Ðến hết năm 2013, toàn tỉnh có 242 làng nghề được UBND tỉnh cấp bằng công nhận, trong đó Thành phố Thái Bình 10 làng nghề, Hưng Hà 50 làng, Kiến Xương 40 làng, Quỳnh Phụ 35 làng, Vũ Thư 25 làng, Thái Thụy 28 làng, Tiền Hải 27 làng và Ðông Hưng 27 làng nghề. Năm 2013, UBND tỉnh đã cấp đổi bằng công nhận đợt 3 cho 5 làng nghề và cấp mới cho 1 làng nghề.

 Năm qua, toàn tỉnh có 34 sản phẩm tham gia bình xét sản phẩm công nghiệp nông thôn tiêu biểu của 29 doanh nghiệp và cơ sở sản xuất, trong đó có 26 sản phẩm được UBND tỉnh cấp giấy chứng nhận sản phẩm công nghiệp nông thôn tiêu biểu cấp tỉnh. Có thể khẳng định, nhiều nghề và làng nghề vẫn được duy trì và phát triển tốt do có thị trường tiêu thụ khá như dệt chiếu ni lon, dệt khăn, may mặc. Sự phát triển của làng nghề đã góp phần chuyển dịch cơ cấu kinh tế, giải quyết được việc làm cho nhiều lao động ở khu vực nông thôn. Số lao động khu vực làng nghề đến nay là 149.520 người, có thu nhập bình quân từ 2 - 2,5 triệu đồng/người/tháng.

Song song với những nghề đang thịnh hành, phát triển thì một số làng nghề truyền thống lại đang có xu hướng giảm sút mạnh về giá trị sản xuất và không còn bảo đảm tiêu chí làng nghề. Ðiển hình như nghề thêu, trước đây nghề thêu chủ yếu tập trung ở xã Minh Lãng (Vũ Thư). Giai đoạn 2001 - 2008, nghề thêu đã phát triển rất mạnh sang nhiều địa phương khác và đây được coi là thời kỳ hoàng kim của nghề này. Tuy nhiên do ảnh hưởng từ suy thoái kinh tế toàn cầu, cộng với sự hình thành phát triển các khu, cụm công nghiệp nên nghề thêu đã chững lại và đang có xu hướng giảm mạnh.

Trước đây toàn tỉnh có 22 doanh nghiệp tham gia hoạt động sản xuất kinh doanh ở lĩnh vực nghề thêu, song đến nay số doanh nghiệp đang bị thu hẹp. Hiện nay một số doanh nghiệp, cơ sở gia công hàng thêu tại các làng nghề đã chuyển sang làm hàng may mặc và một số nghề khác có thu nhập cao hơn. Ngay tại xã Minh Lãng (Vũ Thư), doanh nghiệp có quy mô bề dày kinh nghiệm như Doanh nghiệp thêu Mỹ Long, Công ty Thêu xuất khẩu Hoàng Hưng và một số đơn vị khác đã tìm hướng chuyển sang sản xuất hàng may mặc. Số lao động làm nghề thêu ở Minh Lãng đã chuyển sang làm may và các khu công nghiệp lên tới 1.500 lao động. Tính đến năm 2013 đã có 21/27 làng nghề thêu suy giảm.

Nghề chạm bạc truyền thống huyện Kiến Xương được duy trì tạo việc làm cho nhiều lao động. Ảnh: Ngọc Linh

 Nghề dệt đũi cũng là một trong những nghề suy giảm mạnh. Trước đây nghề này phát triển chủ yếu ở xã Nam Cao và một số xã lân cận của huyện Kiến Xương. Những năm 2004 trở về trước, nghề dệt đũi phát triển khá sôi động, mỗi năm sản xuất khoảng 7 - 8 triệu mét. Tới những năm 2005 - 2007, nghề dệt đũi gặp nhiều khó khăn về thị trường và sụt giảm mạnh từ 30 - 50%. Ðặc biệt, trong những năm gần đây do thiếu nguyên liệu và giá nguyên liệu đầu vào tăng trong khi thị trường chủ yếu xuất khẩu qua đường tiểu ngạch nên hoạt động của các doanh nghiệp rơi vào tình thế bế tắc, khó khăn.

Cùng với các nghề trên, nghề dệt chiếu cói cũng đang trong thời kỳ xuống dốc. Từ chỗ tập trung ở một số xã sau đó đã lan rộng sang địa bàn nhiều xã ở các huyện Hưng Hà, Quỳnh Phụ, Ðông Hưng. Nhiều doanh nghiệp, cơ sở sản xuất ở các địa phương đã đầu tư máy dệt chiếu vào sản xuất thay thế lao động thủ công và nâng cao năng suất lao động. Tuy nhiên do xuất hiện mặt hàng chiếu nilon, chiếu gỗ cộng với nguồn nguyên liệu cói ngày càng khan hiếm, phải nhập với giá thành cao ở các tỉnh khác, đặc biệt sức tiêu thụ mặt hàng này ngày càng giảm nên sản phẩm chiếu cói ngày càng thu hẹp dần, giá trị sản phẩm ngày càng thấp. Ðiển hình như nghề dệt chiếu cói ở Quỳnh Phụ, đến nay đã giảm khoảng 30% số lượng người tham gia, thu nhập của người lao động cũng giảm khoảng 30.000 đồng/người/ngày.

Sự biến động của thị trường còn làm cho một số nghề truyền thống bị mai một hoặc chỉ sản xuất nhỏ lẻ như nghề ươm tơ của Bách Thuận (Vũ Thư), Phúc Khánh (Thành phố), đan vó lưới của Ðình Phùng (Kiến Xương), làm nón của Nam Hà, đánh bắt chế biến thủy - hải sản của Nam Thịnh, Nam Thắng, Nam Hồng, Nam Thanh (Tiền Hải). Có rất nhiều nguyên nhân dẫn đến hậu quả này, tuy nhiên  quan trọng nhất vẫn là những vướng mắc trong việc cung cấp nguyên liệu, đầu ra cho sản phẩm làng nghề... Vì vậy các làng nghề luôn trong trạng thái bị động, hiệu quả kinh doanh thấp, thị trường tiêu thụ gặp nhiều khó khăn, không ổn định. Ðặc biệt yếu tố thu nhập của người lao động có vai trò quyết định tới việc giữ chân họ trong làng nghề. Hiện nay thu nhập của người lao động trong làng nghề thấp nên buộc phải chuyển sang làm nghề khác như đi lao động nước ngoài, tỉnh ngoài hoặc vào làm trong các khu, cụm công nghiệp có thu nhập cao hơn...

Trước thực trạng trên, Sở Công Thương tiếp tục chỉ đạo các địa phương rà soát, đánh giá đúng thực trạng phát triển nghề của địa phương để có những giải pháp phát triển nghề, làng nghề phù hợp. Ðẩy mạnh công tác tuyên truyền sâu rộng trong cán bộ, đảng viên và nhân dân để nhận thức rõ hơn về ý nghĩa, vai trò của phát triển nghề và làng nghề trong quá trình thực hiện công nghiệp hóa, hiện đại hóa nông nghiệp, nông thôn. Khuyến khích và tạo điều kiện để các cơ sở trong làng nghề thành lập doanh nghiệp. Ðồng thời thường xuyên tháo gỡ những khó khăn, vướng mắc cho các doanh nghiệp, tìm đầu ra cho các sản phẩm làng nghề.

 Thu Thủy