn một tháng sau, ông Kệch thanh thản về cõi vĩnh hằng.

Bút ký của Minh Chuyên

Ðài Truyền hình Việt Nam